Anadolu'daki Hızır inancında su kültü
The water cult in the Hızır belief in Anatolia
- Tez No: 923303
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SEDA AKSÜT ÇOBANOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 169
Özet
Bu çalışma, Anadolu halk inançlarında önemli bir yere sahip olan Hızır figürünün su kültü ile ilişkisini tarihsel, kültürel ve sembolik açılardan ele almaktadır. Hızır, Anadolu'da doğayla güçlü bağları olan, yardımsever, doğurganlık ve bereket sembolü bir figürdür. Su, yaşamın kaynağı olarak Hızır inancında fiziksel bir unsur olmanın yanı sıra manevi arınma, hikmet, şifa ve hayatın devamlılığının simgesidir. Çalışmada, Hızır inancının İslam öncesi Türk mitolojisinden İslam sonrası halk inançlarına nasıl taşındığı ve bu süreçte su kültüyle nasıl zenginleştiği incelenmiştir. Hızır'ın Anadolu kültüründe bir“geçiş imgesi”olarak işlev gördüğü vurgulanmakta; Türk mitolojisindeki su motiflerinin İslami sembolizmle nasıl harmanlandığı detaylandırılmaktadır. Bu bağlamda, suyun kutsallığı, Hızır'ın yardımseverlik ve ölümsüzlük özellikleriyle ilişkilendirilmiştir. Hızır figürünün Türk halk edebiyatındaki yansımaları, ritüellerdeki yeri ve İslamiyet öncesi inançlarla olan bağlantıları analiz edilmiştir. Araştırmada Stith Thompson'ın Motif Index of Folk Literature adlı eserinden yararlanılarak su kültü ile ilgili motiflerin detaylı bir analizi yapılmıştır. Bu çalışma, Hızır'ın doğa unsurlarıyla bağlantısının sadece inanç düzeyinde kalmadığını, aynı zamanda kültürel bellekte derin kökler oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Anadolu halk inançlarında suyun, bereket, arınma ve yaşamın devamlılığı gibi temalarla ilişkilendirilmesi; Hızır figürünün birleştirici ve geçişsel bir rol oynadığını göstermektedir. Sonuç olarak, Hızır inancının su kültü üzerinden Anadolu halk kültürüne entegrasyonu, farklı inanç sistemleri arasında bir bağ kurduğu ve bu bağlamda birleştirici bir kimlik kazandığı vurgulanmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study examines the relationship between the Hızır figure, a significant element of Anatolian folk beliefs and the water cult from historical, cultural and symbolic perspectives. Hızır is a figure deeply connected to nature in Anatolia, symbolizing benevolence, fertility and prosperity. In the Hızır belief, water is not only a physical necessity but also a symbol of spiritual purification, wisdom, healing and the continuity of life. The study explores how the Hızır belief transitioned from pre-Islamic Turkish mythology to post-Islamic folk traditions and how it was enriched through the water cult during this process. The study emphasizes Hızır's role as a“transitional image”in Anatolian culture, detailing how water motifs in Turkish mythology were integrated with Islamic symbolism. In this context, the sanctity of water is linked to Hızır's attributes of benevolence and immortality. The research analyzes Hızır's representation in Turkish folk literature, his place in rituals, and his connections to pre-Islamic beliefs. Using Stith Thompson's Motif Index of Folk Literature, the study conducts an in-depth analysis of motifs related to the water cult. This research reveals that Hızır's association with elements of nature extends beyond faith to form deep roots in cultural memory. The connection between water and themes such as fertility, purification, and continuity in Anatolian folk beliefs highlights Hızır's unifying and transitional role. In conclusion, the integration of the Hızır belief into Anatolian folk culture through the water cult demonstrates its function as a bridge between diverse belief systems, establishing a cohesive cultural identity.
Benzer Tezler
- Alevi ve Bektaşi inançlarındaki mitolojik unsurların tarihi ve dini kökeni
History and religious origin of mythological elements in Alevii and Bektashi beliefs
BATTAL ATALAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinErzincan Binali Yıldırım ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KADER ALTIN
- Cemşid'den Hızır'a bereket mitleri
Myths of abundance from Cemşid to Hızır
AYGÜL KÖŞKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHARREM KAYA
- Alevîlik'te âyinler
Rites in Alevism
ABDUL BAHRİ BİLİŞMEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖZ
- Manisa Soma'da bulunan Türk devri yapıları
Turkish period structures in Manisa Soma
GAMZE İLHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MESUT DÜNDAR