XVIII. yüzyılda Osmanlı şaphane mukataaları: Üretim, işletme, ticaret
Ottoman saphane mukataas in the 18th century: Production, management, trade
- Tez No: 923821
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA ALTUNBAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karadeniz Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 227
Özet
Bu çalışma, Osmanlı Devleti'nde şap madeni özelinde teşekkül eden, iltizam - malikâne sistemi vasıtasıyla devlet eliyle uzun yıllar işletilen ve sahip olduğu yüksek getiri sayesinde devletin hazinesini besleyen önemli gelir kaynakları arasında yer alan Karahisar-ı Şarkî, Maruniye ve Gedüs şaphane mukataalarını XVIII. yüzyıl kapsamında incelemektedir. Bu bağlamda, şap madeninin özellikleri, tarihi süreç içerisindeki kullanım alanları, şaphanelerde bulunan maden ocakları, maden ocaklarına bağlı yerleşim yerleri, bağlı yerleşim yerlerinde ikamet eden madenci reaya, madenci reayanın görev ve muafiyetleri, şaphane mukataalarının idaresi, şaphanelerden elde edilen gelirler ve gelirlerle yapılan harcamalar, şaphanelere yönelik asayiş sorunları, şap nakliyatı, şap satışında uygulanan kurallar, şap satışı ve belirtilen tüm bu hususlarda ortaya çıkan ihlâller gibi hususlar ayrıntılı bir şekilde ele alınmaktadır.Çalışmada,“şap madeni ve Osmanlı Devleti'nde şaphane mukataaları”,“şaphane mukataalarında madenci reaya ve istihdam”ve“şap nakli ve ticareti”olmak üzere üç ana bölüm başlığı bulunmaktadır. Zikredilen ana başlıkların altında ise“tarihi süreçte şap cevheri”,“malî bir sistem olarak mukataa kavramı: genel özellikleri ve uygulanışı”,“Karahisar-ı Şarkî, Maruniye ve Gedüs şaphane mukataaları”,“madenci reaya istihdamı için şaphanelere bağlanan köy veya mahalleler”,“şaphanelerin madenlerine bağlı madenci reaya”,“kazgancı taifesi ve kazgancılık hizmeti”, örü-satış alanı meselesi“, örü alanı doğrultusunda şap nakli ve satışı”gibi alt başlıklar yer almaktadır. İlgili alt başlıkların bir kısmı ayrıca kendi içerlerinde ikinci ve üçüncü alt başlıklara ayrılmaktadır.Bu çalışmanın amacı, konuya yönelik var olan çalışmaların yetersiz ve yüzeysel kalmışlığı nedeniyle ortaya çıkan literatür boşluğunu doldurmak ve böylece Osmanlı iktisadî tarihine katkıda bulunmaktır. Bu amaç doğrultusunda Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi bünyesindeki birçok defter ve dosya evrakı taranmak suretiyle mümkün olduğunca çok sayıda belgeden istifade edilmiş, gerekli görülen noktalarda ise literatürdeki bazı araştırma eserlerinden faydalanılarak bu metnin inşası gerçekleştirilmiştir.
Özet (Çeviri)
This study examines the 18th-century Karahisar-ı Şarkî, Maruniye and Gedüs alum mukataas, which were important sources of revenue for the Ottoman Empire through the state-operated iltizam and malikâne systems. Alum mines were managed by the state for many years due to their high profitability, contributing significantly to the state treasury. Within this context, the study thoroughly explores the characteristics of alum mine, its historical usage, mining operations within alum mines, associated settlements, resident miner reaya, their duties and exemptions, administration of alum mukaatas, revenue generated from alum mines, expenditure of revenues, public order issues related to alum mines, alum transportation, rules governing alum sales, alum sales, and violations arising from these aspects.This study is structured into three main sections:“alum mining and alum mukaatas in the Ottoman Empire,”“alum miners and employment in alum mukaatas,”and“alum transportation and trade.”Under these main headings, there are subheadings such as“historical evolution of alum ore,”“the fiscal concept of mukaatas: general features and implementation,”“Karahisar-ı Şarkî, Maruniye, and Gedüs alum mukaatas,”“villages or districts attached to alum mukaatas for employing alum miners,”“alum miners associated with alum mines,”“the Kazgancı group and their service,”“issues related to alum transportation and sales,”and“alum transportation and sales according to the sales area.”Additionally, some of these subheadings are further divided into second and third-tier subheadings.The purpose of this study is to fill the literature gap resulting from the insufficient and superficial nature of existing research on the subject, thereby contributing to the economic history of the Ottoman Empire. To achieve this goal, numerous documents were utilized from various registers and records within the Ottoman Archives of the Presidency of the Republic of Turkey, supplemented where necessary by references to existing literature. This approach was undertaken to construct the present text, ensuring a comprehensive examination of the topic.
Benzer Tezler
- Osmanlı Devleti'nde bir maden mukataası: XVIII. yüzyılda Karahisar-ı şarkî şaphanesi
A mine mukataa in the Ottoman Empire: Karahisar-i şarkı saphane in the 18th century
ASLAN KANSIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
TarihKaradeniz Teknik ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA ALTUNBAY
- Türkiye'de çağdaş eğitim kurumları müfredatında görsel temelli dersler (1773-1882)
Visual based lessons in Turkey's contemporary educational institutions curriculum (1773-1882)
KÜBRA ERBAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimAtatürk ÜniversitesiGüzel Sanatlar Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YAKUP GÖKDAŞ
- La Vie artistique litteraire culturelle et sociale l'Izmir en langue Française (du XVII'eme siecle a nos jours)
Fransızca'da İzmir'in sanatsal edebi kültürel ve toplumsal yaşamı (XVII'inci yüzyıldan günümüze)
HASAN ZORLUSOY
Doktora
Fransızca
1993
Fransız Dili ve EdebiyatıDokuz Eylül ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EROL KAYRA
- II. Abdülhamit döneminde İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin faaliyetleri
II. The Activites of Terakki and İttihad in Abdülhamit Period
ŞENOL KARADANA
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
TarihKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET EYİCİL
- Geç Osmanlı'dan Erken Cumhuriyet'e adlî tıp ve bilirkişilik
Forensic medicine and expertise from Late Ottoman Period to Early Republic period
YAĞIZ FATİH NAZLIER