Atasözlerindeki meslek adları ve söz varlığı bakımından değerlendirilmesi
Profession names in proverbs and their evaluation in terms of vocabulary
- Tez No: 913255
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞERİF ALİ BOZKAPLAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Söz Varlığı, Atasözleri, Meslekler, Ünvanlar, Vocabulary, Proverbs, Professions, Titles
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 283
Özet
Kültürün temel taşıyıcısı dildir, atasözleri ise söz varlığının önemli bir parçasıdır. Atasözleri hakkında yazılan makaleler, tezler, yapılan derleme ve inceleme çalışmaları ile yayımlanan sözlüklerin sayısı atasözlerinin her dönemde güncelliğini koruyan birer ilgi odağı olduğunun göstergesidir. Türkçe Arapça ile Farsçanın yüzyıllar boyunca süren derin etkisine rağmen halk şiiri, türküler, yöresel ağızlar, atasözleri gibi milli unsurlarda ifade ve kavram zenginliğini korumakta olan köklü bir dildir. Ortaya konulan bu çalışmanın konusunu oluşturan meslek, iş veya ünvan bildiren atasözleri, Türkçenin bu ifade ve kavram zenginliğini gözler önüne seren önemli söz varlığı unsurlarıdır. Atasözlerinde Türk milletinin hem hayata ve dünyaya bakışı hem de dili ne kadar kıvrak ve sanatlı biçimde kullandığı görülmektedir. Söylemesi kolay görünen fakat çok özlü, derin anlamlar içeren atasözlerinde Türkçe ikna sanatının, övgünün, yerginin, bilgeliğin, söz ustalığının, güldürünün, hikâyeciliğin pek çok örneğini bulmak mümkündür. Bu çalışma“giriş, kuramsal çerçeve, yöntem, bulgular, tartışma ve sonuç”bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde çalışmanın problem durumu, amacı ve önemi, problem cümleleri, sınırlılıklar ve tanımlar sunulmuştur. Kuramsal Çerçeve bölümünde söz varlığı, atasözleriyle ilgili genel bilgiler, atasözlerinin tarihî kaynakları, Türk edebiyatında atasözlerinin kullanımı ve meslek yapım eki, Türk tarihinde karşılaşılan meslekler, meslekî mekânlar, Ahilik ve esnaf yapılanması, ağalık, beylik ve devletlilik kavramları hakkında bilgiler verilmiştir. Bulgular bölümünde taraması yapılan 20 sözlük veya kaynaktan elde edilen 1433 atasözü 20 alt başlık altında toplanarak kaynakların kronolojik sırasına göre listelenmiştir. Bu listelemede birbirine yapı ya da anlam bakımından benzeyen atasözleri ayrıca belirtilmiş ve farklı başlıklar altındaki atasözleri birbiriyle ilişkilendirilmiştir. İki farklı deyimler sözlüğünün kılavuzluğunda yararlanılan kaynaklarda atasözü olarak verilen kimi sözlerin deyim oldukları da gösterilmiştir. Tartışma bölümünde konuyla ilgili daha önce yapılan çalışmalar ile bu çalışmanın kısa bir karşılaştırması yapılmış, atasözlerine yansıyan halk düşüncesi ortaya konmaya çalışılmıştır. Sonuç bölümünde bulgular yoluyla ulaşılan sonuç açıklanmıştır.
Özet (Çeviri)
PROFESSION NAMES IN PROVERBS AND THEIR EVALUATION IN TERMS OF VOCABULARY Language is the primary carrier of culture, and proverbs constitute a significant part of its vocabulary. The abundance of articles, theses, collections, analyses, and dictionaries on proverbs demonstrates their enduring relevance as a focus of linguistic research. Despite centuries of profound influence from Arabic and Persian, Turkish remains a deeply rooted language that preserves its richness in expression and concepts through national elements such as folk poetry, songs, regional dialects, and proverbs. The proverbs examined in this study, which relate to professions, occupations, and titles, are key components of Turkish vocabulary that highlight the language's expressive and conceptual depth. Proverbs not only reflect the Turkish people's perspective on life and the world but also demonstrate their linguistic agility and artistic mastery. These concise yet profound expressions encapsulate the art of persuasion, praise, satire, wisdom, rhetorical skill, humor, and storytelling in Turkish. This study consists of the following sections: Introduction, Theoretical Framework, Methodology, Findings, Discussion, and Conclusion. The Introduction presents the problem statement, objectives, significance, limitations, and definitions. The Theoretical Framework provides information on vocabulary, general knowledge about proverbs, their historical sources, their use in Turkish literature, the suffixes used for profession names, professions encountered in Turkish history, occupational spaces, Akhism and the tradesmen's organization, as well as concepts such as agha, principality, and statehood. In the Findings section, 1,433 proverbs obtained from 20 dictionaries or sources are categorized under 20 subheadings and listed chronologically according to the sources. Structural and semantic similarities among proverbs are noted, and connections are established between proverbs listed under different subheadings. Furthermore, with guidance from two idiom dictionaries, some expressions identified as proverbs in the sources are reclassified as idioms. The Discussion section compares this study with previous research on the subject, aiming to reveal the folk thought reflected in the proverbs. Finally, the Conclusion synthesizes the findings and presents the results derived from the study.
Benzer Tezler
- Adıgecenin söz varlığı açısından Çeraşe Tembot'un 'Tek atlı' adlı romanı
Кӏэрэщэ тембот ироманэу «шыу закъу» игущыӏэлъэ зэхэтыкӏ
HAMİT YÜKSEL
Yüksek Lisans
Çerkezce
2019
DilbilimDüzce ÜniversitesiÇerkez Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SUSANA SHKHALAKHOVA
- Küreselleşme sürecine eleştirel bir bakış: Mesleki gelenekten iş etiğine, atasözlerinden reklam sloganlarına
A critical view to the globalization process: From professional life to the business ethics, from proverbs to the advertisement slogans
AYSUN KARA
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Halkla İlişkilerMaltepe ÜniversitesiHalkla İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ÖZLEM OĞUZHAN
- Atasözlerindeki sıfatların yapı ve anlam incelemesi
Structure and meaning analysis of adjectives in proverbs
FARİS TANYILDIZI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıSiirt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MELİKE SOMUNCU
- Plant-themed metaphors in Turkish proverbs: A cognitive approach
Türkçe atasözlerindeki bitki temalı metaforlar: Bilişsel bir yaklaşım
NİHANSU YURTSEVEN AKIŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
DilbilimHacettepe Üniversitesiİngiliz Dilbilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMİNE YARAR
- Türk atasözlerinde kelime grupları kip ve şahıs ifadesi
Analizing of Turkish proverbs word groups and mood and personal aspects
OSMAN ÇAKMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. CEVDET ŞANLI