Yapay zeka okuryazarlığı: Ortaokul öğrencileri için öğretim programı geliştirme ve ölçek uyarlama
Artificial intelligence literacy: Development of a curriculum and scale adaptation for middle school students
- Tez No: 921824
- Danışmanlar: PROF. DR. MUHAMMET DEMİRBİLEK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 111
Özet
Teknolojideki hızlı gelişmelerden biri olan yapay zekâ alanında bireylerin çağın gereksinimlerine uyum sağlayabilmesi gerekmektedir. Bu durum yapay zekâ okuryazarlığı becerisine olan ihtiyacı karşımıza çıkarmaktadır. Alanyazın da yapay zekâ eğitimine ilişkin çalışmaların yönelik araştırmaların sınırlı olduğu görülmektedir. Yapay zekâ okuryazarlığına yönelik ölçme araçlarının da gelişme aşamasında olduğu görülmüştür. Bu çalışma, ortaokul düzeyinde bir yapay zekâ okuryazarlığı öğretim programının geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesini kapsar. Çalışmada nitel ve nicel verilerin toplanılarak her iki deseni içeren karma yöntem deseni kullanılmıştır. Yapay zekâ okuryazarlığı öğretim programı geliştirme süreci nitel desende gerçekleştirilmiştir. Kim ve Lee (2022) ile Sun ve Ahn (2022) tarafından geliştirilen yapay zekâ okuryazarlığı ve yapay zekâya yönelik tutumları ölçen ölçekler, yapay zekâ okuryazarlığı ölçeği (YZOÖ) ve yapay zekâya karşı tutum ölçeğinin (YZÖTÖ) dilsel eşdeğerlik süreci aracılığıyla Türkçe' ye uyarlanmıştır. Uyarlanan bu ölçekler 420 öğrenciye uygulanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizleri (DFA) ve güvenilirlik testleri, yapay zekâ okuryazarlığı ölçeği (YZOÖ) ve yapay zekâya karşı tutum ölçeğinin (YZÖTÖ) geçerli ve güvenilir sonuçlar sağlayacağını göstermiştir. Yapay zekâ okuryazarlığı öğretim programının uygulaması ve değerlendirilmesi aşamasında nicel araştırma desenlerinden deneysel model uygulanmıştır. Araştırmada ön test-son test zayıf deneysel model seçilmiştir. Çalışma grubu, İstanbul'daki Alparslan Ortaokulu 24 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırma 7. sınıf Teknoloji Tasarım dersinde altı hafta boyunca yürütülmüştür. Programın değerlendirmesinde öğrencilerin yapay zekâ okuryazarlık seviyelerinde bakılarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Çalışmaya katılan öğrencilerin yapay zekâya karşı tutumları tespit edilmiştir. Yapay zekâ okuryazarlığı öğretim programı öğrencilerin yapay zekâ okuryazarlığı ve yapay zekâya karşı tutumları üzerinde olumlu bir etkisi olduğu belirlenmiştir. Geliştirilen yapay zekâ okuryazarlığı öğretim programı, yapay zekâ alanında en temel teknik bilgi ve becerilerin kazandırmasının yanında öğrencilerin yapay zekânın toplumsal etkileri, etik sorunları ve potansiyel riskleri hakkında bilinçlenmesini sağlamıştır.
Özet (Çeviri)
In the rapidly evolving field of artificial intelligence, individuals must adapt to the demands of the era, emphasizing the need for artificial intelligence literacy. However, research on artificial intelligence education remains limited, and measurement tools for assessing AI literacy are still in development. This study focuses on the creation, implementation, and evaluation of an artificial intelligence literacy curriculum designed for secondary school students, using a mixed-method approach that incorporates both qualitative and quantitative methods. The curriculum development process was carried out qualitatively. Scales measuring artificial intelligence literacy and attitudes, originally developed by Kim and Lee (2022) and Sun and Ahn (2022), were adapted into Turkish through linguistic equivalence procedures. These adapted tools, the artificial intelligence literacy scale (AILS) and the attitude towards artificial intelligence scale (ATAIAS), were administered to 420 students. Confirmatory factor analyses and reliability tests indicated that both scales were valid and reliable for use in this context. In the implementation and evaluation phase, a weak experimental model with a pre-test and post-test design was applied. The study involved 24 7th-grade students from Alparslan Secondary School in Istanbul during a six-week Technology Design course. Results showed a significant improvement in students' artificial intelligence literacy levels. Additionally, the program positively influenced students' attitudes towards artificial intelligence. The curriculum equipped students with fundamental technical knowledge and skills in artificial intelligence while fostering awareness of its social impacts, ethical considerations, and potential risks. Overall, the findings indicate that the artificial intelligence literacy program effectively enhanced students' understanding and attitudes, highlighting its value in education.
Benzer Tezler
- Ortaokul öğrencileri için yapay zekâ okuryazarlığı öğretim programının geliştirilmesi
The development of artificial intelligence literacy program for secondary school students
MELTEM ÖZMUTLU
Doktora
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimBahçeşehir ÜniversitesiEğitim Teknolojisi Bilim Dalı
PROF. DR. ŞİRİN KARADENİZ ORAN
- Ortaokul öğrencilerine yönelik geliştirilen yapay zekâ eğitim içeriğinin yapay zekâ okuryazarlığına etkisi
Artificial intelligence education for secondary students the effect of its content on artificial intelligence literacy
ESRA SOYLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimSakarya ÜniversitesiBilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAKKI BAĞCI
- Özel yetenekli öğrencilerin eleştirel okuma ve yazma becerilerinde yapay zeka uygulamalarının rolü
The role of artificial intelligence applications in critical reading and writing skills of gifted students
EMSAL SÜRMELİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve Öğretimİstanbul Üniversitesi-CerrahpaşaÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YAVUZ YAMAN
- Özel yetenekli öğrencilerin özerk öğrenme, yapay zekâ okuryazarlığı ile 21. yy becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi
Examining the relationship between autonomous learning, artificial intelligence literacy, and 21st century skills of gifted secondary school students
MEHMET İLKAY KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimBahçeşehir ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞİN KAPLAN SAYI
- Öğretmenlerin yapay zekâ okuryazarlığı ile teknostres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi
Examining the relationship between teachers' artificial intelligence literacy and technostress levels
ALİ KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimAnadolu ÜniversitesiBilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YUSUF LEVENT ŞAHİN