Kayyum Nasırî'nin Lehçe-i Tatarî adlı eserindeki sağlıkla ilgili söz varlığı
Health-related vocabulary in Kayyum Nasirî's work named Lehçe-i Tatarî
- Tez No: 913442
- Danışmanlar: PROF. DR. FATMA ÖZKAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 256
Özet
Kayyum Nasırî, kendisini“Tatar dilinin hizmetçisi”olarak tanımlayan çok yönlü büyük Tatar aydınıdır. Yaptığı çalışmalar ve eserleriyle Kazan Tatar Türkçesinin yazı dili olmasının temellerini atmıştır. Kazan Tatar konuşma diline ait dil malzemesi içeren Lehçe-i Tatarî adlı sözlük ise onun en önemli eserlerinden biridir. Kayyum Nasırî'nin Lehçe-i Tatarî Adlı Eserindeki Sağlıkla İlgili Söz Varlığı adlı doktora tezi; Giriş bölümü,“Kayyum Nasırî'nin Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri”başlıklı ikinci bölüm,“Sözvarlığı”başlıklı üçüncü bölüm ve inceleme bölümü olan“Kayyum Nasırî'nin Lehçe-i Tatarî Adlı Eserindeki Sağlıkla İlgili Söz Varlığı”başlıklı dördüncü bölüm ve Sonuç kısmıyla toplamda beş bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında çalışmanın konusu, önemi, amacı, yöntem ve sınırlılıklara değinilmiş, daha önce yapılmış çalışmalar ve çalışmada taranan kaynaklar hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde büyük Tatar aydını Kayyum Nasırî'nin hayatı, şahsiyeti, eserleri ile Lehçe-i Tatarî hakkında detaylı bilgi verilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde söz varlığının tanımı ve sağlıkla ilgili söz varlığı hakkında bilgi verilmiştir. Dördüncü bölümü oluşturan inceleme kısmında ise Lehçe-i Tatarî'nin sağlıkla ilgili söz varlığı tarama ve fişleme yöntemiyle tespit edilmiştir. Anlam yakınlıklarına göre kelimelerin tasnifi yapılmıştır. Sağlıkla ilgili madde başlarının, Kayyum Nasırî'nin eserini hazırlarken istifade ettiği düşünülen Lehçe-i Osmanî, Lügat-i Çağatay ve Türki-i Osmânî ve Burhân-ı Katı adlı sözlüklerdeki kullanımları ve anlamlarının karşılaştırılması yapılmıştır. Aynı zamanda Lehçe-i Tatarî 'deki sağlıkla ilgili söz varlığının günümüz Kazan Tatar Türkçesindeki durumunun tespiti de Tatar Tı̇̆lı̇̆nı̇̆ñ Añlatmalı Süzlı̇̆gı̇̆'nden istifade edilerek yapılmıştır. Sonuç kısmında ise elde edilen veriler göz önünde bulundurularak tespit ve önerilerde bulunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Kayyum Nasırî is a versatile and prominent Tatar intellectual who defines himself as“a servant of the Tatar language”Through his works and studies, he laid the foundations for the Kazan Tatar Turkish to become a written language. One of his most significant works is Lehçe-i Tatarî, a dictionary that includes lexical material from the Kazan Tatar spoken language. The doctoral thesis titled“Health-Related Vocabulary in Kayyum Nasırî's Lehçe-i Tatarî”consists of five chapters: The introduction, the second chapter titled“The Life, Personality, and Works of Kayyum Nasırî”, the third chapter on“Vocabulary”the fourth chapter, which is the main analytical section titled“Health-Related Vocabulary in Kayyum Nasırî's Lehçe-i Tatarî”and the conclusion. The introduction discusses the topic, importance, aim, methodology, and limitations of the study, as well as providing information about previous studies and the sources consulted. The second chapter offers detailed information about the life, personality, and works of the great Tatar intellectual, Kayyum Nasırî, along with a focus on Lehçe-i Tatarî. In the third chapter, the definition of vocabulary and the specific vocabulary related to health are examined. The fourth chapter presents an analysis of the health-related vocabulary in Lehçe-i Tatarî, which was identified through a scanning and cataloging method. The words are classified based on their semantic proximity. A comparison is made between the uses and meanings of health-related headwords in Lehçe-i Tatarî and those found in the dictionaries Lehçe-i Osmanî, Lügat-i Çağatay, Türki-i Osmânî, and Burhân-ı Katı, which are believed to have influenced Kayyum Nasırî's work. Additionally, the status of health-related vocabulary in contemporary Kazan Tatar Turkish is determined by consulting Tatar Tı̇̆lı̇̆nı̇̆ñ Añlatmalı Süzlı̇̆gı̇̆. The conclusion chapter presents findings and recommendations based on the data gathered throughout the study.
Benzer Tezler
- Kayyum Nasıri'nin derlediği Tatar masalları (Dil bilgisi incelemesi-yazı çevirimi-aktarma-dizin)
Tatar (Tatari̇an) tales compi̇led by Kayyum Nasiri̇ (Gramati̇cal exami̇nati̇on-transcri̇pti̇on-translati̇on-i̇ndex)
GAMZE YENEN KURUTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDAL ŞAHİN
- Kazan Tatarları etnografik söz varlığı
Kazan Tatars ethnographic vocabulary
ZEYNEP HEPBİLDİKLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖNER
- Tatar söz varlığında belirsiz isim tamlamaları
Indefinite noun phrase in Tatar lexicon
GÜLDEMET YAVUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖNER
- Yenileşme dönemi Türk edebiyatı'nın İdil-Ural bölgesi Tatar edebiyatı'na etkisi (1860-1917)
The influence of the reformation era Turkish literatureon Tatar literature of İdi̇l-Ural region (1860-1917)
HÜSEYİN BARGAN
Doktora
Türkçe
2015
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURİ SAĞLAM
- Gündem belirleme teorisi bağlamında yerel yönetimler ve medya: Kayyum atanan belediyeler üzerine bir inceleme
Local governments and media in view of agenda setting theory: An analysis on municipalities to which trustees are appointed
HASAN ALTİNCİK
Doktora
Türkçe
2020
Halkla İlişkilerErciyes Üniversitesiİletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN GÜLLÜPUNAR