Maarif İşçisi dergisinin dil incelemesi (Metin-inceleme)
A lingguistic analysis of 'Maarif İşçisi' journal (Text-review)
- Tez No: 921034
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUSTAFA KARATAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Maarif İşçisi Magazine, Soviet Era Azerbaijani Press, Azerbaijani Turkish, Turkish of Turkey
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 339
Özet
Dil, sözlü veya yazılı bir biçimde insanların iletişim kurmak için kullandığı doğal bir araçtır. Sözlü olarak kullanılan dil, belli bir düzen ile bir araya gelen seslerin, belli kurallar dâhilinde birleşip anlamlı bir birim hâline gelmesiyle oluşmuştur ve milattan önce yazıya geçirilmeye başlanmıştır. Türklerin kullandığı dil de yaşadığı coğrafya, etkileşim içerisinde bulundukları topluluklar sebebiyle birçok değişikliğe uğramıştır. Bu değişiklikler farklı yazı dili geleneklerinin oluşmasını sağlamış ve bunlar da çeşitli Türk dili kollarını ortaya çıkarmıştır. Türklük biliminde lehçe adıyla anılan bu kollar Kıpçak, Karluk ve Oğuz olmak üzere üç ana grup olarak incelenmektedir. Araştırma konusu olarak seçilen Azerbaycan Türkçesi ise“Güneybatı (Oğuz) Türk lehçeleri”grubu içerisinde yer almaktadır. Dünyada gerçekleşen Rönesans, Reform gibi gelişmelerin tüm dünyayı etkilediği gibi Türk kültürünü de etkilediği görülmektedir. En büyük etkileşim matbaanın icat edilmesiyle olmuştur. 15. yüzyılda icat edilen matbaa Azerbaycan'a 20. yüzyıla yakın bir zamanda getirilmiştir. Matbaa ile tanışan Azerbaycan, petrol kaynaklarının sağladığı ekonomik gelişmeye bağlı olarak bir aydınlanma sürecine girmiştir. Bu süreç çağdaş okulların açılması ve gazete, dergi gibi kitle iletişim araçlarının kullanılmaya başlamasına zemin hazırlamıştır. Bu gazete ve dergilerle geniş halk kitleleri Sovyet ideolojisine uygun içeriklerle bilgilendirilmeye başlanmıştır. Toplumsal yaşamda büyük değişiklikler ortaya çıkaran bu süreç dili de etkilemiş ve Azerbaycan Türklerinin konuştuğu ve yazdığı dil (Türkçe) bu süreçten önemli ölçüde etkilenmiştir. Bu etkinin gözle görünen belirtileri alfabede olmuştur. Azerbaycan'da Türkçe, 1927 yılına kadar Arap, 1927-1939 yılları arasına Latin, 1939-1991 yılları arasında Kiril alfabeleriyle yazılmıştır. Bu süre zarfında konuşma ve yazı dili arasında da farklar meydana gelmiştir. Günümüze kadar ulaşan yayınların inceleme altına alınması bu farkları/ benzerlikleri göz önüne sermiştir. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren başlayan Azerbaycan basın hareketleri ile elimize ulaşabilecek kaynakların taranması bu konuda fikir birliği sağlanmasında büyük katkı sağlamıştır. Bu çalışmada, 1925 yılında çıkarılmaya başlanan Maarif İşçisi dergisinin 1, 4 ve 5. sayılarının çevriyazısının yapılmış ve dil özellikleri (ses ve biçim), Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi ile karşılaştırılmalı olarak incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
Language is a natural tool used by humans to communicate, either orally or in writing. Spoken language is formed by the combination of sounds in a specific order, which, through established rules, unite to create meaningful units. It began to be transcribed in written form as early as the pre-Christian era. The language used by the Turks has undergone significant changes due to the geography they inhabited and their interactions with various communities. These changes have led to the emergence of distinct written language traditions, which, in turn, have given rise to various branches of the Turkish language. In Turkology, these branches, referred to as dialects, are categorized into three main groups: Kipchak, Karluk, and Oghuz. Azerbaijani Turkish, the subject of this study, belongs to the“Southwestern (Oghuz) Turkish dialects”group. Global developments such as the Renaissance and the Reformation significantly influenced cultures worldwide, including Turkish culture. The most profound impact was brought about by the invention of the printing press. Although the printing press was invented in the 15th century, it was introduced to Azerbaijan relatively late, near the 20th century. The arrival of the printing press in Azerbaijan, coupled with the economic growth fueled by its oil resources, initiated an enlightenment period. This period paved the way for the establishment of modern schools and the introduction of mass communication tools such as newspapers and magazines. Through these publications, broad segments of society were exposed to content aligned with Soviet ideology. This transformative period not only altered societal life but also significantly influenced the language spoken and written by Azerbaijani Turks (Turkish). One of the most visible effects of this influence was observed in the alphabet. In Azerbaijan, Turkish was written in the Arabic script until 1927, in the Latin script from 1927 to 1939, and in the Cyrillic script between 1939 and 1991. During this time, notable differences arose between spoken and written language. Analyzing the publications that have survived to the present day has shed light on these differences and similarities. The exploration of sources from the Azerbaijani press movements, which began in the second half of the 19th century, has significantly contributed to consensus on this matter. This study focuses on the transcription and linguistic analysis (phonetics and morphology) of issues 1, 4, and 5 of the journal Maarif İşçisi (The Worker of Education), first published in 1925. The linguistic features of these issues are compared with those of Turkish as spoken in Turkey and Azerbaijani Turkish.
Benzer Tezler
- Maarif salnamelerine göre Osmanlı Devleti eğitim sisteminde idadiler: 1898 - 1903
According to educational yearbooks idadi schools in the education system of the Ottoman Empire: 1898 – 1903
MEHMET ALİ YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET SUAT BAL
- Atatürk dönemi Milli Eğitim Bakanları ve çalışmaları
Works of National Education Ministers during Atatürk's period
ERTUĞRUL ÇETİNTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk İnkılap TarihiYeditepe ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜLAY ALİM BARAN
- Mekteb-i İdâdî
Mekteb-i İdâdî
FATİH DEMİREL
Doktora
Türkçe
2010
TarihAtatürk ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ERSİN GÜLSOY
- Cumhuriyet Dönemi'nde Diyarbakır'da eğitim (1923-1950)
Diyarbakir education in the Republican Period (1923-1950)
VEYSİ FİDA
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimFırat ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULLAH MESUT AĞIR
- Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin denetiminde yaşanan sorunlar (Gelir destekli ruhsat uygulaması örneği)
The problems experienced during audit of private education and rehabilitation centers (The case of revenue-supported licensing procedure)
HÜSEYİN ACER
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiEğitim Yönetimi ve Politikası Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İNAYET AYDIN