Aşçı İbrahim Dede'nin hayatı, eserleri ve hatıraları çerçevesinde tasavvuf anlayışı
Aşçi Ibrahim Dede's life, works and understanding of sufism within the framework of his memories
- Tez No: 903192
- Danışmanlar: PROF. DR. BÜLENT AKOT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 208
Özet
İstanbul Kandillili Nakşî – Hâlidî şeyhlerinden olan Aşçı İbrahim Dede 1828'de doğmuş ve 1906 yılı sonrasına kadar yaşamıştır. İstanbul, Erzurum, Erzincan, Şam, Edirne ve Medine şehirlerinde ordu rûznamçeciliğinde (muhasebe katibi) bulunmuş ve yaşantısı boyunca tasavvufî çevrelerle yakından temaslarda bulunmuştur. Çocukluğundan itibaren tasavvufî çevrelerle içli dışlı olan Aşçı Dede, yaşıtları oyun oynarken kendisi dergâh köşelerinde zikirle meşgul olmuştur. İstanbul'da yaşadığı süre zarfında Süleymaniye Rüştiyesi'nden mezun olmuş, mesleğe atılmasından sonra Rifâî, Halvetî ve Kâdirî meşayihiyle oturup kalkmış, daha sonra Mevlevî ateşine kapılmıştır. Nihayetinde Nakşî – Hâlidî şeyhi Mustafa Fehmi Efendi ile sükûn bulmuştur. Derviş meşrep, gözü yaşlı, rakîk, hizmet ehli, cezbeli ve çok yönlü (zü'l-cenâheyn) olan Aşçı Dede'nin Risâle-i Ahvâlî okuyucuya zengin bir muhteva sunmaktadır. Aşçı İbrahim Dede'nin hatıraları kayda değer nitelikte tasavvufî muhtevası bulunduğundan betimlenmesi zarûrî görülmüş. Hakkında ulaşılabilen materyal ve kaynakların hepsine değinilmeye çalışılmıştır. Tasavvuf metodolojisinde konumu tespit edilmeye çalışılmış olup şuttârî ve Ekberî bir eksende olduğu görülmüştür. Bunun yanı sıra mecâzî aşk ve hakîki aşk hususunda metaforik anlatımlar ortaya koymuştur. Şeriat, tarikat ve hakikat bağlamında açıklamaları özgün, aşk konusunda görüşleri değerli bulunmuştur. Her sâlikin ulaşabileceği mertebesi olduğunu ve ötesinin bulunmadığından bahsetmiştir. Felsefî tasavvuf alanında görüşler ortaya koymuş, vahdet-i vücûd hususunu temsil ve tecessüm ettirmeye çalışmıştır. Semâ'ın elest bezmiyle ilgisine insan ruhuna olan etkisine değinmiştir. Aşçı Dede, belirtilen konular dışında evliyaullah, ibadetlerin manevi yorumları, seyr u sülûk ve velâyet-nübüvvet hakkında açıklamalarda da bulunmuştur. Çalışma iki ana bölümden müteşekkil olup birinci bölüm Aşçı Dede'nin hayatı ve eserlerini, ikinci bölüm ise hatıraları çerçevesinde tasavvuf anlayışını incelemeye tahsis edilmiştir. Sonuç kısmında ise Aşçı Dede'nin görüşleri kısaca özetlenmiş olup onu farklı kılan yanları vurgulanmıştır.
Özet (Çeviri)
Aşçı Ibrahim Dede, one of the Naqshî-Khalidî sheikhs from Istanbul Kandilli, was born in 1828 and lived until after 1906. He worked as an army rûznamçeci (accountant) in Istanbul, Erzurum, Erzincan, Damascus, Edirne and Madinah and was in close contact with sufi circles throughout his life. Aşçı Dede, who was involved in sufi circles since his childhood, was engaged in dhikr in the corners of the dervish lodge while his peers were playing. During his time in Istanbul, he graduated from Süleymaniye Rüştiyesi, and after he started his career, he met with Rıfâî, Halwatî, and Qâdirî mashayîs, and then he fell in love with Mawlavî fever. Finally, he found serenity with the Naqshî-Khalidî sheikh Mustafa Fehmi Efendi. The Risâle-i Ahvâlî of Aşçı Dede, who was a dervish, tearful, rakîk (gentle), a benevolent, a person of service, a passionate and versatile (zü'l-cenâheyn), offers a rich content to the reader. Since Aşçı Ibrahim Dede's memoirs have a noteworthy sufi content, it was deemed necessary to describe them. An attempt has been made to mention all the materials and sources available about him. His position in sufi methodology has been tried to be determined and it has been seen that he is on a shuttārī and akbarī axis. In addition, he has put forward metaphorical narratives about metaphorical love and divine love. His explanations in the context of shari'ah, tariqa and truth were found to be original and his views on love were found valuable. He mentioned that there is a level that every sufi can reach and that there is no beyond. He put forward views in the field of philosophical mysticism and tried to represent and embody the issue of wahdat al-wujūd. He also touched upon the relation of semā'i with the bezm of elest and its effect on the human soul. Aşçı Dede also made explanations about awliyaullah, spiritual interpretations of worship, seyr u sülûk and velayat-nubuwwah. The study consists of two main parts: the first part is devoted to the study of Aşçı Dede's life and works, and the second part to his understanding of sufism within the framework of his memoirs. In the conclusion, Aşçı Dede's views are briefly summarized and his distinctive aspects are emphasized.
Benzer Tezler
- 19. yüzyıl Nakşibendî-Mevlevî mutasavvıflardan Aşçı İbrahim Dede'nin hayatı, eserleri ve tasavvufi görüşleri
Life, works and sufi views of Ashchi İbrahim Dadah, one of the 19th century Nagshbandi-Mawlawi sufis
HATİCE MERYEM TOKSÖZ
Doktora
Türkçe
2024
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DİLAVER GÜRER
- Aşçı İbrahim Dede: Rûhuʼl-Beyân'daki Farsça tanıklar ve çevirisi (II/1-352)
Aşçi İbrahim Dede: The witnesses in 'Rûhu'l Beyân' and translation
ECE CEYLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ İHSAN ÖBEK
- Aşçı ibrahim dede:'rûhüʼl-beyân'daki Farsça tanıklar ve çevirisi (I/1-421)
Aşçı Ibrahim Dede: The Witnesses in 'Rûhüˈl-Beyân' and translation (I/1-421)
İMREN AYVAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ İHSAN ÖBEK
- Aşçı İbrahim Dede: Rûhu'l-Beyân'daki Farsça tanıklar ve çevirisi (II/705-906)
Aşçı Ibrahim Dede: The witnesses in 'Rûhü'l-Beyân' and translation (II/705-906)
ZEYNEP CANAN KUNT
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CUMHUR ÜN
- Aşçı İbrahim Dede Rūhu'l-Beyān'daki Farsça Tanıklar ve çevirisi (III/1-100)
Aşçı Ibrahim Dede: The Witnesses in 'Rûhüˈl-Beyân' and translation (III/ 1-100)
MERVE KIRCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ İHSAN ÖBEK