Ortaöğretim tarih ders kitaplarında tarihsel okuryazarlık becerileri sunumunun incelenmesi
Examining the presentation of historical literacy skills in secondary education history textbooks
- Tez No: 901538
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AKİF PAMUK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Tarih, Education and Training, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Öğretmenliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 163
Özet
Tarih disiplini ve inceleme alanı geçmişi konu edinmesi sebebiyle sabit- durağan bir aktarım alanı olarak görülmüştür. Alanın amaçlarının belirlenmesindeki süreçler çeşitlendikçe de ulaşılmaya çalışılan tarih öğrencisi profili değişmiştir. 'İyi vatandaş' yaratma sürecinden tarihsel düşünme becerilerini kullanabilen, bugün ile gelecek bağlantısını kurmada, tarihsel mirastan beslenen uygulama alanları üretilmiştir. Günümüzde hemen hemen her alanda, okuryazarlık terimi bir çalışma alanının yeterliliklerini tanımlar olmuştur. Medya okuryazarlığı, bilim, bilgi, teknoloji… gibi alanların becerilerini kazanmış bireylerin tanımının yapıldığı ya da kriterlerinin oluşturulduğu izlenmektedir. Bunlar içinde tarihsel okuryazarlık da yerini almıştır. Tarihsel okuryazarlığın“ne”liği üzerine dünyada ve 2000'li yıllar itibariyle Türkiye'de de çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Alan yazınında olmakla birlikte Türkiye'de yapılan çalışmalarda, tarihsel okuryazarlığın özgün biçimde yeniden tanımlanmaması ve ortaöğretim düzeyinde bu alana yönelik bir durum tespitinin yapılmasının gerekliliği bu araştırmanın başlangıç noktası olmuştur. Tarihsel okuryazarlığı açıklama çabalarında, tarihsel düşünme becerileri ile okuryazarlık iç içe geçmiştir. Bu tanımlama çabasında yanlış olmamakla birlikte, tarihsel okuryazarlık becerilerinin daha aşkın bir yeterlilik alanı olduğu tespit edilmiştir. Burada sıklıkla vurgulanan tarihsel malzemeler ile karşılaşma – birinci ya da ikinci elden kaynak kullanımı- öğrenmelerin önemli parçasıdır. Bu temel bilgiden hareketle ortaöğretim seviyesindeki tarih öğrencilerinin doğrudan karşılaştıkları eğitim materyali ders kitaplarıdır. Ders kitaplarının içinde sunulan etkinlik örnekleri, görsel materyaller ya da akademik bilgiye destek sağlayan diğer öğeler tarih okuryazarı bireyin ortaya çıkmasında önemli bir etkiye sahiptir. Buradaki ön kabulden hareketle, nitel bir araştırma yapılmıştır. Araştırmanın modeli durum çalışması olup mevcut ortaöğretim tarih ders kitaplarında yer alan etkinlik örnekleri, görsel materyaller ya da öğrenmeleri destekleyici diğer ögeler, 12 basamaklı tarihsel okuryazarlık göstergelerine göre doküman analizi yoluyla incelenmiştir. 2023-2024 eğitim öğretim yılında okutulan, Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı'nın 18 Nisan 2019 tarih ve 8 sayılı kararıyla kabul edilmiş 9. ve 10. sınıf tarih ders kitapları ile Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı'nın 28 Kasım 2022 tarih ve 95 sayılı kararıyla kabul edilmiş 11. sınıf tarih ders kitabı doğrudan veri setini oluşturmuştur. İncelenen ders kitaplarındaki toplam 408 öge, içerik analizi ve betimsel analiz yapılarak tarihsel okuryazarlık bağıntısı kurulmaya çalışılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre, 9. Sınıf tarih ders kitabında; düşünelim- söyleyelim, okuyalım, etkinlik, ünite sonu değerlendirme, konu sonu soruları (173 öge) incelenmiş ve toplam 86 tanesinin tarihsel okuryazarlık ile ilişkisi kurulabilmiştir. 10. Sınıf tarih ders kitabında; hazırlık, konu sonu değerlendirme, tartışalım, etkinlik, yorumlayalım, tarihten bir yaprak, ünite sonu değerlendirme (117 Öge) incelenmiş ve toplam 59 tanesinin tarihsel okuryazarlık ile ilişkisi kurulabilmiştir. 11. Sınıf tarih ders kitabında; hazırlık, değerlendiriniz, tartışınız, etkinlik, yorumlayınız, tarihten bir yaprak, ünite sonu değerlendirme (118 Öge) incelenmiş ve toplam 56 tanesinin tarihsel okuryazarlık ile ilişkisi kurulabilmiştir. Özetle, 12 basamaklı tarihsel okuryazarlık adımlarından, kitap ögeleri içinde çoğunluğa ulaşılmakla birlikte seviyeler bazında hiç bağlantı kurulamayan tarihsel okuryazarlık alt bağlamları da tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler; Ortaöğretim Tarih Ders Kitapları, Tarihsel Okuryazarlık, Doküman İncelemesi, Tarihsel Düşünme Becerileri
Özet (Çeviri)
The discipline of history and its field of study has been seen as a fixed and static field of transmission due to its focus on the past. As the processes in determining the aims of the field have diversified, the profile of the history student to be reached has changed. From the process of creating a 'good citizen', application areas that can use historical thinking skills, establish the connection between the present and the future, and feed on historical heritage have been produced. Today, in almost every field, the term literacy has come to define the competencies of a field of study. It is observed that individuals who have acquired the skills of fields such as media literacy, science, information, technology... are defined or criteria are established. Historical literacy has also taken its place among these. Various studies have been conducted on the“what”of historical literacy in the world and in Turkey as of the 2000s. The starting point of this study was the fact that historical literacy has not been redefined in a unique way in the literature, but also in the studies conducted in Turkey, and the necessity to determine the situation in this field at the secondary education level. In efforts to explain historical literacy, historical thinking skills and literacy are intertwined. Although there is no mistake in this attempt to define historical literacy, it has been determined that historical literacy skills are a more transcendent area of competence. The encounters with historical materials- the use of first or second-hand sources - that are often emphasized here are an important part of learning. Based on this basic knowledge, textbooks are the educational material that history students at the secondary level encounter directly. Examples of activities, visual materials or other elements that support academic knowledge presented in textbooks have a significant impact on the emergence of a history literate individual. Based on this assumption, a qualitative research was conducted. The research model is a case study and examples of activities, visual materials or other elements that support learning in existing secondary history textbooks were examined through document analysis according to the 12-step historical literacy indicators. The 9th and 10th grade history textbooks adopted by the decision of the Ministry of National Education, Board of Education, dated April 18, 2019 and numbered 8, and the 11th grade history textbook adopted by the decision of the Ministry of National Education, Board of Education, dated November 28, 2022 and numbered 95, which were taught in the 2023-2024 academic year, constituted the direct data set. A total of 408 items in the examined textbooks were analyzed through content analysis and descriptive analysis to establish a historical literacy connection. According to the results of the study, in the 9th grade history textbook; let's think and say, let's read, activity, end-of-unit evaluation, end-of-subject questions (173 items) were examined and a total of 86 of them could be related to historical literacy. In the 10th grade history textbook; preparation, end-of-subject evaluation, discussion, activity, interpretation, a page from history, end-of-unit evaluation (117 items) were examined and a total of 59 of them could be related to historical literacy. In the 11th grade history textbook; preparation, evaluate, discuss, activity, interpret, a page from history, end-of-unit evaluation (118 items) were examined and a total of 56 of them could be related to historical literacy. In summary, although the majority of the 12-step historical literacy steps were reached within the elements of the book, historical literacy sub-contexts that could not be connected on the basis of levels were also identified. Keywords; Secondary History Textbooks, Historical Literacy, Document Analysis, Historical Thinking Skills
Benzer Tezler
- Ortaöğretim tarih ders kitaplarında Osmanlı tarihi konularının öğretimi (1950-1980)
Ottoman history teaching in secondary school history course books (1950-1980)
MUHAMMET SAVAŞ YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiTarih Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TOGAY SEÇKİN BİRBUDAK
- 1980-2000 dönemi ortaöğretim tarih ders kitapları ve dönemin tarihçilik anlayışı
The history text books and the historical undestandling between 1980 and 2000
BESİME ARZU GÜNGÖR
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. MUSTAFA AKSOY
- Yerel ve sözlü tarihin ortaöğretim öğrencilerindeki yansımaları: Tunceli Merkez örneği
Secondary school students and their repercussions on the local and oral history: Tunceli Central instance
YUSUF ARSLAN
Doktora
Türkçe
2012
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA AKSOY
- Ortaöğretimde okutulan Türkiye Cumhuriyeti Tarihi ders kitaplarında kadın imgesi (1931-1960)
The image of women in the History of the Republic of Turkey lesson books in secondary education (1931-1960)
SEMA ŞEN ERGÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YÜCEL GELİŞLİ