Yapay zekaya uyum: Türkiye-İngiltere çalışanları üzerine karşılaştırmalı bir araştırma
Adaptation to artificial intelligence: A comparative research on Türkiye-England employees
- Tez No: 921047
- Danışmanlar: PROF. DR. ADNAN AKIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Yapay Zeka, Yapay Zeka Kaygısı, Yapay Zeka İnancı, Yapay Zeka ile İş birliği için Değişime Hazır Olma, Üçlü Tutum Modeli, Sosyal Bilişsel Teori, Öz yeterlik, Kültür, Artificial Intelligence, Artificial Intelligence Anxiety, Artificial Intelligence Belief, Readiness for Change to Collaborate with Artificial Intelligence, Tripartite Attitude Model, Social Cognitive Theory, Self-Efficacy, Culture
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırıkkale Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 202
Özet
Teknolojinin hızla ilerlemesiyle birlikte yapay zeka da gelişimini sürdürmekte ve bu durum, günlük yaşamımızın hemen her alanını doğal olarak etkilemektedir. Bununla birlikte, bireylerin yapay zekaya karşı geliştirdikleri tutumlar da giderek daha önemli bir hale gelmektedir. Küreselleşme ile birlikte, bir ülkede geliştirilen teknolojinin başka ülkelerde de kullanılmaya başlanması kaçınılmazdır. Ancak, her ülkenin kültürel değerleri ve toplumsal yapısı farklı olduğundan, bir ülkede başarılı olan yapay zeka yatırımları, başka bir ülkede aynı etkiyi yaratmayabilir. Bu nedenle, yapay zekanın etkili bir şekilde uygulanabilmesi için, bu teknolojinin farklı kültürel, sosyal ve ekonomik bağlamlarda nasıl algılandığına dikkat edilmesi önemlidir. Dolayısıyla bu durum, yapay zeka yatırımlarının başarısını doğrudan etkileyebilir. Bu nedenle, yapay zeka teknolojilerinin iş süreçlerine dahil edilmesi sırasında, bireylerin tutumları ile birlikte yerel kültür ve toplumun değerleri de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu çalışmanın amacı, İngiltere ve Türkiye'deki akademik personellerin, yapay zeka ile iş birliği içinde çalışma isteklerini etkileyen olası unsurların etkisini belirlemektir. Özellikle, yapay zekaya yönelik olumlu inançları, yapay zeka kaygıları ve yapay zeka ile iş birliği için değişime hazır olmaları ile ilgili tutumların bilişsel, duyuşsal ve davranışsal unsurlarının etkileri araştırılmıştır. Bunun yanı sıra bu araştırma ile akademisyenlerin yapay zekaya yönelik olumlu inançları, yapay zeka kaygıları ve yapay zeka ile iş birliği için değişime hazır olma davranış eğilimleri arasındaki ilişkilerde öz yeterliğin düzenleyici rolü incelenmiş ve son olarak da çevresel bir etken olan kültürün etkisi değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda, çalışmada karma yöntem benimsenmiş ve belirlenen kriterlere uyan Türkiye'den 434, İngiltere'den ise 423 katılımcının anket verileri analiz edilmiştir. Sonrasında ise, Türkiye ve İngiltere'den altışar akademik personel ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre, Türkiye ve İngiltere'deki akademisyenlerin yapay zekaya yönelik olumlu inançları (tutumun bilişsel unsuru) ile yapay zeka ile iş birliği için değişime hazır olmaları (tutumun davranışsal unsuru) arasında güçlü ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bu bulgular, akademik personelin yapay zeka hakkındaki olumlu inançlarının, YZ ile iş birliği yapma konusundaki değişime hazır olma davranış eğilimlerini önemli ölçüde etkilediğini göstermektedir. Öte yandan, her iki ülkede de yapay zeka kaygısı (tutumun duygusal unsuru) ile YZ ile iş birliğine yönelik değişime hazır olma arasında orta düzeyde, negatif yönlü bir ilişki saptanmıştır. Ancak, bu kaygının iş birliğine yönelik davranış eğilimleri üzerinde doğrudan bir etkisinin olmadığı görülmüştür. Düzenleyici etki analizinde ise, her iki ülkedeki akademisyenlerin özyeterliğinin, yapay zekaya yönelik olumlu inançlar ve kaygılar ile YZ ile iş birliği için değişime hazır olma arasındaki ilişkide, beklenilenin aksine düzenleyici bir rol oynamadığı tespit edilmiştir. Çalışma sonuçları detaylı bir şekilde incelendiğinde ve alt boyutlar dikkate alındığında farklı kültürlerin, yapay zekayı öğrenim süreçlerine entegre ederken, kültürel unsurların etkisinin de önemli olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, yapay zekaya hazırlık aşamasında kültürler arasında farklı seviyeler gözlemlenmiş ve bu farklılıklar, her kültürün öncelikli ihtiyaçlarının da değişkenlik gösterdiğini ortaya koymuştur.
Özet (Çeviri)
With the rapid advancement of technology, artificial intelligence (AI) continues to evolve, naturally impacting nearly every aspect of our daily lives. Alongside this, the attitudes individuals develop toward AI are becoming increasingly significant. With globalization, the use of technology developed in one country inevitably extends to others. However, given the differences in cultural values and societal structures among nations, AI investments that are successful in one country may not have the same impact elsewhere. Therefore, for AI to be effectively implemented, it is essential to consider how this technology is perceived in different cultural, social, and economic contexts. This, in turn, directly influences the success of AI investments. Consequently, during the integration of AI technologies into business processes, it is important to take into account not only individual attitudes but also the local culture and societal values. The purpose of this study is to identify the factors influencing the willingness of academic staff in England and Türkiye to collaborate with AI. Specifically, the study examines the cognitive, affective, and behavioral dimensions of attitudes related to positive beliefs about AI, concerns about AI, and readiness for change to collaborate with AI. Additionally, this research explores the moderating role of self-efficacy in the relationships between academics' positive beliefs about AI, concerns about AI, and behavioral tendencies toward readiness for collaboration with AI. Finally, the study evaluates the impact of culture as an environmental factor. To achieve these objectives, a mixed-methods approach was adopted, and survey data from 434 participants in Türkiye and 423 participants in England who met the criteria were analyzed. Subsequently, interviews were conducted with academic staff members from both Türkiye and England, with six participants from each country. According to the findings, a strong and significant relationship was found between academics' positive beliefs about AI (the cognitive dimension of attitude) and their readiness for change to collaborate with AI (the behavioral dimension of attitude) in both Türkiye and England. These findings indicate that positive beliefs about AI significantly influence academics' behavioral tendencies toward readiness for collaboration with AI. On the other hand, a moderate, negative relationship was observed between concerns about AI (the affective dimension of attitude) and readiness for collaboration with AI in both countries. However, these concerns were found to have no direct effect on behavioral tendencies toward collaboration. In the moderation analysis, it was determined that, contrary to expectations, self-efficacy did not play a moderating role in the relationships between positive beliefs about AI, concerns about AI, and readiness for collaboration with AI in either country. When the study results are examined in detail and sub-dimensions are considered, it becomes evident that cultural factors play a significant role in the integration of AI into educational processes. Furthermore, differences in AI readiness levels between cultures were observed, revealing that the priority needs of each culture vary.
Benzer Tezler
- Spor Bilimleri Fakülteleri öğrencilerinin yapay zeka çağına hazır bulunuşluklarında yapay zeka kaygısının rolü
The role of artificial intelligence anxiety in the readiness of Sports Sciences Faculties students for the artificial intelligence age
KORAY YÜZKECCİER
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
SporKaramanoğlu Mehmetbey ÜniversitesiBeden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ ERDOĞAN
- İnsan kaynakları eğitim ve geliştirme uygulamalarının çalışanların yenilikçi iş davranışına etkisi: Yapay zekanın rolü
The impact of human resources training and development practices on employees' innovative work behavior: The role of artificial intelligence
IRMAK ERTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
İşletmeBaşkent Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZÜHAL ŞENYUVA
- İmalat sektöründe faaliyet gösteren KOBİ'lerin yapay zeka teknolojilerine hazırlık durumu: Ankara ili örneği
Readiness status of SMEs operating in the manufacturing sector for artificial intelligence technologies: The case of Ankara province
ZEYNEL ABİDİN GÖKALP
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Bilim ve TeknolojiAnkara Sosyal Bilimler ÜniversitesiTeknoloji Politikaları ve İnovasyon Yönetimi (Disiplinlerarası) Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ERKAN GÜRPINAR
- Öğretmenlerin teknolojik pedagojik alan bilgisi hazır bulunuşluk ve yapay zekâ eğitimine yönelik tutum ölçeklerinin yapay zekâ destekli dilsel uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması
Artificial intelligence assisted linguistic adaptation, validity and reliability study of teachers' technological pedagogical content knowledge readiness and attitude scales towards artificial intelligence education
SULTAN BURCU TÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Bilim ve TeknolojiGazi ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YÜKSEL ALTUN
- Yapay zekâ ve dijitalleşmenin finans sektörü üzerindeki etkisi: Avrupa Birliği ve Türkiye karşılaştırması
The impact of artificial intelligence and digitalization on the financial sector: Comparison between European Union and Türkiye
MELİKE SARAYLIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Ekonomiİstanbul ÜniversitesiAvrupa Birliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÇİĞDEM BÖRKE TUNALI ÇAKIR