16. yüzyıl Türk edebiyatında dinî, ahlâkî, tasavvufî mesnevîlerdeki hikâyeler (Tespit, tahlil ve köken araştırması)
Stories in 'Religious, moral, and tasawwuf masnavis' of 16th century Turkish literature (Identification, analysis, and origin research)
- Tez No: 903472
- Danışmanlar: PROF. DR. EMİNE YENİTERZİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Üsküdar Üniversitesi
- Enstitü: Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tasavvuf Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 1002
Özet
Bu çalışmanın ana konusunu, 16. yüzyılda kaleme alınan dinî, ahlâkî, tasavvufî mesnevîler içindeki hikâyeler oluşturur. En genel amacı düşünce sahası ile edebiyat arasındaki köprünün hikâyeler üzerinden kurulduğunu göstermektir. En temel önermesi,“metodolojik bir unsur olarak hikâyeler medeniyet inşasına dair ahlâkî fonksiyon üstlenir”önermesidir. 16. yüzyıl özelinde ise dinî ahlâkî tasavvufî mesnevîlerdeki hikâyeler, bu ahlâkî fonksiyonu, şairlerin duygu ve düşüncelerinden kaynaklanan bir zeminden ziyade“Nebevî Hikmet”içinden alır ve“Güzel Ahlâk”örnekleri ile yapı taşlarını dizer; varsayımıdır. Tezin konusu, amacı, önemi, soruları, özgünlük, zorlukları, sınırları ve tüm bölümlerine dair yöntem yaklaşımı, 1. Bölümde verilmiştir. Tezin ana konusuna dair hikâyelerin tespitini kapsayan 2. Bölüm aynı zamanda çalışma zeminini oluşturan bölümdür. Hikâyelerin tespit edildiği 16. yüzyıla ait dinî, ahlâkî, tasavvufî mesnevîler, şairlerin vefat tarihleri baz alınarak yapılan sıralama ile şöyledir: Behiştî Ahmed Sinân Çelebi, Mahzenü'l-Esrâr; Üsküplü Atâ, Tuhfetü'l-Uşşâk; Güvâhî, Pend-nâme; Güvâhî, İbret-nâme; Ahmed-i Rıdvân, Rıdvâniyye ve Mahzen'ül-Esrâr; Hızrî, Âb-ı Hayât; Münîrî, Gülşen-i Ebrâr ve Ma'den-i Esrâr; Zaîfî Pîr Muhammed, Kitâb-ı Bâğ-ı Behişt; Bursalı Rahmî, Gül-i Sad-Berg; Behiştî (Vizeli Ramazan), Heşt Behişt; Taşlıcalı Yahyâ, Gencîne-i Râz , Kitâb-ı Usûl ve Gülşen-i Envâr; Âzerî İbrâhîm Çelebi, Nakş-ı Hayâl; Hüseyin Ahmed-i Sirozî, Câmiu'n-Nesâyih; Cinânî, Riyazü'l-Cinân ve Cilâlü'l-Kulûb, Şemseddîn-i Sivâsî, İbret-nümâ, Heşt Bihişt, Mir'âtü'l-Ahlâk, Gelibolulu Mustafa Âlî, Riyazü's Sâlikîn ve Tuhfetü'l-Uşşâk, Cemâlî, İsimsiz Mesnevî [Netîce-i Sülûk]. Öncelikle eserler hakkında kısa tanıtımlar yapılmış ardından hikâyelerin özetleri, hikâye numaraları ve beyit yerleri verilmiştir. Özetleri elde edilen hikâyelerin tahlili 3. Bölümde ele alınmış olup, hikâyelerde geçen dinî, tasavvufî, tarihî ve mitolojik şahsiyetler, hayvanlar, yapılı ve doğal olay mekânları, olaylara ait zaman bilgisi ve hikâyelerin konularına göre tasnifi yapılmıştır. 4. Bölüm, tespiti ve tahlili yapılan hikâyelerin, dinî, tasavvufî, edebî olmak üzere üç temel sahada kaynaklarına inen kök araştırmaların kapısını açar. Bu bölümün ileri dönem çalışmalara zemin hazırladığı ve geliştirilmeye açık akademik bir alana işaret ettiği düşünülmektedir. Sonuç kısmı, Bölüm 1'de aktarılan tezin sorularına yönelik cevapları analitik bir dille yanıtlarken varsayımı olumlayan neticeleri ortaya koymaya çalışmıştır.
Özet (Çeviri)
The main subject of this study is the stories within religious, moral, and tasawwuf masnavis written in the 16th century. The primary goal is to demonstrate that the bridge between the realm of thought and literature is established through stories. The fundamental proposition is that“as a methodological element, stories undertake a moral function in the construction of civilization.”In the specific context of the 16th century, the hypothesis is that the stories in religious, moral, and tasawwuf masnavis derive this moral function not from the personal emotions and thoughts of the poets, but rather from“Prophetic Wisdom/Hikma”and assemble the building blocks with examples of“Beautiful Conduct”. The topic, purpose, significance, questions, originality, challenges, limitations, and methodological approach of all parts of the thesis are provided in Chapter 1. Chapter 2, which covers the identification of stories related to the main subject of the thesis, is also the section that forms the basis of the study. The religious, moral, and tasawwuf masnavis from the 16th century, in which the stories have been identified, ordered based on the poets' dates of death, are as follows: Behiştî Ahmed Sinân Çelebi, Mahzenü'l-Esrâr; Üsküplü Atâ, Tuhfetü'l-Uşşâk; Güvâhî, Pend-nâme; Güvâhî, İbret- nâme; Ahmed-i Rıdvân, Rıdvâniyye ve Mahzen'ül-Esrâr; Hızrî, Âb-ı Hayât; Münîrî, Gülşen-i Ebrâr ve Ma'den-i Esrâr; Zaîfî Pîr Muhammed, Kitâb-ı Bâğ-ı Behişt; Bursalı Rahmî, Gül-i Sad-Berg; Behiştî (Vizeli Ramazan), Heşt Behişt; Taşlıcalı Yahyâ, Gencîne-i Râz , Kitâb-ı Usûl ve Gülşen-i Envâr; Âzerî İbrâhîm Çelebi, Nakş-ı Hayâl; Hüseyin Ahmed-i Sirozî, Câmiu'n-Nesâyih; Cinânî, Riyazü'l-Cinân ve Cilâlü'l-Kulûb, Şemseddîn-i Sivâsî, İbret-nümâ, Heşt Bihişt, Mir'âtü'l-Ahlâk, Gelibolulu Mustafa Âlî, Riyazü's Sâlikîn ve Tuhfetü'l-Uşşâk, Cemâlî, İsimsiz Mesnevî [Netîce-i Sülûk]. First, brief introductions to the works have been provided, followed by summaries of the stories, their numbers, and the locations of the couplets. The analysis of the summarized stories is addressed in Chapter 3 with the classification based on an examination of religious, tasawwuf, historical, and mythological figures mentioned in the stories, animals, man-made and natural settings, temporal information related to the events and the themes of the stories. Chapter 4 leads us to source research for the stories identified and analyzed, exploring their roots in three fundamental areas: Religious, tasawwuf, and literary context. It is thought that this chapter lays the groundwork for future research and points to an area of academic study that is open for further development. The conclusion section aims to provide analytical responses to the questions posed in Chapter 1 of the thesis, presenting results that affirm the hypothesis.
Benzer Tezler
- 16. yüzyıl klasik Türk edebiyatında Tevhid
Başlık çevirisi yok
ŞERİFE UZUN
Doktora
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE YENİTERZİ
- Gazavâtnâmelerde edebî savaş tasvirleri (15-16. yüzyıl)
Literary depictions of war in ghazavatnamahs (15th-16th centuries)
KÜRŞAT ŞAMİL ŞAHİN
Doktora
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıKırıkkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHİTTİN ELİAÇIK
- Süleymân Fehîm Efendi'nin Şerh-i Dîvân-ı Sâʾib'i (elif kafiyeli gazeller) (inceleme-metin)
Commentary on the Divan of Sa'ib by Süleymân Fehîm Efendi (ghazals with elif rhymes) (analysis-text)
SADDAM ÇOKUR
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıGaziantep ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FETTAH KUZU
- Söz kavramı ve XVI. yüzyıl divan şiirinde söz
The concept of the word and 16th century diwan's poet word
ALİ KAVAKLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıDumlupınar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. KADİR GÜLER
- Vâhidî'nin Kitâb-ı Hace-i Cihân ve Netîce-i Cân adlı eseri (inceleme-metin)
Vâhidî?s Kitâb-i Hace-i Cihân ve Netìce-i Cân
ABDULLAH TÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. TURGUT KARABEY