Kemalpaşazâde'nin Mâhiyet Teorisi
Kemalpashazâda's Theory of Quiddity
- Tez No: 910613
- Danışmanlar: PROF. DR. MURAT DEMİRKOL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 327
Özet
Mâhiyet teorisi, Helenistik dönemden itibaren nesnelerin doğasını ve evrensel bilgiyi araştıran bir gelenektir. Aristo'nun (m.ö. 384-322) mantık ve tanım teorisi ekseninde şekillenen bu teori, İbn Sînâ (ö. 428/1037) ile nesnelerin özsel hakikatleri ve varlık arasındaki ilişkiye odaklanmıştır. Müteahhirûn dönem İslam düşünce dünyasında mantık, kelâm ve tasavvuf ekseninde ele alınan mâhiyet teorisi, birçok İslam düşünür tarafından analiz edilmiştir. Ancak müteahhirûn dönemdeki tartışmalar genellikle varlık kavramına odaklanmış, mâhiyetin bağımsız incelenmesi gerektiği göz ardı edilmiştir. Felsefî, kelamî ve tasavvufî geleneklerin mâhiyet yaklaşımlarının birbirine karışması, mâhiyetin neliğine dair bilgileri bulanıklaştırmış ve sistematik bir şekilde ele alınmasını engellemiştir. Bu bağlamda, Kemalpaşazâde'nin (ö. 940/1534) düşüncesi önem kazanır. Çünkü o, farklı ekollerin görüşlerini netleştirerek Osmanlı düşünce dünyasında mâhiyet problemini derinlemesine incelemeyi amaçlamıştır. Tezimizde, Kemalpaşazâde üzerinden bu meseleye yoğunlaşarak önceki teşebbüslerin rasyonel temeli ve ilkeleri gerekçeleriyle araştırıldı. Bu çerçevede, mâhiyet konusunda geçmiş düşünürlerin yaklaşımları değerlendirildi, İslam düşünce geleneklerinin sentezinde ortaya çıkacak problemler eleştirel bir çerçevede araştırıldı. Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, Meşşâî düşünce çerçevesinde filozofların mâhiyet görüşleri mantık ve metafizik boyutlarıyla incelenmiştir. İkinci bölümde, Kemalpaşazâde öncesi dönemde felsefe ve kelam geleneklerindeki mâhiyetle ilişkili kavram ve meseleler irdelenmiştir. Üçüncü bölümde ise, Kemalpaşazâde'nin bağımsız risaleleri üzerinden özgün görüşleri ve eleştirileri sistematik bir tasnifle ortaya konulmuştur. Kemalpaşazâde'nin mâhiyet teorisi üzerine derin analizler yaptığı ve onun felsefe, kelam ve tasavvuf arasında bir sentez kurma girişimi gözlemlendi. Kemalpaşazâde, İbn Sinâcı çizgide varlık ve mâhiyet arasındaki ilişkiyi daha netleştirerek bu alanda özgün bir teori inşa etmiş, yeni kavramlar üreterek Osmanlı düşünce dünyasına önemli katkılarda bulunmuştur. Nihayetinde, mâhiyetin metafiziksel boyutunu daha sağlam temellere oturtmuş ve İslam düşüncesinde mâhiyetle ilgili problemlerin sistematik bir çözümüne zemin hazırlamıştır.
Özet (Çeviri)
Kemalpashazâda's Theory of Quiddity The theory of quiddity is a tradition that has been investigating the nature of objects and universal knowledge since the Hellenistic period. Shaped on the axis of Aristotle's (384-322 A.D.) theory of logic and definition, this theory focused on the relationship between the essential truths of objects and existence with Avicenna (d. 428/1037). The theory of essence was analyzed by many Islamic thinkers in logic, kalām, and Sufism in the later period of Islamic thought. However, the discussions in the mutakahkhirūn period generally focused on the concept of existence and ignored the need for an independent analysis of quiddity. The intermingling of the philosophical, theological, and Sufi traditions' approaches to quiddity blurred the information on the nature of quiddity and prevented its systematic treatment. In this context, Kemalpashazâda's (ö. 940/1534) thought gains importance. Because he clarified the views of different schools of thought and aimed to examine the problem of essence in the Ottoman world of thought in depth. In our thesis, by focusing on this issue through Kemalpashazâda, the rational basis and principles of previous attempts were investigated with their justifications. In this context, the approaches of past thinkers on the subject of essence were evaluated, and the problems that would arise in the synthesis of Islamic intellectual traditions were investigated in a critical framework. Our study consists of three parts. In the first part, the philosophers' views on quiddity within the framework of Peripatetic thought are analyzed in terms of logic and metaphysics. In the second part, the concepts and issues related to quiddity in the philosophical and theological traditions before Kemalpashazâda are analyzed. In the third part, Kemalpashazâda's original views and criticisms through his independent treatises are presented in a systematic classification. Kemalpashazâda's deep analysis of the theory of quiddity and his attempt to establish a synthesis between philosophy, theology, and Sufism were observed. Kemalpashazâda constructed an original theory in this field by clarifying the relationship between existence and quiddity in the Avicennian line and made important contributions to the Ottoman world of thought by producing new concepts. In the end, he established the metaphysical dimension of essence on a more solid foundation and paved the way for a systematic solution of the problems related to essence in Islamic thought.
Benzer Tezler
- Kemâlpaşazâde'nin ''Ziyâdetü'l-Vücûd 'Ale'l-Mâhiyye'' adlı risâlesinin tahkik ve değerlendirilmesi
The work called Kemâlpashazâde?s ?Adding the Essence of the Existence? pamphlet to edition and evaluation
YASEMİN YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
DinSakarya ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ATİLLA ARKAN
- Kemalpaşazade'nin Ziyadetül'Vücud'Ale'l-Mahiyye adlı risalesinin tahkik ve değerlendirilmesi
The work called Kemalpashazade's 'Adding the essence of the existence' pamphlet to edition and evaluation
YASEMİN YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
DinSakarya ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ATİLLA ARKAN
- Varlık tartışmalarının Kemalpaşazâde ve Taşköprîzâde bağlamında incelenmesi
Examination of existence debates within the context of Kemālpashazāde and Ṭāshkubrīzādah
SULTAN KOÇAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Dinİstanbul ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SÜMEYYE PARILDAR
- Gazzali'de ölüm ve sonrası hayat
And life after death in Gazzali
HASAN TAŞDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
DinCumhuriyet ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSA KAZIM ARICAN
- Kemalpaşazâde'nin Şerhu Risâleti İsbâti'l-Vâcib adlı eserinin tahkik ve incelemesi
The critics and analysis of Kemalpashazade's Work Şerh RisâletiIsbâti'l-Vâcib
RABİA GÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HATİCE TOKSÖZ