Klasik Türk şiirinde mahallî ve folklorik üslȗp (Sâfî, Necâtî Bey, Emrî örneği)
Local and folkloric style in classical Turkish poetry (Sâfî, Necâtî Bey, Emrî example)
- Tez No: 924019
- Danışmanlar: PROF. DR. CAFER MUM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Klasik Türk şiiri, iletişim, dil, üslûp, dönemsel üslûplar, mahallî/folklorik üslûp, Türkî-i basît, Classical Turkish poetry, communication, language, style, periodic styles, local/folkloric style, Türkî-i basit
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İnönü Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 298
Özet
İnsanlar arasında anlaşma, haberleşme, paylaşımlarda bulunma, duygu aktarımı gibi hayatî gerekliliklerin bir vasıtası olan iletişim, değişik kanallarla yapılabilmektedir. Göndericinin tercihine göre sözlü, sözsüz veya yazılı şekillerle gerçekleştirilebilen iletişimin en yaygın kanalı dildir. Dil, bir ifade aracı olmanın yanında kendine has özellikler gösterir; kişi varlık alanını dille oluşturur. Kendi içinde sistematiği olan, kurallara bağlı bir yapıdır; ancak bu kurallar doğrultusunda kullanılırken öznelleşir. Söz gelimi çoğunlukla yükleminin türü bakımından isim cümlesi kullanan, iletişimde ünlemlere fazlaca yer veren veya ögelerinin dizilişine göre devrik cümleleri tercih eden bir kimsenin dili kullanımı, kendine has özellikler taşımaya başlar. Bu noktada kişiye özgülük, orijinallik, kasdî tercihler bütünü söz konusu olmaya başlar ve bu durum üslûp olarak adlandırılır. Klasik Türk şiirinde elbette her şairin kendine özgü söyleyişleri mecvuttur, zira birey olmak bile şahsi bir üslûbun varlığı için yeterlidir. Ancak bazı dönemlerde benzer üslûp özellikleri gösteren şairler belirli özellikleri farkında olarak veya olmayarak, ortak şekilde kullanmış, kimisi bilinçli şekilde bir araya gelmiş, bir akımın temsilcisi olmuş, dönemsel üslûpları meydana getirmişlerdir. Klasik Türk şiirinde, dördüncüsü net olmamakla birlikte, dört dönemsel üslûptan bahsedilmektedir. Çalışmamızın konusu Klasik Türk şiirinde Sâfî, Necâtî Bey ve Emrî divânlarında söz konusu dördüncü üslup olan mahallî ve folklorik üslûba ait unsurların tespitidir. Çalışmanın amacı bahsi geçen üç şairin divanlarında dil, muhteva ve edebî özellikler bakımından mahallî ve folklorik unsurları tespit etmek, bu alanda daha önce yapılan çalışmalara katkı sunmaktır. Çalışmada 15. yüzyılda yaşamış Sâfî ve Necâtî Bey ile 16. yüzyılda yaşamış Emrî divanları incelenmiştir. İki ana bölümden oluşan tezimizin ilk bölümünde iletişim ve dil ve üslûp kavramlarına kısaca değinilmiştir. Üslûp kavramından yola çıkılmış, kişisel üslûp ve dönemsel üslûplar hakkında bilgiler verilmiştir. Dört dönemsel üslûba yer verilmiş; ancak tezin konusu olan mahallî/folklorik üslûp, bazı araştırmacılar tarafından kabul edilmediği için, karşıt görüşlerle birlikte, onu oluşturduğu düşünülen Türkî-i basit akımıyla verilmeye çalışılmıştır. Dönemsel üslûpların dördüncüsü olan mahallî/folklorik üslûbun varlığını kabul edenler ve kabul etmeyenler gerekçeleriyle birlikte aktarılmaya çalışılmıştır. Tezin ikinci bölümünde 3 şaire ait toplam 15 şiir incelenmiş, şiirlerde mahallî/folklorik üslûba ait izler aranmıştır, zira bu üslûbun Türkî-i Basît hareketinin ardından ortaya çıktığını savunan araştırmacıların kastettiği yüzyıllar 15. ve 16. yüzyıllardır. Bizim de tezimizde özellikle bu yüzyıllarda yaşamış ve eserler vermiş şairleri seçmemizin, söz konusu üslûba dair izleri bu divanlarda aramamızın sebebi budur. Çalışmaya alınan şiirlerde dil, muhteva ve edebi özellikler bakımından mahallî/folklorik üslûba dair malzemeler toplanmış, tablolaştırılmış, şairlerin şiirlerinde bu malzemeleri diğerlerinden daha fazla kullandıkları sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
Communication, which is a means of vital necessities such as understanding, communicating, sharing, and transferring emotions between people, can be done through different channels. Language is the most common channel of communication, which can be carried out verbally, non-verbally or in written forms, depending on the sender's preference. Language, in addition to being a tool of expression, has its own characteristics; A person creates his realm of existence through language. It is a structure that has a systematic structure within itself and is bound by rules; However, it becomes subjective when used in accordance with these rules. For example, the language use of a person who mostly uses noun sentences in terms of the type of predicate, uses exclamations a lot in communication, or prefers inverted sentences according to the arrangement of their elements, begins to have unique characteristics. At this point, individuality, originality, and a set of deliberate preferences begin to come into question, and this is called style. In classical Turkish poetry, of course, each poet has his or her own idioms, because even being an individual is sufficient for the existence of a personal style. However, in some periods, poets with similar stylistic features used certain features in common, consciously or unconsciously, some of them came together consciously, became representatives of a movement, and created periodic styles. In classical Turkish poetry, four periodical styles are mentioned, although the fourth is not clear. The subject of our study is the determination of the elements of the local and folkloric style, which is the fourth style in Classical Turkish poetry, in the divans of Sâfî, Necâtî Beg and Emrî. The aim of the study is to identify local and folkloric elements in terms of language, content and literary features in the divans of the three poets mentioned and to contribute to previous studies in this field. In the study, the divans of Sâfî and Necâtî Beg, who lived in the 15th century, and Emrî, who lived in the 16th century, were examined. In the first part of our thesis, which consists of two main parts, the concepts of communication, language and style are briefly mentioned. Starting from the concept of style, information about personal style and periodical styles is given. Four period styles are included; However, since the local/folkloric style, which is the subject of the thesis, is not accepted by some researchers, it has been tried to be given with the Turkî-i simple movement, which is thought to constitute it, together with opposing views. Those who accept the existence of the local/folkloric style, which is the fourth of the periodic styles, and those who do not accept it have been tried to be conveyed with their reasons. In the second part of the thesis, a total of 15 poems by 3 poets were examined, and traces of local/folkloric style were sought in the poems, because the centuries that the researchers who argue that this style emerged after the Türkî-i Basît movement mean are the 15th and 16th centuries. This is the reason why we chose poets who lived and produced works in these centuries in our thesis, and why we looked for traces of the style in question in these divans. In the poems included in the study, materials related to local/folkloric style in terms of language, content and literary features were collected and tabulated, and it was concluded that the poets used these materials more than others in their poems.
Benzer Tezler
- Nev'î-zâde Atâyî Divanı'nda poetik unsurlar
Poetic elements in the divan of Nev'îzâde Atâyî
ŞURA CEREN ÇEŞTEPE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıKarabük ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ZAFER TOPAK
- Klasik Türk şiirinde ev eşyaları
Household items in classical Turkish poetry
LEVENT SARIÇOBAN
Doktora
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıArdahan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET İÇLİ
- Şeyh Galib'in Hüsn ü Aşk Mmesnevisi'nin roman tekniği bakımından incelenmesi
Examination of Sheikh Galib's 'Husn u Ask' Mesnevi in terms of novel method
AHMET İŞLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALUK GÖKALP
- 18. Yüzyıl divan şiiri poetikası (Arpaemînizâde Sâmî, Edirneli Kâmî, Esrâr Dede, Nedîm, Seyyid Vehbî, Şeyh Gâlip, Vahîd Mahtumî)
18th Century diwan poetry poetics (Arpaemînizâde Sâmî, Edirneli Kâmî, Esrâr Dede, Nedîm, Seyyid Vehbî, Şeyh Gâlip, Vahîd Mahtumî)
ZAFER TOPAK
Doktora
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BAYRAM ALİ KAYA
- Nedim Divan'ında mahallileşme
Başlık çevirisi yok
DİLEK BATİSLAM
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MİNE MENGİ