The effect of analytical thinking on various aspects of moral judgments, the moderator role of empathy and religiousness
Analitik düşünmenin, ahlaki yargıların değişik yönleri üzerindeki etkisi, empati ve dindarlığın moderatör rolü
- Tez No: 908005
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ HASAN GALİP BAHÇEKAPILI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: ahlaki yargılar, CNI modeli, analitik düşünme, dindarlık, empati, moral judgments, CNI model, analytical thinking, religiosity, empathy
- Yıl: 2024
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Üsküdar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 146
Özet
Ahlak psikolojisi alanında bireylerin eylemlerin sonuca odaklı veya normlara duyarlı ahlaki yargılarda bulunmalarının altında yatan bilişsel ve duygusal süreçler araştırma konusudur. Bireylerin ahlaki yargılarını ölçmekte kullanılan klasik zarar ve feda içerikli geleneksel ahlaki ikilemler içerik ve yapısal anlamda eleştiriye maruz kalmıştır. Gawronski ve arkadaşları (2017) geleneksel ahlaki ikilemlerden farklı olarak normlara duyarlılığı, sonuca duyarlılığı ve genel eylemsizliğe olan duyarlılığı, ortaya atmış oldukları CNI modeli yeni senaryolar kullanarak ölçerler. Bu modele göre bireylerin ahlaki yargılarını sonuç (C, Consequences), norm (N, Norms) ve eylemsizlik (I, General Inaction) parameteleri temsil eder. Bu araştırmada analitik düşüncenin aktive olması ile elde edilen bir manipülasyonun CNI modelindeki C, N ve I parametreleri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Empati ve dindarlık değişkenlerinin moderatör rolü incelenmiştir. Çalışmanın deseni deneysel olup, İstanbul Medipol Üniversitesi Psikoloji Bölümü öğrencileri ile toplamda 383 katılımcı, çalışmanın örneklemini oluşturmuştur. 202 katılımcı deney grubunda, 183 katılımcı kontrol grubunda bulunmuştur. Deney grubunda analitik düşünme manipülasyonu için CRT soruları kullanılmıştır. Her bir CRT sorusundan sonra kısa bir açıklama ile sezgisel ve analitik cevabın ne olduğu açıklanmıştır. CRT soruları ile benzer cümle yapısına sahip fakat analitik düşünmeyi gerektirmeyen basit aritmetik soruları kontrol grubunda bulunan katılımcılara uygulanmıştır. Her iki grupta yer alan katılımcılar CNI modelinin 16 ahlaki ikilemini, Kişiler Arası Tepkisellik İndeksi sorularını, T-DUREL ölçeği ve demografik bilgi formu sorularını cevaplamışlardır. Tek yönlü MANOVA analizi neticesinde deney grubunda bulunan katılımcıların I parametresi daha düşük olduğu, istatistiksel olarak deney ve kontrol grubu arasında anlamlı fark bulunmuştur F (1,176) = 5.41, p = .021, ηp 2 =.03. Empati ve dindarlık değişkenlerinin moderatör rollerini incelemek için yapılan Process Macro Moderatör analizi sonuçlarına göre analitik düşünmeyi aktive etmenin I parametresi ile ilişkisinde marjinal düzeyde anlamlı moderatör rolü olduğu bulunmuştur. Analitik düşünceyi aktive etmek kontrol grubunda bulunan dindarlığı yüksek bireylerin eylemsizlik tercihini etkileyerek, eyleme geçme yönünde ahlaki yargılarda bulunmalarına neden oluyor gibi görünmektedir b =-.22, p =.06. Ek olarak analitik düşüncenin aktivasyonu ile I parametresi arasındaki ilikide empatinin pozitif yönlü ve anlamlı moderatör rolü bulunmuştur. b = 1.2, p =.03. Analitik düşünmenin arttırılması kontrol grubunda düşük empati düzeyinin getirmiş olduğu eylemsizlik tercihine etki etmiş, düşük empati puanı alan katılımcılarında eyleme geçme isteğini arttırmıştır. C ve N puanı analitik düşünme manipülasyonunda deney ve kontrol grubu için anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Bu çalışmanın bulguları deontolojik ve faydacılık ahlaki yargılarını ele alan literatür ile tutarlıdır.
Özet (Çeviri)
Moral psychology investigates the cognitive and emotional processes that underpin people's consequence-oriented or norm-sensitive moral judgments. Traditional moral dilemmas involving classical damage and sacrifice, which are used to assess individuals' moral judgments, have been critiqued for their substance and form. Unlike traditional moral dilemmas, Gawronski et al. (2017) use new scenarios in the CNI model to assess sensitivity to norms, sensitivity to outcomes, and sensitivity to general inactivity. Individual moral judgments are represented by the parameters consequence (C), norm (N), and inaction(I). This research examined the effect of a manipulation obtained by activating analytical thinking on the C, N, and I parameters in the CNI model. The moderating role of empathy and religiosity variables was examined. The study's design is experimental, and a total of 383 participants, students of the Psychology Department of Istanbul Medipol University, constituted the study's sample. Two hundred two participants were in the experimental group and 183 participants were in the control group. CRT questions were used for analytical thinking manipulation in the experimental group. After each CRT question, a brief explanation explains the intuitive and analytical answer. Simple arithmetic questions, which had a similar sentence structure to CRT questions but did not require analytical thinking, were applied to the participants in the control group. Participants in both groups answered the 16 moral dilemmas of the CNI model, Interpersonal Reactivity Index questions, T-DUREL scale, and demographic information form questions. As a result of one-way MANOVA analysis, the I parameter of the participants in the experimental group was lower, and a statistically significant difference was found between the experimental and control groups. F (1,176) = 5.41, p = .021, ηp2 =.03. According to the results of the Process Macro Moderator analysis conducted to examine the moderator roles of empathy and religiosity variables, it was found that activating analytical thinking had a marginally significant moderator role in its relationship with the I parameter. Activating analytical thinking seems to affect the inaction preference of individuals with high religiosity in the control group, causing them to make moral judgments toward taking action b =-.22, p =.06. Also, empathy played a positive and significant moderator role in the relationship between the activation of analytical thinking and the I parameter b = 1.2, p =.03. Increasing analytical thinking affected the control group's preference for inaction caused by low empathy levels. It increased the desire to take action in participants with low empathy scores. No significant difference was found for the experimental and control groups in the C and N score analytical thinking manipulation. The findings of this study are consistent with the literature addressing deontological and utilitarian moral judgments.
Benzer Tezler
- أمراض القلوب في ضوء القرآن الكريم ةَّ ية موضوع د ارسة تأصي
Kur'an-ı kerim ışığında kalp hastaliklari - tematik ve özgün bir çalişma
AMİNE AĞAN
Yüksek Lisans
Arapça
2024
ArşivMardin Artuklu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDULSELAM YUSUF
- العوامل السوسيولسانية في روايات سنان أنطون
Sinan Anton'un romanlarında sosyodilbilimsel faktörler
HUSSEIN IBRAHIM MOUSA AL-JASIM
Doktora
Arapça
2024
Doğu Dilleri ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiYabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM ETHEM POLAT
- Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarındaki metinlerin söz varlığının incelenmesi
The examination of the lexical content in Turkish language and literature textbooks
NİYAZİ ŞİŞİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAmasya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KÜRŞAT EFE
- Metalik biyomalzemelerin değerlendirilmesinde risk temelli bir karar modeli önerisi
A risk-based decision model proposal in the evaluation of metallic biomaterials
HİLAL SİNGER
Doktora
Türkçe
2023
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiSakarya ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TİJEN ÖVER ÖZÇELİK