Geri Dön

İbnü'l-Verdî ve Harîdetü'l-ʿAcâʾib ve Ferîdetü'l-Garâʾib (İnceleme-Değerlendirme)

Ibn al-Wardi and Kharidat al-ʿAjaʾib and Faridat al-Gharaʾib (Review-Evaluation)

PDF İndir

  1. Tez No: 907302
  2. Yazar: HAYRİ ALKAN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. MURAT AĞARI
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Tarih, History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Karabük Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Tarih Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 416

Özet

14. ve 15. yüzyıl Şâm ve Filistin bölgesinin önemli coğrafyacılarından biri olan Ebû Hafs Sirâcüddin Ömer b. Verdî, Harîdetü'l-ʿAcâʾib ve Ferîdetü'l-Garâʾib adlı eser ile tanınmaktadır. İslâm coğrafyacılarının eserleri arasında gösterilen bu eser, klasik coğrafya eserlerine benzemese de Belh coğrafya okulu tarzında yazıldığı söylenebilir. Ayrıca kozmografik tarzda yazılan önemli bir kaynak olarak da gösterilmektedir. Kendi alanındaki pek çok eser gibi Harîdetü'l-ʿAcâʾib ve Ferîdetü'l-Garâʾib'de Farsça, Türkçe, Latince gibi dillerde birçok nüsha ve redaksiyonlarla korunmuştur. Hatta bu eserin Osmanlılar döneminde Türkçe'ye tercümesi yapılmıştır. Özellikle Hâce Hatîb Mahmud Rumî'nin Tercümetü'l-Harîdetü'l-'Acâyib ve Ferîdetü'l-Garâyib'i bu alanda yapılan önemli bir tercümedir. Ancak iki eser arasında bir kıyas yapıldığında çok ciddi farklar göze çarpmaktadır. Bunlar arasında en önemlisi ise Hâce Hatib eseri tercüme ederken ekleme ve çıkarmalar yapmasıdır. İbnü'l-Verdî'nin eseri kozmografik ve coğrafîk bilgiler içeren önemli bir kaynaktır. Başta İbnü'l-Verdî olmak üzere birçok Müslüman ȃlim tarafından kaleme alınan bu tarz eserlerde coğrafȋ bilgelerin yanı sıra gökler, dinî, efsanevî-mitolojik bilgilerle gerçeklerin iç içe anlatılması insanların ilgi duymasına yol açmıştır. Bu tarz eserlerin sayısı azımsanamayacak kadar çoktur. Özellikle ünlü coğrafyacı Zekeriyyâ b. Muhammed Kazvinî'nin (ö. 682/1283) 'Acâ'ibü'l-Mahlûkât ve Garâ'ibü'l-Mevcûdât'ı, ünlü İslâm kozmografya ve coğrafya âlimi olan Şeyhürrabve Dımaşkî'nin (ö. 727/1327) Nuhbetü'd-Dehr fî 'Acâ'ibi'l-Ber ve'l-Bahr'ı bu tarz eserlere verilebilecek en güzel örneklerdendir. Ayrıca bu iki eser İbnü'l-Verdî'nin eserine benzemektedir. Ancak kozmografik eserlerin özelliklerinden biri olan eserin minyatürlerle resmedilmesi, Zekeriyyâ b. Muhammed Kazvinî'nin (ö. 682/1283) eserinde görülürken İbnü'l-Verdî'nin eserinde görülmemektedir. İbnü'l-Verdî'nin telif ettiği bu eser başta Kâtip Çelebi ve Carl Brockelmann olmak üzere birçok müellif tarafından ciddi eleştirilere maruz kalmıştır. Ancak Rus oryantalist N. A. Mednikov, Konrad Miller, Franz Taeschner ve M. Mzik gibi çağdaşların tespit ettiği kıymetli bilgiler bu eleştirilerin kısmen yersiz olduğunu ortaya koymaktadır. Eserin içerik taraması sonucunda coğrafya, tarih (kısmen), ekonomi, din, kozmografya ve kültür gibi birçok bilginin mevcudiyeti tespit edilmiştir. Özellikle eserin ana noktasını coğrafî ve kozmografî bilgiler oluşturmaktadır. Bu açıdan eseri iki bölüme ayırabiliriz. İlk bölümde yeryüzünün şekli ve niteliği, coğrafî bölgeler ve şehirler, okyanuslar ve denizler, nehirler, dağlar, göller, su pınarları ve kuyular hakkında bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümde taşlar ve bu taşların özellikleri ile faydaları, bitkiler ve bu bitkilerin özellikleri ile faydaları, hayvanlar ve bu hayvanların organları hakkında bilgiler yer almaktadır. Bu bilgilerin dışında daha birçok önemli bilgi bulunmaktadır. Bu çalışmamızda kozmografik tarzda yazılmış ve dönemin önemli kaynaklardan biri olan Harîdetü'l-ʿAcâʾib ve Ferîdetü'l-Garâʾib adlı eserin tercümeleri yapılarak, klasik coğrafya eserleri arasındaki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca eseri eleştirel bir yaklaşımla ele alarak eserde referans gösterilen kaynakların tespiti ve nakledilen bilgilerin teyidi yapılmıştır. Eserde geçen bilgiler ana kaynaklarla desteklenip bilgilerin tahlili yapılmıştır. Elde edilen bu bilgilerle alandaki boşlukları doldurmaya gayret ettik. Bu değerli bilgiler günümüz tarihçileri için önemli kaynak olduğu gibi, aynı zamanda Klasik Ortaçağ Coğrafya'sını anlamamıza katkı sağlayacaktır.

Özet (Çeviri)

Abu Hafs Siraj al-Din Omar Ibn Wardi who is one of important geographers of the 14th and 15th century Damascus and Palestine region is known for his work named Kharidat al-ʿAjaʾib and Faridat al-Gharaʾib. Even though the work named Kharidat al-ʿAjaʾib and Faridat al-Gharaʾib, which is among the works of Islamic geographers, does not resemble classical geography works, it can be said that it was written in the style of the Belh Geography School (Ecole). Also it is shown an important source that it written cosmography genre. As many other works of its genre, the Kharidat al-ʿAjaʾib and Faridat al-Gharaʾib is thus preserved in multiple versions and redactions as well as in Persian, Turkish and Latin languages. In addition this work was translated at the Ottoman period. Especially, Hace Hatib Rumi's Tarjama al-Kharidat al-'Ajayib and Faridat al-Gharayib is an important translation that it was made in this field. However, when we made a comparison between the two works, very serious differences stand out. The most important of these article which is Hâce Hatib made additions and deductions while translating the work. The work of Ibn al-Wardi is an important source of cosmographic and geographic information. In addition to geographical information, which were written by many Muslim scholars, especially Ibn al-Verdi, has a fact that the heavens, religious, legendary-mythological informations and facts are intertwined has encouraged people to be interested. The amount of these kind of works are quite a lot to be underestimated. Most of all the famous geographer Zakariyya Ibn Muhammad Qazwini's (d. 682/1283) 'Aja'ib al-Mahluqat and Ghara'ib al-Mavjudat, a famous Islamic cosmography and geography scholar's work Nuhbat ad-Dahr fî 'Aja'ib al-Ber va'l-Bahr by Sham al-Din Dimashqi (d. 727/1327) are one of the best examples that can be given to such works. Also these two works are similar to Ibn al-Wardi's articles. But, expressing and painting the work of miniatures, which is one of the features of cosmographic production, is able to seen in Zakariyya Ibn Muhammad Qazwini's (d.682/1283) work, but not in Ibn al-Wardi 's work. This work, which was written by Ibn al-Wardi, was seriously criticised by many authors, especially Katip Celebi and Carl Brockelmann. However, valuable information obtained by contemporaries such as Russian orientalist N. A. Mednikov, Konrad Miller, Franz Taeschner and M. Mzik reveals that these criticisms are partially unfounded. As a result of the content of the work, the existence of many more information such as geography, history (partially), economy, religion, cosmography and culture has been determined. Especially, the main point of the work is geographical and cosmographic information. In this point of view, we can divide the work into two parts. In the first part, there is information about the shape and nature of the earth, geographical regions and cities, oceans and seas, rivers, mountains, lakes, water springs and wells. In the second part, there are another information available about stones and their properties and benefits, plants and their properties and benefits, animals and their organs. Apart from this information, there is much more important information. In this research, the translation of the work named Kharidat al-ʿAjaʾib and Faridat al-Gharaʾib, which was written in a cosmographic style and which is one of the important sources of the period, will be tried to be determined among the classical geography works. Also, by examining the work with a critical approach, the sources cited in the work will identify and the information transmitted will confirm. In fact, the information in the work will support by the main sources and the information will analyz. With this information obtained, we tried to eliminate the deficiencies in the field. According to this valuable information, we will contribute to make the work not only for today's historians, but also to make it easier for us to understand Classical Medieval Geography.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    147406

    Hâce Hatîb Mahmud er-Rumî ve Harîdetü'l 'Acayib ve Ferîdetü'l Garayib tercümesi isimli eserinin edisyon kritik ve tahlili

    Hace Hatib Mahmud er-Rumi and edition critique and analysis of his book named 'Tercemetü Haride al-Acayib and Feride al-Garayib'

    SEMA YANİÇ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2004

    TarihSelçuk Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MİKÂİL BAYRAM

  2. Tez No

    867162

    Bir Memlük coğrafyacısı İbnü'l-Verdî'nin Harîdetü'l-Acâib ve Ferîdetü'l-Garâib'inde dünya tasviri

    A Mamluk geographer's Ibn al-Wardi's depiction of the world in Kharīdat al-'Ajā'ib wa-Farīdat al-Gharā'ib

    AHSEN ÇAÇAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    CoğrafyaMarmara Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MAHMUT KELPETİN

  3. Tez No

    791684

    شعر الحكمة في العصر المملوكي-لامية ابن الوردي أنموذجًا-

    Memlükler döneminde Hikmet şiiri: İbnü'l-Verdi Lamiyyesi örneği

    BRAEM ARAB

    Yüksek Lisans

    Arapça

    Arapça

    2023

    Doğu Dilleri ve EdebiyatıBatman Üniversitesi

    Arap Dili ve Belagatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ HASAN AKREŞ

  4. Tez No

    660322

    Necmeddîn El-Ğazzî'nin Et-Tuhfetu'n-nediyye fî şerhi'l-Lâmiyyeti'l-Verdiyye adlı eseri

    Named work of Najm al-Din al-Ghazzi titled al-Tuhfah al-nadıyyah fi sharh al-Lamiyyah al-Wardiyyah

    RAMAZAN ŞAHİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    DinNecmettin Erbakan Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MÜCAHİT KÜÇÜKSARI

  5. Tez No

    570657

    İslam haritacılığında mitolojik unsurlar

    Mythological aspects in Islamic cartography

    KÜBRA TÜRE YAKIN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    CoğrafyaFatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi

    Bilim Tarihi Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ CLAUS DETLEV DR QUINTERN

Geri Dön