Törensel eğlencenin failleri: 18. yüzyıl Osmanlı İstanbul'unda dellake ve natırlar
The subjects of the ceremonial entertainment: Dellake and natir in Ottoman Istanbul in the 18th century
- Tez No: 909634
- Danışmanlar: PROF. DR. SELİM KARAHASANOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 125
Özet
Osmanlı kadınlarının evlerinin dışında en ziyade vakit geçirdikleri mekanlardan biri de umumi hamamlardı. Umumi hamamlar, konaklardaki özel hamamların aksine, bir mahallenin tüm kadınlarını bir araya getirebilme imkanına sahipti. Hamamlar, hem kadınların eğlence merkezi hem de kazanç kaynağıydı. Farklı dönemlerde İstanbul'a gelen Batılı gezginler ve bazı divan şairleri, kadınların sabahtan akşama kadar hamamda yemek yiyerek, şarkı söyleyerek, dans ederek ve sohbet ederek eğlendiklerini eserlerinde aktarmışlardı. Kadın müşterilerin, yüzyıllar boyunca bu tür eğlencelere belirli bir sırayla, en göz alıcı giysilerle katılmaları ve hamamın bölümlerini belirli zaman dilimlerinde ziyaret etmeleri törensel bir eğlenceyi meydana getiriyordu. Kadın müşterilere hizmet eden dellake ve natırlar ise, erkekler hamamındaki meslektaşları gibi kökü yüzyıllarca geriye uzanan bir meslek ifa ederlerdi. 1730 yılında patlak veren isyana karşı alınan tedbirler, birçok insan gibi hamam çalışanlarını da etkilemişti. Hamamlarda istihdam edilen kişiler sıkı bir denetimden geçti. Buna rağmen, hamamlarda asayişi sağlamak amacıyla hazırlanan hamam defterlerinde, kadın natır ve dellakelerden hiç söz edilmemiştir. Halbuki dellakeler ve natırların bazen suçlu bazen de mağdur sıfatıyla zikredildikleri dava kayıtları sayesinde, 18. yüzyıl hamam defterlerinde yer almayan bu şahısların isim ve hayatlarına dair bazı bilgi kırıntılarına ulaşılabilmektedir. Ayrıca, onların ölümünden sonra vârislerine intikal eden terekeleri yoluyla yine 18. yüzyılda İstanbul hamamlarında çalışan kadınların hayatlarına dair ipuçları elde edilebilmektedir. Bu tezde, şu ana dek müstakil bir araştırmaya konu edilmemiş dellake ve natırların hayatları, şeriye sicilleri arasında yer alan dava kayıtları ve terekeler sayesinde görünür kılınmaya çalışılmıştır. Hamam defterlerinde, isyan etme eğilimi taşıyan insanlar ifşa edilirken kadın hamam çalışanlarından hiç bahsedilmemesini, kadınların isyan etmesinden çekinilmemesiyle izah ettim.
Özet (Çeviri)
Public baths were one of the places where Ottoman women spent the most time outside their homes. Unlike private baths in mansions, public baths had the opportunity to bring together all the women of a neighbourhood. Public baths were both an entertainment centre for women and a source of income. Western travellers who came to Istanbul in different periods and some diwan poets reported in their works that women entertained themselves in the baths from morning to evening by eating, singing, dancing, and gossiping. For centuries, the female customers attended such entertainments in a certain order, dressed in the most glamorous clothes, and visited the sections of the bath at certain time periods, which constituted a ceremonial entertainment. The dellake and the natırs who served the female customers, like their counterparts in the men's baths, were engaged in a profession with roots going back centuries. In 1730, the measures taken against the rebellion that broke out affected bathhouse workers as well as many other people. The persons employed in the baths were subject to strict supervision. In spite of this, there is no mention of female natırs and dellakes in the bath registers prepared to ensure public order in the baths. However, thanks to the lawsuit records, in which the dellakes and the natırs are sometimes mentioned as criminals and sometimes as victims, some fragments of information about the names and lives of these individuals, who are not included in the 18th-century bath registers, can be found. In addition, through their estates, which were passed on to their heirs after their deaths, clues about the lives of women working in the baths of Istanbul in the 18th century can be obtained. In this thesis, the lives of dellakes and natırs which have not been the subject of an specific study so far, have been made visible through the cases in court registers and probate inventories in the court registers. I have explained the fact that women bathhouse workers are not mentioned in the bathhouse registers, while people with a tendency to rebel are disclosed, with the fact that women were not afraid of rebellion.
Benzer Tezler
- Adana Akıncılar Mahallesi çingene/roman kültürünün aktarımında dans ve eşlik unsurlarının etkileri
The effects of dance and dance elements on the transference of gypsy/roma culture in Adana Akincilar district
EBRU AKKUYU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
SosyolojiNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM AKAY DİNÇ
DR. ÖĞR. ÜYESİ SONAY ÖDEMİŞ
- Cumhuriyet'in törensel meşruiyeti: Ulus-devlet inşa sürecinde milli bayramlar (1923-1938)
Ritualistic legitimacy of the republic: National days in the process of building nation-state
DEMO AHMET ASLAN
Doktora
Türkçe
2011
Türk İnkılap TarihiAnkara ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TEMUÇİN FAİK ERTAN
- Hitit dönemi törensel seramik kapları ve güncel uygulamaları
Hittite period ceremonial ceramic vessels and current applications
ELİF BUSE YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiSeramik ve Cam Tasarımı Ana Sanat Dalı
DOÇ. EFE TÜRKEL
- Anadolu sahası Türk kültüründe törensel yemekler
Ceremonial meals in Anatolian field Turkish culture
SONGÜL ERMEÇLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)Nevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÇERİBAŞ
- Tüketim kültürü ve değişen törensel yemek algısına etkisi: Gaziantep örneği
Consumption culture and its effects on changing ceremonial food perception: A Gaziantep case study
NARİN ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Beslenme ve DiyetetikGaziantep ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ALİ ÖZKAN