Erken dönem tasavvufta zühd anlayışı
The understanding of asceptance in early sufism
- Tez No: 903453
- Danışmanlar: PROF. DR. EKREM DEMİRLİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 326
Özet
Bu çalışmada Hicrî 130-300 yılları arasında zühd anlayışı ve hareketleri ele alınmıştır. Bu bağlamda araştırmamız müstakil tabakât kitapları ve tasavvuf eserlerindeki tabakât bölümleri üzerine inşa edilmiştir. Böylece belirtilen dönemin zâhitlerine doğrudan bakılmaya çalışılmış; öte yandan IV/X. asır müelliflerinin ilk zâhitler ile ilgili görüşlerine olabildiğince az yer verilmiştir. Tez, dört ana sorunsal üzerine kurgulanmıştır. 1) Zühd hareketleri yeni şehir hayatına tepkisel bir hareket midir? 2) Zühd niteliği âbid, kâs, vâiz, bekkâûn ve sûfî gibi grupların ortak bir vasfı mıdır yoksa müstakil bir zâhid grubu mu vardır? 3) Zühd ve dindarlık özdeş midir? 4) Erken dönem zühd hareketlerini tarihsel ve bölgesel olarak ayrıştırmak mümkün müdür? Bu problemlerle birlikte zühdle ilgili pek çok meseleye yazımızda değinilmiştir. Öncelikle tanım ve tarifleri açısından analizi yapılan zühd, sınırları cihetiyle de tartışılmıştır. Bu noktada sûfîlerin zühd yaşamında herhangi bir sınır çizmedikleri ortaya konulmuştur. İkinci sorumuza binaen H. 130-300 arasında ortaya çıkan mezhepler ile yine bu mezheplerin mensubu âbid, vâiz ve bekkâûn gibi grupların zühd anlayışları ele alınmıştır. Neticede fakirlik, yalnızlık ve ümmîlik gibi kendine mahsus zühd anlayışları olan sûfîlerin, dindarlıkla özdeş zühd düşüncesine sahip yukarıdaki gruplardan ayrıştığı ortaya çıkmıştır. Dördüncü sorunsala binâen zâhitlerin dönemsel ve bölgesel dağılımları yapılmış ve bunun sonucunda tasavvufta ne tarihsel ne de bölgesel olarak ciddi bir fark olmadığı tespit edilmiştir. Nitekim ilk sûfîlerin bilhassa dünya ve âhiret anlayışlarındaki benzerliğin bu tür ayrımlar yapmak için elverişli olmadığı anlaşılmıştır. Çalışmamızda literatür açısından“zühd edebiyatı”da ele alınmıştır. Neticede bu literatürün tasavvuf eserlerinin öncülü olmadığı; bilakis birbirlerinden bağımsız hareket ettikleri tespit edilmiştir. Bu bağlamda zühd yazarlarının öne çıkardığı dindarlık ve zühd ilişkisi tartışılmış ve sûfîlerin dindarlığın ötesinde bir zühd anlayışına sahip oldukları ortaya konulmuştur. Nüvelerini Hicrî 300 öncesinde gördüğümüz; ancak esas şeklini IV/X. asırda almaya başlayan zühdün makâma dönüştürülmesi ve böylece tasavvufla özdeşliğinin sonlandırılması, araştırmamızda yer alan bir diğer meseledir. Bu süreçte sûfîlerin ulemâya zâhid deseler bile onları gerçekte zâhid görmedikleri ortaya çıkmıştır. Bütün bunlarla birlikte dönemin tasavvufunun velâyet düşüncesini eksik kılan bazı hususlar da çalışmamızda yer almıştır. Bu hususlar ele alınırken metafizik dönem sûfîleriyle erken dönem sûfileri arasında bir mukayeseye gidilmiştir. Sonuçta incelediğimiz dönem itibariyle 'dindarlıkla değil; tasavvufla özdeş bir zühd anlayışı' karşımıza çıkmıştır. Bu zühd oluşumu -detaylarda bazı farklılıkları kendinde barındırmış olsa bile- ne dönemsel ne de bölgesel olarak ayrıştırılması mümkün olmayan bir tasavvuftur.
Özet (Çeviri)
This study examines the understanding and actions of asceticism between the years 130-300 AH. In this context, our research is based on independent books of tabaqat and sections on tabaqat in Sufi works. Thus, an attempt was made to look directly at the ascetics of the specified period; on the other hand, the views of the authors of the 4th/10th century on the first ascetics were given as little space as possible. The thesis is structured on four main problems. 1) Are ascetic movements a reactionary movement to the new city life? 2) Is the quality of asceticism a common characteristic of groups such as âbid, kas, preacher, bekkaun and sufi or is there an independent group of ascetics? 3) Are asceticism and piety identical? 4) Is it possible to separate early ascetic movements historically and regionally? Along with these problems, many issues related to asceticism are touched upon in our article. First of all, asceticism, which was analyzed in terms of its definitions and descriptions, was also discussed in terms of its boundaries. At this point, it was revealed that Sufis did not draw any boundaries in their ascetic life. Based on our second question, the understanding of asceticism of the sects that emerged between 130-300 AH and the groups such as the âbid, preacher and bekkâûn who were members of these sects were examined. As a result, it was revealed that the Sufis, who had their own understanding of asceticism such as poverty, loneliness and illiteracy, were separated from the above groups who had an ascetic thought identical to piety. Based on the fourth problem, the periodic and regional distribution of ascetics was made and as a result, it was determined that there was no serious difference in Sufism either historically or regionally. As a matter of fact, it was understood that the similarity in the understanding of the world and the hereafter of the first Sufis was not suitable for making such distinctions. In our study, ascetic literature was also discussed in terms of literature. As a result, it has been determined that this literature is not the predecessor of Sufi works; on the contrary, they act independently of each other. In this context, the relationship between piety and asceticism that ascetic writers put forward has been discussed and it has been revealed that Sufis have an understanding of asceticism beyond piety. Another issue in our research is the transformation of asceticism, the origins of which we saw before 300 AH, but which began to take its main form in the IV/X th century, into a maqam and thus its identity with Sufism was terminated. In this process, it has been revealed that even if the Sufis called the scholars as ascetics, they did not see them as real ascetics. Along with all these, some issues that made the idea of sainthood in the Sufism of the period incomplete have also taken their place in our study. While addressing these issues, a comparison has been made between the Sufis of the metaphysical period and the early period Sufis. As a result, in the period we are examining, we encounter an understanding of asceticism that is 'identical with Sufism, not with religiosity'. This ascetic formation - although it contains some differences in details - is a Sufism that cannot be separated either periodically or regionally.
Benzer Tezler
- Abdullah İbnü'l Mübârek'in zühd tasavvuru
The understanding of Abdullah b. Mubarak's asceticism
MUHAMMED FAZIL TEKİNEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DERYA BAŞ
- İlk dönem sufilerinde evlilik ve aile hayatı
Marriage and family life in early sufis
EMRAH SAĞMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EKREM DEMİRLİ
- Abdullah b. Mübârek'in (ö. 181/797) Zühd anlayışı
Abdallah b. Mubarak's (d. 181/797) understanding of Renunciation
HÜMEYRA ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinYalova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HACI BAYRAM BAŞER
- Bâyezîd-i Bistâmî ve tasavvuf anlayışı
Abu Yazid al-Bistami and his sufi thoughts
HASAN BASRİ DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Dinİbn Haldun ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET MURAT ÖZEL
- Rifâîlikte kitap ve sünnete ittibânın önemi
The importance of following the book and sunnah in rifaiyya
AHMET BARAN BEKİROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA AŞKAR