Türkiye'de mali disiplinin sağlanmasında kamu harcamalarının etkisi (1999-2023 dönemi)
The impact of public expenditures on fiscal restraint in Turkey (1999-2023 period)
- Tez No: 921051
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NAZAN ŞAHBAZ KILINÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Maliye, Finance
- Anahtar Kelimeler: Mali disiplin, kamu harcamaları, kamu kesimi borçlanma gereği, Türkiye, 5018 sayılı Kanun, Fiscal discipline, public expenditures, public sector borrowing requirement, Turkey, Law No. 5018
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırıkkale Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 222
Özet
Çalışmada, 5018 sayılı Kanun ile mali disiplinin sağlanmasına ilişkin genel kabul gören hesap verilebilirlik, mali saydamlık, şeffaflık ve çok yıllı bütçeleme ilkelerinin yasal güvence altına alındığı gözlenmiştir. Ancak söz konusu bu ilkelerin işletilmesine izin veren stratejik planlama ve stratejik planlamaya dayalı performans esaslı bütçe sisteminde prosedürel olarak uygulamanın çok da ötesine gidilmediği tespit edilmiştir. Türkiye'de merkezi yönetim kamu harcamalarının, kamu gelirlerinin, bütçe dengesinin ve kamu net borç stokunun nominal değerleri ve GSYİH içindeki payları verilerinin mali disiplinin sağlanması açısından etkisinin analizi ve değerlendirmesi yapılmıştır. Analiz ve değerlendirme sürecinin sonucunda; Türkiye'nin 1999 yılına göre mali olarak daha güçlü olsa da 2002 yılı sonrasında sağlanan mali disiplinin 2013 yılına kadar sürdürüldüğü ve bu yıldan sonra git gide bozulan bir sürece girildiği ve 2017 yılına kadar bir seferlik gelirler (vergi affı, imar affı, varlık barışı, bedelli askerlik, özelleştirme gelirleri, Merkez Bankası kârının erken aktarımı vb. gibi uygulamalar) ile desteklenerek de olsa bir şekilde sağlanan ve adeta bir çıpa görevi üstlenen mali disiplinin seçim ekonomisine girilmesi ve rasyonel olmayan politikalar ile daha da artan bütçe açığının Merkez Bankasından finansmanın enflasyonu daha da tetiklemesi neticesinde 2017 yılında çift haneli (11,14) rakamlı döneme yeniden dönüldüğü gözlemlenmiştir. Yükselen enflasyonun borçlanma faizlerini de yükseltmesi nedeniyle kamu borç stoklarının da artmaya başladığı ve 2017 yılında GSYİH'a oranı %8,1 olan oranın 2018 yılında sert bir sıçrayış göstererek %13,1'e çıktığı ve 2023 yılında %21,2 düzeyine kadar yükseldiği tespit edilmiştir. Türkiye'de 1990'lı yıllar boyunca mali disiplinsizliğin adeta bir anayasa gibi uygulanmasının neticesinde 2001 krizinin yaşanması bir nasıl bir kader değil; gittikçe bozulan kamu dengelerini önemsememekte ölçüsüzlüğün kaçınılmaz bir sonucu ise; mali disiplinden gittikçe uzaklaşılan bu konjonktürde, geçmişte yaşanılanlardan ders alınmadan doğru adımlar atılmadığında yaşanılacak buhran da bir kader değil sadece ölçüsüzlüğümüzün bir sonucu olacaktır. Bu nedenle mali disiplinin sağlanarak istikrarlı bir şekilde sürdürülebilirliğinin sağlanmasının acilliği ve ehemmiyeti karşımızda bir dağ gibi durmaktadır. Bu minvalde Türkiye'de mali disiplinin sağlanmasına yönelik bilimsel çalışmaların artırılmasının da aynı derecede önemli olduğu düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
In the study, it was observed that the principles of accountability, fiscal transparency, transparency and multi-year budgeting, which are generally accepted to ensure fiscal discipline, were legally secured by Law No. 5018. However, the strategic planning and the performance-based budgeting system based on strategic planning, which allow these principles to be put into practice, do not go much beyond procedural implementation. The analysis and evaluation of the impact of the nominal values of central government public expenditures, public revenues, budget balance and public net debt stock and their shares in GDP in terms of ensuring fiscal discipline in Turkey have been analyzed and evaluated. As a result of the analysis and evaluation process, it was concluded that although Turkey was financially stronger compared to 1999, the fiscal discipline achieved after 2002 was maintained until 2013, and after this year, a process of gradual deterioration was entered, and until 2017, even if supported by one-time revenues (tax amnesty, zoning amnesty, wealth amnesty, military service for a fee, privatization revenues, early transfer of Central Bank profits, etc.). The fiscal discipline, which had served as an anchor, albeit supported by practices such as the“fiscal discipline anchor”(i.e., the fiscal discipline that was somehow achieved, albeit supported by practices such as the“fiscal discipline anchor”), returned to double-digit (11.14) figures in 2017, as the Central Bank's financing of the budget deficit, which increased further due to the election economy and irrational policies, further triggered inflation. It was found that public debt stocks started to increase due to rising inflation, which also increased borrowing interest rates, and that the ratio of public debt stocks to GDP, which was 8.1% in 2017, jumped sharply to 13.1% in 2018 and rose to 21.2% in 2023. Just as the 2001 crisis was not a fate, but an inevitable consequence of the disregard for the deteriorating public balances; in this conjuncture, in which fiscal discipline is gradually moving away from fiscal discipline, the depression that will be experienced if the right steps are not taken without taking lessons from the past will not be a fate, but only a consequence of our disproportionality. Therefore, the urgency and importance of ensuring fiscal discipline and ensuring its sustainability in a stable manner stands like a mountain before us. In this respect, it is considered equally important to increase the number of scientific studies on fiscal discipline in Turkey.
Benzer Tezler
- Kayıt dışı ekonominin ülkelere etkisi: Türkiye örneği (2008-2016)
The effect of underground economy on countries: Example of Turkey (2008-2016)
SEVDA BABAOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
İşletmeKTO Karatay Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BİLGE AFŞAR
- Bütçe açıkları ile enflasyon arasındaki ilişkinin analizi
Analysis of the relationships between budget deficits and inflation
NAZHANIM CİHANTİMUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MaliyeBilecik Şeyh Edebali ÜniversitesiMaliye Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ADİL AKINCI
- Türkiye ve bazı OECD ülkelerinde vergi harcamalarının karşılaştırmalı analizi (2006-2015)
Comparative analysis of tax expenditures in Turkey andsome OECD countries (2006-2015 years)
MAHMUT AKİF GÜVEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
MaliyeGaziosmanpaşa ÜniversitesiMaliye Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YUSUF TEMÜR
- Kamu gelirleri ve kamu harcamaları hipotezi granger nedensellik testi: Türkiye örneği 2006-2024
Granger causality test of public revenues and public expenditures: The case of Türkiye 2006-2024
SEHER AÇIKGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
EkonomiBilecik Şeyh Edebali ÜniversitesiMaliye Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMRA ALTINGÖZ ZARPLI
- Türkiye'de mali disiplinin oluşumunda Imf politikalarının rolü
The role of Imf policies in Turkey for providing the fiscal discipline
GÜLEN GONCA