Geri Dön

Hasan Sezâyî-i Gülşenî Dîvânı'nda hüsn ve cemâl kavramı

The concepts of beauty (hüsn) and grace (cemâl) in Hasan Sezâyî-i Gülşenî's Dîvân

  1. Tez No: 922003
  2. Yazar: İBRAHİM KAYA
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. ALİ CANÇELİK
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Din, Türk Dili ve Edebiyatı, Religion, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 190

Özet

Hasan Sezâyî-i Gülşenî, 18. yüzyılın mutasavvıf şairlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Tasavvufî kişiliğinin yanında edebî olarak da eserler kaleme almış, şiirleri beğenilmiş hatta bazıları bestelenmiştir. İnsanoğlunun yaratılışında güzelliğe karşı yatkınlık bulunmaktadır. Madden veya mânen insanın hoşuna giden, insana olumlu tesiri bulunan aynı zamanda estetik duygular uyandıran her şey güzel olarak değerlendirilebilir. Güzellikler insanın kemâline katkıda bulunmakta; ulvî âlemlere kapı aralamaktadır. Mutasavvıf şairlerin güzelliğe bakışı da bu minvalde olmaktadır. Varlığa mutlak güzel olan Yaratıcı'nın âleme yansıyan güzellikler manzumesi zaviyesinden bakmışlardır. Mutlak güzelliğin bizâtihî güzel olduğu ve yarattıklarını da güzel olarak halkettiği düşüncesinden hareketle edipler şiirlerinde güzellik bahsine hayli yer vermişlerdir. Estetik yönü de bulunan güzellik dînî, tasavvufî, edebî alanda daha çok hüsn ve cemâl kavramlarıyla ele alınmıştır. bu bağlamda Hasan Sezâyî-i Gülşenî'de hüsn ve cemâl kavramlarının ele alınışı tezimizde incelenmeye çalışılmıştır. Hüsn ve cemâl kavramlarının yer aldığı beyitlerin tamamı ele alınarak başlıklandırılmış ve güzellik çerçevesinde îzah edilmiştir. Bu kavramların, hüsn-i mutlakın tezâhürleri olarak Dîvânda çok boyutlu şekilde ele alındığı görülmüştür. Mutlak güzelliğin âleme ve insana tecellîsini ayna mazmunu ile açıklayan şair, varlıkta onun izlerini temâşâ edebilmeyi arzulamaktadır. Güzelliğin nûrunun âlemi kuşatması ile âşıkların gönlünü esir alması, kendisine bağlaması, kıymetinin anlaşılması gibi değerlendirmelere yer verdiği görülmüştür. Hüsn-i mutlakın ilâhî cemâlini perdelerle gizleyerek varlıkta izhar ettiği anlaşılmaktadır. Şairin güzelliğe bakış açısında Dîvân Edebiyatı unsurlarına da sıkça yer verdiği görülmektedir. Âşık-mâşuk ilişkilerini; Leyla ile Mecnûn, gül-bülbül, güneş-zerre, sevgili tasvirleri üzerinden edebî unsurlarla zenginleştirmiştir. Sûfîlerin yaratılışı aşka bağlamaları Hasan Sezâyî'de de görülmekte; mutlak güzelliğe vuslatı“elest bezmi”ne dayandırmaktadır. Medeniyet değerlerimiz ve kültür ögelerimizle yoğrularak edebiyattan tasavvufa zengin bir birikim meydana getirmiştir. Mutasavvıfların bakış açılarıyla bir estetik değer olan güzelliğin dilimize kattığı zenginliklerin yanında tasavvufî yönden incelenmesi de bu alandaki çalışmalara ışık tutacaktır.

Özet (Çeviri)

Hasan Sezâyî-i Gülşenî is recognized as one of the 18th-century Sufi poets. Alongside his mystical personality, he authored literary works, many of which were admired, with some of his poems even set to music. Humanity inherently possesses an inclination toward beauty. Anything that is pleasing, positively influential, and evokes aesthetic feelings—whether materially or spiritually—is considered beautiful. Beauty contributes to the perfection of the individual and opens doors to sublime realms. The perspectives of Sufi poets on beauty align with this understanding. They viewed existence through the lens of the Creator, who is the Absolute Beauty, and regarded worldly manifestations as reflections of this Divine beauty. Based on the idea that Absolute Beauty is inherently beautiful and that creation is brought into existence in a beautiful form, poets have devoted significant attention to the subject of beauty in their poetry. Beauty, which also has an aesthetic dimension, is predominantly explored within religious, mystical, and literary contexts through the concepts of hüsn and cemâl. In this context, our study focuses on how the concepts of hüsn and cemâl are addressed in the works of Hasan Sezâyîi Gülşenî. All couplets in which these concepts appear have been analyzed, categorized, and interpreted within the framework of beauty. It has been observed that these concepts are examined multidimensionally in his divan as manifestations of the Absolute Beauty (hüsn-i mutlak). The poet, who explains the manifestation of absolute beauty in the cosmos and humanity through the metaphor of a mirror, aspires to contemplate its traces in existence. It is observed that the poet incorporates reflections on how the light of beauty encompasses the cosmos, captivates and enchains the hearts of lovers, draws them to itself, and reveals its worth. It is understood that the Divine beauty of the absolute beauty is concealed by veils and revealed through existence. In the poet's perspective on beauty, elements of Classical Ottoman (Divan) Literature are frequently employed. The relationships between the lover and the beloved are enriched with literary motifs such as Layla and Majnun, the rose and the nightingale, the sun and the particle, and vivid depictions of the beloved. The Sufi approach of attributing creation to love is also evident in Hasan Sezayi's works, where he associates the union with absolute beauty with the“elest bezmi”(the primordial covenant). Through the integration of civilizational values and cultural elements, his works have enriched both literature and Sufism with profound insights. In addition to illustrating the linguistic richness brought about by the concept of beauty as an aesthetic value through the perspectives of Sufi poets, studying this subject from a mystical standpoint also offers significant contributions to research in this field.

Benzer Tezler

  1. Hasan Sezâyî-i Gülşenî Dîvânı'nda tasavvuf terminolojisinin işlevsel sözlüğü

    A concept dictionary of the sufi terminology in the Diwan of Hasan Sezâyî-i Gülşenî

    IŞIL ŞİMŞEK ÖRNEK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    DinÜsküdar Üniversitesi

    Tasavvuf Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. EMİNE YENİTERZİ

  2. Cemâlî-i Uşşâkî Dîvânı'nda tasavvuf terminolojisinin işlevsel sözlüğü

    A functional dictionary of the sufi terminology in the Divan of Cemâlî-i Uşşâkî

    ARZU GÖKÇE

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DilbilimÜsküdar Üniversitesi

    Tasavvuf Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. EMİNE YENİTERZİ

  3. Ahmet Müsellem Efendi Dîvânı'nda dinî tasavvufî muhteva

    Religious and tasawwufi content in Ahmet Musellem's Diwan

    HUMEYRA MERMER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ABDULMECİT İSLAMOĞLU

  4. Hüseyin Vassaf ve divanı

    Başlık çevirisi yok

    İSMAİL KASAP

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1996

    Türk Dili ve EdebiyatıGazi Üniversitesi

    Y.DOÇ.DR. MUSTAFA TATÇI

  5. 18. Yüzyıl şairlerinden Müsellem (Şeyh Ebu'l- Vefa Edirnevî) Hayatı, Sanatı, Dîvânı'nın tenkitli metni

    One of The 18th century poetries Musellem (Şeyh Ebu'l- Vefa Edirnevî)his life, art and The Divan's comparative text

    MERYEM KURUMEHMET

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2006

    Türk Dili ve EdebiyatıMarmara Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ.DR. SEBAHAT DENİZ