Batı düşüncesinde irrasyonel kavramının anlamı
The meaning of the irrational in western thought
- Tez No: 913524
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET GÜNENÇ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: İrrasyonel, Suprarasyonel, Kontrarasyonel, Dionysos, Appollon, Logos, Gnostizm, Mistisizm, Romantizm, Postmodernizm, Irrational, Suprarational, Contrarational, Dionysus, Appollon, Logos, Gnosticism, Mysticism, Romanticism, Postmodernism
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 253
Özet
Tezimizin konusu, Batı düşüncesinde irrasyonel kavramını, felsefe alanının özellikle felsefe tarihi perspektifinden ele alarak geçirdiği dönüşüm ve değişimleri ortaya koymaktır. Bunun için geçmişte ve günümüzde kavramın ele alınış biçimleri irdelenerek, beliren modern anlamları tespit ederek, irrasyonel kavramının rasyonel ile olan ilişkisi ve rasyonelden bağımsız, özerk varlığı anlaşılmaya çalışılmıştır. Yine bu amaçla irrasyonel kavramının tarih süreci içerisende gözlenen uğrak noktaları tespit edilerek irdelenmeye çalışılmıştır. Söz konusu uğraklar Antik dönem, Orta Çağ, Rönesans dönemi ve Modern dönemdir. Her bir döneme has irrasyonel kavramı anlayışı yahut irrasyonel kavramını önceleyen muhtelif kavram ve ekollerin (Logos, Gnosis, Mistisizm…) genel dönem özellikleri ve bunları örnekleyen filozof ve düşünürler bağlamında ayrıntılı tahlil ve tanımları tez boyunca aktarılarak ilgili felsefi akışın ana damarları tespit edilmeye çalışılmıştır. Konunun son derece geniş bir yayılımı ve etki alanı söz konusu olduğudan belli başlı karakteristik ve belirleyici ekoller ve filozoflar dışında nispeten derin tahlillere girilmeksizin olabildiğince geniş bir referans grubu tanıtılmaya çalışılmıştır. Özellikle modern dönemde irrasyonel-rasyonel ilişkisinde nispet yahut kıyas tavrı öne çıktığından, bu tavrın hakimiyetini vurgulamak maksadıyla pek çok düşünür referans verilmiştir. Felsefi yaklaşımın, irrasyonel kavramı bağlamında belli dönemlerde kaçınılmaz olarak hazırlayıcısı, kaynağı yahut bir anlamda doppelgängerleri olarak teolojik perspektif ve kendini özellikle modern dönemde hissettiren sanat da tezin kurgusuna belli oranda dahil edilmiştir. Ulaşılan sonuçlar bakımından insan varlığının, felsefe tarihi bakımından muhtelif dönemlerde rasyonel ve irrasyonel bir kutupluluk arasında gidip gelinen bir arayış içerisinde olduğu görülmüştür. Her iki kutbun da tarih süreci içerisinde bağımsız varlık alanları edindiği ancak bu özerkliğin özellikle tezimiz bağlamında irrasyonel kavramı bakımından ne şekilllerde ortaya çıktığı araştırılmıştır. Söz konusu arayış zaman zaman kutuplardan birine yahut diğerine doğru aşırı bir eğilim olarak kendini gösterdiğinde derhal diğer kutbun lehine yönelik bir refleksin kendisini sanat, kültür ve felsefe tarihinde belirginleştirdiği fark edilmektedir. Söz konusu belirginleşme ise doğal olarak itiraz edeceği aspekte yönelik bir kritik evreden geçerek süreç içerinde kendi özerk anlamına doğru yol almakta ve bu durum insan varlığı bakımından bir döngüsellik manzarası ortaya koymaktadır. Tezden çıkarılabilecek önemli sonuçlardan biri de yine insan varlığı ve onun bütünlüğünü oluşturan şeylerin kendileri yahut toplamları her ne olurlarsa olsunlar bir denge arayışının açık gözükmesidir.
Özet (Çeviri)
The subject of our thesis is to reveal the transformation and changes that the concept of the irrational has undergone in Western thought from the perspective of the field of philosophy, especially the history of philosophy, to examine the ways in which the concept has been handled in the past and the present, and to be able to determine the modern meanings that have emerged as a result of these. For this purpose, it has been attempted to analyze the concept of irrational by identifying the points of intersection observed in the historical process. The points in question are the Ancient period, the Middle Ages, the Renaissance period and the Modern period. Throughout the thesis, the understanding of the concept of the irrational specific to each period or the detailed analysis and definitions of various concepts and schools (Logos, Gnosis, Mysticism...) that preceded the concept of the irrational in the context of general period characteristics and the philosophers and thinkers exemplifying them have been conveyed throughout the thesis, and the main veins of the relevant philosophical flow have been tried to be identified. Since the subject has an extremely wide spread and sphere of influence, an attempt has been made to introduce as wide a reference group as possible without going into relatively deep analysis, except for certain characteristic and determinative schools and philosophers. Especially in the modern period, since the attitude of relation or syllogism is prominent in the irrational-rational relationship, many thinkers are referenced in order to emphasize the dominance of this attitude. In the context of the concept of the irrational, the theological perspective and art, which made itself felt especially in the modern period, have also been included to a certain extent in the fiction of the thesis as the inevitable preparers, sources or doppelgängers of the philosophical approach in certain periods. In terms of the conclusions reached, it has been observed that human existence has been in a search between a rational and an irrational polarity in various periods in the history of philosophy. When this search manifested itself from time to time as an extreme tendency towards one or the other pole, it was seen that a reflex in favor of the other pole immediately crystallized itself in the history of art, culture and philosophy. This crystallization, on the other hand, naturally passes through a critical phase towards the perspective to which it will object and moves towards its own autonomous meaning in the process, and this situation reveals a view of circularity in terms of human existence. One of the important conclusions that can be drawn from this thesis is that human existence and the things that make up its totality, whatever they are themselves or the sum of them, seem to be in search of a balance.
Benzer Tezler
- Une etude sur le concept de negation dans le cadre de la critique Hegelinne de l'ironie romantique
Hegel'in romantik ironi eleştirisi çerçevesinde olumsuzlama kavramı üzerine bir inceleme
SEMA ÖZTEKİN
Yüksek Lisans
Fransızca
2024
FelsefeGalatasaray ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ UMUT ÖKSÜZAN
- Eş'arîlik ve Schopenhauer düşüncesinde irade anlayışı
The understanding of will in Ash'arism and Schopenhauer's thought
RÜVEYDA ŞIVGIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinYozgat Bozok ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET TÖZLUYURT
- Batı düşüncesinde laiklik
Başlık çevirisi yok
AYDIN DİL
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Kamu YönetimiGazi ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İHSAN SEZAL