Farklı bitkisel kökenli uçucu yağların Akdeniz meyvesineği (Ceratitis capitata Wied.) (Diptera: Tephritidae) erginleri üzerinde bazı etkilerinin araştırılması
Investigation of the effects of various plant-derived essential oils on the adult Mediterranean fruit fly (Ceratitis capitata Wied.) (Diptera: Tephritidae)
- Tez No: 916786
- Danışmanlar: PROF. DR. SERDAR SATAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bitki Koruma Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 103
Özet
Akdeniz meyvesineği, Ceratitis capitata Wied. (Diptera: Tephritidae), 300'den fazla konukçusu olan ve Akdeniz ve Ege bölgesinde meyve ağaçlarında önemli ekonomik kayıplara neden olan bir karantina zararlısıdır. Bu zararlıya karşı yaygın olarak kullanılan kimyasal mücadeleye alternatif olarak, çevre dostu, güvenli ve pratik bir çözüm olarak uçucu yağlar dikkati çekmektedir Yapılan bu çalışma C. capitata erginleri üzerinde laboratuvar koşullarında Y-tüp olfaktometre ve topikal uygulama yöntemi kullanılarak fesleğen (Ocimum basilicum Linn. (Lamiaceae)), okaliptüs (Eucalpyptus spp. (Myrtaceae)) ve civanperçemi (Achillea millefolium L. (Asteraceae)) uçucu yağlarının; davranışsal yönelim ve biyolojik etkinliğnin ortaya konulması ve zararlı ile mücadelede kullanılabilme potansiyellerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Civanperçemi uçucu yağının (%80.60), fesleğen (%35.05) ve okaliptüs (%57.14) uçucu yağlarına göre Akdeniz meyvesineği erginlerine en yüksek repellent etkiyi gösteren uçucu yağ olduğu; bu uçucu yağın etki skalasına göre repellent etki yüzdesinin“çok yüksek etki skalasında”olduğu tespit edilmiştir. Uçucu yağların zaman bazlı toksik etkileri karşılaştırıldığında, her birinin farklı bir etki profili sergilediği görülmüştür. Okaliptüs ve fesleğen uçucu yağı ile topikal muamele gören Akdeniz meyvesineği erginlerinin toplam sağ kalım sayıları; artan uçucu yağ konsantrasyona bağlı olarak azalmıştır. Civanperçemi uçucu yağının Akdeniz meyvesineği ergin dişilerinin yumurtlama davranışını, %1 konsantrasyon hariç diğer tüm konsantrasyonlarda (%0.5, %2, %4) tamamen durduğu (tam engelleme) gözlemlenmiştir. Tüm uçucu yağların konsantrasyon bazlı toksik etkileri karşılaştırıldığında; genel olarak konsantrasyon artışıyla birlikte ölüm oranının arttığı belirlenmiştir. Akdeniz meyvesineği erginleri üzerinde en yüksek ölüm oranının %4 konsantrasyonda uygulamadan 48 saat sonra fesleğen uçucu yağında %86.7 ve okaliptüs uçucu yağında %78.9 olduğu belirlenmiş olup civanperçemi uçucu yağında ise en yüksek ölüm oranının %2 konsantrasyonda 72. saate %76.9 olduğu tespit edilmiştir. Bu uçucu yağlardan özellikle fesleğen uçucu yağı toksik etkisi ile civanperçemi uçucu yağı ise repellent etkisi ile ön plana çıkmakta olup C. capitata mücadelesinde alternatif biyopestisit kullanım potansiyeli olarak umut vaat etmektedir.
Özet (Çeviri)
The Mediterranean fruit fly, Ceratitis capitata Wied. (Diptera: Tephritidae), is a quarantine pest with over 300 host plants, causing significant economic losses in fruit orchards across the Mediterranean and Aegean regions. As an alternative to the widely used chemical control methods, essential oils have gained attention as an environmentally friendly, safe, and practical solution. This study aimed to evaluate the behavioral orientation and biological efficacy of essential oils extracted from basil (Ocimum basilicum Linn. (Lamiaceae)), eucalyptus (Eucalyptus spp. (Myrtaceae)), and yarrow (Achillea millefolium L. (Asteraceae)) against C. capitata adults under laboratory conditions. A Y-tube olfactometer and topical application methods were employed to determine their potential use in pest management. The results demonstrated that yarrow essential oil exhibited the highest repellent effect (80.60%) compared to basil (35.05%) and eucalyptus (57.14%) essential oils. Based on the repellency scale, yarrow essential oil was classified as having a“very high repellent effect.”When the time-dependent toxic effects of the essential oils were compared, each exhibited a distinct toxicity profile. The survival rates of C. capitata adults treated with topical applications of basil and eucalyptus essential oils decreased with increasing essential oil concentrations. Furthermore, yarrow essential oil completely inhibited the oviposition behavior of C. capitata females at all tested concentrations (0.5%, 2%, and 4%), except at 1%. Regarding concentration-dependent toxicity, a general trend of increased mortality with increasing concentration was observed. The highest mortality rates in C. capitata adults were recorded 48 hours post-treatment at a 4% concentration, with basil essential oil causing 86.7% mortality and eucalyptus 78.9%. Meanwhile, yarrow essential oil induced a 76.9% mortality rate at a 2% concentration after 72 hours. These findings highlight the potential of basil essential oil for its toxic effects and yarrow essential oil for its repellent properties, suggesting their promising use as alternative biopesticides for C. capitata management
Benzer Tezler
- Bazı bitkisel kökenli uçucu yağların Amerikan hamamböceği (Periplaneta americana L. (Blattodea:Blattidae)) erginlerinekarşı ölüm oranı
Toxicity of some plant-based essential oils to American cockroaches (Periplaneta americana L.) adults
MERVE YIKINÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
ZiraatKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiBitki Koruma Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN TUNAZ
- Bazı bitkisel kökenli uçucu yağların Tetranychus cinnabarinus (Boisduval) (Acarina: Tetranychidae)'a etkileri ve ümitvar olanların sera sebze yetiştiriciliğinde uygulanma olanakları
Effects of some plant essential oils against Tetranychus cinnabarinus (Boisduval) (Acarina: Tetranychidae) and application possibilities of promising ones in greenhouse vegetable growing
EMİNE TOPUZ
- Bazı bitkisel kökenli uçucu yağların biyoherbisidal etkilerinin araştırılması
Bioherbicidal effects of some plant essential oils
BURCU KÖSE YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
ZiraatOndokuz Mayıs ÜniversitesiBitki Koruma Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. HÜSREV MENNAN
- Bazı bitkisel kökenli uçucu yağların Alman hamam böceği (Blatella germanica L. (Blattodea:Blatellidae))nimflerine karşı ölüm etkisi
Mortality effect some plant-based essential oils against german cockroach (Blatella germanica L. (Blattodea: Blatellidae)) nymphes
SİNEM SULAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
ZiraatKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiBitki Koruma Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN TUNAZ
- Bitkisel kökenli bazı uçucu yağların bazı yabancı ot tohumlarının çimlenme ve çıkışına olan fumigant etkilerinin araştırılması
Determination of fumigant toxicity effect of some essential oils that are palnt origin on germination and waying out of some seeds of weed
ORHAN AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
ZiraatKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiBitki Koruma Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİHAT TURSUN