Türkçe üzüntü eylemlerinin sözcük profilleri ve Halk Türküleri'nde üzüntü kavramının metaforik profilinin incelemesi: Derlem Çıkışlı Bir Yaklaşım
Analysing lexical profiles of Turkish sadness verbs and metaphorical profile of sadness concept in Folk Songs: A corpus-driven Approach
- Tez No: 902388
- Danışmanlar: PROF. DR. IŞIL ÖZYILDIRIM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İngiliz Dilbilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İngiliz Dilbilimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: Belirtilmemiş.
Özet
Bu tez, üzül-, hüzünlen-, dertlen-, kederlen- ve tasalan- gibi beş Türkçe üzüntüyle ilişkili fiilin Türkçe Ulusal Derlemi (TNC) üzerindeki eşdizimleri, dilbilgisel eşdizimleri, anlamsal tercihleri ve anlamsal ezgilerini“genişletilmiş sözcüksel birimler modeli”ile analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışma, bu fiiller arasındaki ince anlam farklılıklarını ortaya koyarak her birinin üzüntünün farklı yönlerini nasıl ifade ettiğini ve duygu literatüründeki bilişsel değerlendirme kalıplarıyla nasıl uyum sağladığını göstermektedir. İkinci olarak, üzüntü duygusunun Türk halk şarkılarındaki kavramsal metafor ve metonimi profilleri incelenmiştir. Böylece üzüntü, genel dil kullanımında ve kültürel olarak özgün bir bağlamda ele alınarak kapsamlı bir bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Derlem odaklı çalışmada, fiil tabanlı eşdizimliler ve bilişsel kalıplar, psikolojik, fizyolojik, davranışsal ve bilişsel unsurlarla ilişkilendirilerek analiz edilmiştir. Halk şarkısı sözleri, ilgili literatürde belirlenen kategorilere göre incelenmiş ve Türk kültürüne özgü üzüntü kavramsallaştırmaları ve bunların ardındaki bilişsel mekanizmalar ortaya çıkarılmıştır. Sözcüksel profilleme çalışması, Türkçedeki bu eş anlamlı olarak listelenen fiiller arasındaki ince farkları, dilin ifade gücünü artırmadaki rollerini vurgulamaktadır. Ayrıca, halk şarkılarındaki metaforik analizler, üzüntünün kültürel kodlarını ve fizyolojik-psikolojik çağrışımlarını ortaya koyarak, bu duygunun iç organları yıpratan“aşırı sıcak”bir olgu olarak tasvir edildiğini göstermiştir. Sözcüksel birimlerdeki üzüntüden farklı olarak, halk şarkılarında daha yoğun bir üzüntü kavramsallaştırmasına yer verildiği belirlenmiştir. Bu araştırma, Türkçedeki üzüntü kavramına dair kapsamlı bir anlayış sunarak hem sözcüksel anlambilime hem de kültürel duygusal ifade çalışmalarına katkı sağlamaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to analyse the lexical profiles of five Turkish sadness-related verbs—üzül-, hüzünlen-, dertlen-, kederlen-, and tasalan—by examining their collocations, colligations, semantic preferences, and prosodies within the Turkish National Corpus (TNC) through the“extended lexical units model.”By identifying the nuanced distinctions among these verbs, this study reveals how each one encapsulates unique aspects of sadness, aligning them with cognitive evaluation patterns in emotion literature. A secondary aim is to explore the conceptual metaphor and metonymy profiles of sadness in Turkish folk songs, thus investigating sadness both in general language use and within a culturally specific register. Concordance analysis in the corpus-driven study uncovered verb-specific collocates and cognitive patterns that reflect sadness as an affective state, linking these to multidisciplinary insights into psychological, physiological, behavioural, and cognitive factors. The folk song lyrics were analysed based on established literature categories, revealing Turkish cultural perspectives on sadness and its cognitive underpinnings. Through lexical profiling, the study highlights the subtle yet significant differences among these synonymously listed verbs, showing their distinctive roles in enhancing expressive range in Turkish. Additionally, metaphorical analyses of sadness in folk lyrics reveal cultural codes, physiological and psychological associations, with sadness depicted as an“extremely hot”phenomenon that disrupts internal organs. Unlike sadness in lexical units, folk songs tend to conceptualize a heightened, more intense sadness. This research provides a comprehensive understanding of the concept of sadness in Turkish, contributing both to lexical semantics and to broader cultural studies on emotion expression in language.
Benzer Tezler
- Öfke kontrol problemi olan üniversite öğrencilerinde saldırganlık eğilimi ve riskli davranışlar
Agressive tendencies and risk behaviors among university students with anger control problem
ADILA MUSTAFAYEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
PsikolojiÜsküdar ÜniversitesiAdli Bilimler Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MELTEM NARTER
- 2000 sonrası Türk sinemasında melankoli olgusuna bakış
A look at the phenomenon of melancholy in post-2000 Turkish cinema
CANSU ÖKSÜZ KARADEMİR
Doktora
Türkçe
2024
Radyo-Televizyonİstanbul ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞÜKRÜ SİM
- Obsesif kompulsif bozuklukta çalışma belleği, dikkat ve inhibisyon süreçlerinin olaya ilişkin beyin potansiyelleri ile incelenmesi
Investigation of working memory, attention and inhibition processes by event related brain potentials in obsessive compulsive disorder
HANİFE YASEMİN KESKİN ERGEN
- Korece ve Türkçe mutluluk ve üzüntü metaforlarındaki benzerlik ve farklılıklar
Similarities and differences in Korean and Turkish happiness and sadness metaphors
ÖZLEM GÖKÇE
Doktora
Türkçe
2020
Doğu Dilleri ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. ERTAN GÖKMEN