İslâm hukuku bağlamında insan geliştirme teknolojileri ve CRISPR Cas9 örneği
Human enhancement technologies in the context of islamic law and the example of CRISPR Cas9
- Tez No: 923029
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AYTAÇ AYDIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Hukuk, Religion, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 258
Özet
Gelişen teknolojilerle insanın geliştirilebileceği, dönüştürülebileceği hatta bir üst seviyeye çıkarılabileceği inancı yaygınlaşmaktadır. Buna hizmet edebilecek teknolojilerin başında genetik mühendisliği gelmektedir. Genetik alanındaki yetkinliğin artmasıyla fiziksel, davranışsal ve ruhsal özelliklerimiz genetik nedenlere indirgenmekte, insan, arzulara göre şekillendirilebilecek nesne konumuna sokulmaktadır. Tüm bunlar hukukî, dinî ve etik problemleri doğurmaktadır. Nitel araştırma yöntemleri ile gerçekleştirilen çalışmada, tartışmalara konu olan genom düzenleme tekniği CRISPR Cas9 teknolojisi ele alınarak İslâm hukukunun insanın geliştirilmesine ve genlerinde değişiklik yapılmasına yönelik yaklaşımının ortaya konması amaçlanmaktadır. İnsanın, kendisi veya bir başkasının genlerine müdahale etme hakkının bulunup bulunmadığı, bu hakka hangi durumlarda sahip olacağı ve tüm bunları belirlerken İslâm hukukunda hangi kriterlerin gözetilmesi gerektiği işlenmektedir. İnsan bedenindeki tasarrufların herşeyin mutlak sahibi olan Allah'ın izni doğrultusunda gerçekleştirilebileceğine dikkat çekilerek, genetik müdahalelerin İslâm'ın Kur'ân ve sünnet gibi birincil kaynaklarından türeyen“makāsıdü'ş-şerīa”prensiplerinin yanında fayda ve zarar konulu fıkhî kâideler ışığında değerlendirmesi yapılmıştır. Üreme hücreleri dışındaki genlere yapılan müdahalelerin“istıṣḥāb”yöntemine binaen başlangıç itibariyle câiz olduğu ancak düzenlemenin kişilerin yaşama hakları ve mülkiyet haklarını ihlal etmemesi, sadece dinin, canın, aklın, neslin ve malın korunmasını gerektiren zarûrî ihtiyaçları karşılaması gerektiği sonucuna varılmıştır. Bununla birlikte, yapılan müdahalenin kişide veya neslinde daha sıkıntılı genetik bozukluklara sebep olma ihtimali durumunda ister vücut ister üreme hücrelerinde olsun“sedd-i ẕerāiʿ”prensibince engellenmesi gerektiği belirtilmiştir. CRISPR Cas9 türü tekniklerle edinilecek faydanın naslar ile çatışmaması, kanun koyucunun genel maksatlarıyla uyumlu, zarûrî, küllî, katʿî ve makûl olması şartı da koşulmuştur. Geliştirme amaçlı müdahalelerle kazanılacak faydaların ise zannî ve vehmî sınıfına gireceğinden bu şartları yerine getirmediği değerlendirilmiştir. Ardından Müslümanların genetik teknolojiler karşısında geri kalmamasının, bu alanda söz sahibi olmasının, güncel meseleleri multidisiplier yaklaşımla ele almasının ve halkın bilinçlendirilmesinin önemine dikkat çekilmiştir.
Özet (Çeviri)
The belief that human beings can be improved, transformed and even taken to the next level with developing technologies is becoming more widespread. One of the technologies that can serve this purpose is genetic engineering. With the increase in gene editing ability, our physical, behavioral and spiritual characteristics are reduced to genetic causes, and humans are turned into objects that can be shaped according to desires. All of these bring legal, religious and ethical problems. This study which conducted qualitative research methods, examines the most debated genome editing technique, CRISPR Cas9 technology, and examines how Islamic law views human enhancement and genetik changes. Also examines whether a person has the right to intervene in his or her own or someone else's genes, in what cases he or she will have this right, and what criteria of Islamic law should be observed for all these. Drawing attention to the fact that dispositions on the human body can be carried out with the permission of Allah, the absolute owner of everything, genetic interventions are evaluated in the light of the principles of“maqāṣid al-sharīah”derived from primary sources of Islam such as the Quran and the Sunnah, as well as the fiqh rules on benefit and harm. As a result, it is concluded that interventions made to genes other than reproductive cells are initially permissible based on the“istıṣḥāb”, but it should not violate the right to life and property of individuals, and should only meet the essential needs that require the protection of religion, life, mind, generation and property. However, it has been stated that if the modification is likely to cause more problematic genetic disorders in the person or their offspring, it should be prevented by the principle of“sadd al-dharāiʿ”, whether in the body or in the reproductive cells. The benefit to be obtained from CRISPR Cas9 like techniques should not conflict with the nass, should be necessary, universal, definite, reasonable and should be in line with the general purposes of Islam. Then, attention was drawn to the importance of not remaining ignorant and behind in the face of genetic technologies, having a say in this field, addressing current issues with a multidisciplinary approach and raising awareness of Muslim society.
Benzer Tezler
- Билим, илим жана маданият тармагындагы Кыргызстан менен Түркиянын кызматташтыгы (1992-2012 жж.)
Kırgız Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında eğitim, bilim ve kültürel ilişkiler (1992-2012)
KADRİ AĞGÜN
Doktora
Kırgızca
2016
TarihKyrgyz State University named after I ArabaevTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÖLÖBEK ABDRAHMANOV
- A new approach to corporate social responsibility: Corporate digital responsibility, analysis of Turkish banking and e-commerce sectors
Kurumsal sosyal sorumluluğa yeni bir yaklaşım: Kurumsal dijital sorumluluk, Türk bankacılık ve e-ticaret sektörlerinin analizi
CEYDA CİHAN AYDOĞDU
Doktora
İngilizce
2024
BankacılıkGalatasaray ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BANU MÜJDE BASKAN KARSAK
- حقوق وواجبات الموظف العام في نطاق الوظيفة العامة دراسة مقارنة بين القانون الوضعي العراقي وبين الفقه الإسلامي
İslam Hukuku açısından devlet memurlarının hak ve sorumlulukları
ASOS MOHAMMED SALIH AHMED
Yüksek Lisans
Arapça
2019
DinVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET SELİM ASLAN
- İslam hukuku ve iktisadı bağlamında Malik bin Nebi'nin iktisadi görüşleri
Economic opinions of Malek Bennabi in the context of Islamic law and economics
OĞUZHAN KELEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinKarabük ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖMER FARUK HABERGETİREN