Sahîh-i Buhârî ve Târîh-i Taberî'deki mucize rivayetleri bağlamında hadis ve tarih metodolojilerinin kıyaslanması
Comparison of hadith and history methodologies in the context of the miracle narrations in Sahih-i Buhari and Tarih-i Taberi
- Tez No: 923337
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUSTAFA CELİL ALTUNTAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Tarih, Religion, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Hadis Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 212
Özet
Hadis ilmi, Hz. Peygamber'in (s.a.v.) vefatının ardından rivayetlerin sıhhatini tespit ve doğru bir şekilde aktarılmasını sağlamak için İslam'ın ilk zamanlarından itibaren var olmuş, çok zaman geçmeden kendi içerisinde kuvvetli bir literatüre sahip olan kendi“usul”ilmini de oluşturmuştur. Tarih ilmi (siyer) ise başlarda hadis ilmine bağlı olarak ortaya çıkmış ve zamanla farklılaşarak nakilleri kronolojik bir şekilde bağlamına, neden-sonuç ilişkilerine ve dönemin sosyo-kültürel yapısına dikkat ederek bütünsel bir şekilde aktaran bağımsız bir ilim haline gelmiştir. Ancak siyer ilminin, hadis ilmi gibi sabit ve ayrı bir ilim haline gelecek bir metodolojisi oluşmamış, bununla birlikte belli bazı kuralları zikredilmiş ve bunlara uyulması hedeflenmiştir. Hz. Peygamber'in (s.a.v.) hayatını okuyup anlamaya yönelik bu iki ilmin aynı olayların nakillerinde farklılık gösteriyor olması, iki ilmin de metodolojisini benzerlik ve farklılıkları ile incelemeyi zorunlu kılmıştır. Bu araştırmada da, Hz. Peygamber'in (s.a.v.) hayatını, ahkâmını, ashabını ve onunla ilgili birçok meseleyi konu edinen hadis ve siyer (tarih) ilimlerinin metodolojisini Sahîh-i Buhârî ve Târîhu't-Taberî'deki mucize rivayetleri üzerinden kıyaslamak amaçlanmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde hadis ve tarih metodolojileri hem ayrı ayrı hem de birbirleri ile kıyaslanarak incelenmiş; ikinci bölümde bu hususta neden mucize bahsinin seçildiği, mucizeler ve nübüvvet tartışmalarının ilişkisi ve bu tartışmaların iki ilmin literatürüne nasıl yansıdığı ele alınmıştır. Son bölümde ise, mezkûr iki eserdeki rivayetler belirli konu başlıkları altında zikredilerek ilk bölümde zikredilen bilgiler ışığında değerlendirilmiş ve karşılaştırılmıştır. Rivayetlerin değerlendirilmesi sonucunda zannedildiği veyahut başka tarih kaynaklarında olduğu gibi Târîhu't-Taberî'de abartılı mucize rivayetlerine rastlanmamış ancak nübüvvet öncesine dair hadis kitaplarında zikredilmeyen birçok rivayetle karşılaşılmıştır. Bununla birlikte Buhârî'de çok fazla senedinin bulunduğu belli bazı rivayetlerde bile Taberî'de herhangi bir naklin yer almadığına da rastlanmıştır. Mucize rivayetlerine karşı benzer bir yaklaşım gösteren müelliflerin rivayetlerindeki en belirgin farklar, tahmin edildiği gibi, senedlerin sıhhati ve metinlerin zamansal ve mekânsal bağlamının mevcudiyeti hususunda görülmüştür. Taberî'nin çoğunlukla rivayetleri isnadları ile zikrediyor olmasına rağmen bu isnadların çoğunlukla munkatı' ve zayıf olduğu, buna karşın Buhârî'de herhangi bir zayıf senedin bulunmadığı tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
The science of hadith emerged in the early days of Islam following the demise of the Prophet Muhammad (pbuh) to ensure the authenticity and accurate transmission of reports. Over time, it developed its own robust methodology, referred to as“usul al-hadith”supported by a substantial body of literature. The science of history (sīrah), on the other hand, initially appeared as a branch of Hadith studies but eventually evolved into an independent discipline. It sought to chronologically contextualize narrations while emphasizing cause-and-effect relationships and the socio-cultural backdrop of the era. However, unlike the science of Hadith, sīrah did not develop a comprehensive and distinct methodological framework. Instead, it adhered to certain general principles aimed at ensuring credibility and coherence. The differences in how these two disciplines approach the narration of the same events in the life of the Prophet (pbuh) necessitate a detailed examination of their respective methodologies, focusing on their similarities and distinctions. This research aims to compare the methodological frameworks of hadith and sīrah (history) as represented in Ṣaḥīḥ al-Bukhārī and Tārīkh al-Ṭabarī through the lens of miracle reports. In the first section, the methodologies of Hadith and history are analyzed both individually and in comparison with each other. The second section explains the rationale behind selecting the topic of miracles, explores the relationship between miracles and prophethood, and examines how these discussions are reflected in the literature of both disciplines. The final section evaluates and compares specific miracle reports from the two aforementioned works based on the principles outlined in the first section. The analysis reveals that contrary to common assumptions or trends observed in other historical sources, Tārīkh al-Ṭabarī does not exhibit exaggerated accounts of miracles. However, it includes numerous narrations concerning the pre-prophetic period that are absent from Hadith compilations. Additionally, certain narrations with extensive chains of transmission in Ṣaḥīḥ al-Bukhārī are entirely absent in Tārīkh al-Ṭabarī. The most notable differences between the authors' approaches to miracle reports, as anticipated, lie in the authenticity of the chains of transmission and the inclusion of temporal and spatial context in the texts. Although Ṭabarī frequently provides isnāds for his narrations, most of these chains are found to be munqatiʿ (broken chain) or weak. In contrast, Ṣaḥīḥ al-Bukhārī contains no weak chains of transmission.
Benzer Tezler
- تفسير جزء من سورة الأنبياء من الآية (78إلى 86) من كتاب (فتح المنان في تفسير القرآن) للإمام محمود بن مسعود الشيرازي المتوفى سنة (710ه) (دراسة وتحقيق)
İmam Mahmoud Ibn mesud al shırazı (Ölüm tarihi h710) ye ait (Fetih al Menan fi Tefsir Al Kur'an) adlı kitabında (Enbiya) süresinden bir bölümün tefsiri
ABDULHAKEEM ABED ALI
Yüksek Lisans
Arapça
2022
DinKarabük ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MOHAMED AMİNE HOCINI
- Sahîh-i Buhârî ve Sünen-i Tirmizî'nin menâkıb bölümlerinin muhteva kritiği
A content criticism on the menâkib sections of Sahîh-i Buhari and Sunen-i Tirmizi
ZEYNEP BAYAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RAMAZAN ÖZMEN
- Tarihçi olarak Buhari ve tarihçilik açısından ?Sahih?i
Bukhari as a historian and his 'Sahih? from the point of historiography
MEHTAP ÇAKMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
DinFırat Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SIDDIK ÜNALAN
- Hadislerde yahudilerin özellikleri (Sahih-i Buharî ve Sahih-i Müslim özelinde)
Qualifications of Jews in the hadith narrations (Special regard to al-Bukhari and Muslim)
OSMAN GÖKMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinErzincan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İSAK EMİN AKTEPE
- Sahîh-i Bûhâri'deki bazı Meğâzî rivâyetlerinin ilk dönem Siyer kaynaklarıyla mukâyesesi
Some Megazi representatives in Sahîh-i Bûhari comparison with first period Siyer sources
MUHAMMED PAZAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinÇukurova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERKAN ÇELİKAN