Eski Uygurca 'Sekiz Yükmek Yaruk Sutra' çerçevesinde Kazakça Eski Uygurca karşılaştırmalı dil incelemesi
A comparative study of Kazakh and Old Uyghur languages within the framework of the 'Sekiz Yükmek Yaruk Sutra'
- Tez No: 924921
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ÖLMEZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Belirtilmemiş.
- Anahtar Kelimeler: Eski Uygurca, Kazakça, Türk dilleri, Gramer incelemesi, Uygurca Budistv metinler, Old Uighur language, Kazakh language, Turkic languages, grammatical analysis, Uighur Buddhist texts
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 472
Özet
Çalışmamızda, Eski Uygur ve Kazak dillerinin karşılaştırmalı dil incelemesi ve Eski Uygurca metin çalışması yapılmıştır. Bugün, Kazak dilinde Eski Uygurca metinler üzerine yapılan araştırmalar, ilmi araştırma merkezlerinin yayınlamış olduğu“Maytrisimit”,“Huastuanift”ve“Irk Bitig”metinleri ve bir ders kitabı gibi birkaç çalışma dışında yok sayılır. Çalışmanın amacı, Eski Uygurca ile Kazakça gramer yönünden karşılaştırarak iki dil arasındaki benzer ve farklı yönleri ortaya koymaktır. Bu amaca ulaşmak için çalışmamıza temel malzeme olarak kullandığımız Eski Uygurca“Sekiz Yükmek Yaruk”metninin Türkçeye ve Kazakçaya aktarımı yapıldı. Bu metin aktarımı üzerinden Eski Uygurcada kullanılmış ve günümüz Kazakçada da tarihi anlamını koruyarak yaygın kullanımda olan kelimelerin dizini yapıldı. Metindeki ikilemeler Türkçe ve Kazakça aktarmalarıyla verildi. Metin gramer açısından incelenerek Eski Uygur ve Kazak dillerinin fonetik ve anlamsal özelliklerinin karşılaştırılması, sözcüksel paradigmaları ve sözcüksel-anlamsal gruplarının karşılaştırılması yapılarak, metnin gramer özelliklerinin üzerinde duruldu. Söz Yapım, Morfoloji, Söz Dizimi, Kelime Bilgisi konularına bilhassa değinildi. Kazakçada Aynı Anlamda Kullanılan Eski Uygurca Kelimeler ayrı çıkarılarak sözlük halinde verildi. Buda inancında kullanılan terimlerin, deyimlerin ve kalıplaşmış kelimelerin açıklamaları verilerek bunların Kazakçaya aktarmaları yapıldı. Eski Uygurca, ikilemelerin yaygın kullanıldığı bir dildir. Bundan ötürü metindeki ikilemeler tek tek çıkarılıp Türkçe ve Kazakçaya çevrildi. Metindeki kelimelerin sözlüğü yapılarak dizin halinde verildi. Metindeki eklerin dizini, sözlükten bağımsız olarak yapıldı. Bununla birlikte kelimelerin ekleriyle dizini sunuldu. Metni Kazak diline aktarırken en çok zorlandığımız konu, Eski Uygurca–Kazakça sözlüğün olmaması idi. Çalışmamız, Kazakistan'da Kazak Dili Tarihi, Kazak Edebiyatı Tarihi ve Türk Halkları Dilleri ve Edebiyatları, Türkoloji ve Doğu Bilimleri eğitim alanlarına ve konu ile ilgili yapılacak akademik çalışmalara katkı sunacaktır. Çalışmada karşılaştırma, tarihi karşılaştırma, çevirme yöntemleri uygulandı.
Özet (Çeviri)
In our study, comparative language analysis of Old Uyghur and Kazakh languages and Old Uyghur text study were carried out. Today, research on Old Uyghur texts in the Kazakh language is negligible, except for a few studies such as 'Maytrisimit', 'Huastuanift' and 'Irk Bitig' texts published by scientific research centres and a textbook. The aim of the study is to compare the Old Uyghur and Kazakh languages in terms of grammar and to reveal the similarities and differences between the two languages. In order to achieve this goal, the Old Uyghur text 'Sekiz Yükmek Yaruk', which we used as the basic material for our study, was translated into Turkish and Kazakh. Through this text transfer, the words used in Old Uyghur and in common use in today's Kazakh, preserving their historical meaning, were indexed. The doublings in the text were given with their Turkish and Kazakh translations. The text was analysed grammatically and the grammatical features of the text were emphasised by comparing the phonetic and semantic features of Old Uyghur and Kazakh languages, lexical paradigms and lexical-semantic groups. Word Construction, Morphology, Syntax, Vocabulary were especially mentioned. Old Uyghur words used in the same meaning in Kazakh were separated and given as a dictionary. Explanations of the terms, idioms and stereotypes used in the Buda faith were given and their transfers to Kazakh were made. Old Uyghur is a language in which doubling is widely used. For this reason, the doublings in the text were extracted one by one and translated into Turkish and Kazakh. A dictionary of the words in the text was made and given as an index. The index of the suffixes in the text was made independently from the dictionary. However, the index of words with their suffixes was presented. The most difficult issue when translating the text into Kazakh was the lack of an Old Uyghur-Kazakh dictionary. Our study will contribute to the fields of History of Kazakh Language, History of Kazakh Literature and Turkic Peoples' Languages and Literatures, Turkology and Oriental Sciences in Kazakhstan and academic studies to be carried out on the subject. Comparison, historical comparison, translation methods were applied in the study.
Benzer Tezler
- Eski uygurca tantrik bir metin: Kāyacakra Sādhana
A tantric text of the old Uighur: Kāyacakra Sādhana
OKTAY DERE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NURDAN BESLİ
PROF. DR. FERRUH AĞCA
- Molla Nizâmü 'D-dīn áhunum Hikmet-i Nizámü 'd-dīn[cilt: II. 1a-55b varakları arasıinceleme-metin-dizin]
Mullah Nizamü ' D-dīn Ahunum Hikmet-i Nizamü ' d-dīn[volume: II. 1a to 55b leafletsreview-text-index]
FARUK ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖNAL KAYA
- Molla Nizamü'd-din Áòunum Hikmet-i Nizamü'd-din : Cilt II. 1a-55b Varakları Arası: İnceleme-Metin-Dizin
Başlık çevirisi yok
FARUK ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖNAL KAYA
- 'манас' эпосундагы тарыхый түрк тилдерине таандык тилдик каражаттар
Manas Destanında tarihî Türk lehçelerine аit dil unsurları
AYCAMAL ASKARBEK KIZI
Yüksek Lisans
Kırgızca
2018
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURDİN USEEV
- Eski Türkçe tantrik bir metin: Uṣṇīṣa vijaya dhāraṇī sūtra
A tantric text of the old Turkic: uṣṇīṣa vijaya dhāraṇī sūtra
HASAN İSİ
Doktora
Türkçe
2019
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE YILMAZ