Tepecik sürtmetaş buluntu topluluğu
Ground stone asemblage of Tepecik
- Tez No: 92520
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEVİL GÜLÇUR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Prehistorya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 209
Özet
132 ÖZET Bu çalışma, Tepecik höyüğünde bulunan sürtmetaş buluntu toplulugununun tanıtılmasını içermektedir. Tepecik höyüğü, Keban baraj gölü altında kalmadan önce, Alhnova'da (eski adı Uluova, antik adı Kalon Pedion) yer almaktaydı. Bugün sular altında kalan höyük, Elazığ ilinin 31 km doğusunda, Elazığ-Bingöl karayolunun 28. km'sinde, karayolundan kuzeydoğuya ayrılan. 5 km'lik Munzuroğlu köy yolunun 3. km'sinde, yolun batısında eski Harput yolunun üzerinde, Tepecik köyünün kenarında bulunmaktaydı. Höyük alt teraslarla birlikte yaklaşık olarak 300 m uzunluğundadır. Höyük konisinin yüksekliği ise yaklaşık olarak 16-17 m'dir. Kuzey yamacı diğer yamaçlara nazaran daha diktir (Esin 1970: 147). Tepecik höyüğü, büyük, yüksek, düz tepeli, teraslı ve geniş dipli bir höyüktür (Whallon ve Kantman 1970: ek 3). Höyük ilk kez 1958 yılında C. Burney tarafından tespit edilmiştir. (Burney 1958: 402) 1967 yılında Michigan Üniversitesi Antrapoloji Müzesi'nden Dr. R. Whallon JR. ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Prehistorya Anabilim Dalı'ndan S. Kantman tarafından, Keban Baraj gölü altında kalacak arazide yapılan sistemli yüzey araştırmalarında höyük 054/2 numarasıyla kodlanmış ve Makaraz Tepe (Tepecik) olarak adlandırılmıştır (Whallon ve Kantman 1970: 2). Tepeök'te kazı çalışmaları, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Prehistorya Anabilim Dalı adına Prof. Dr. Ufuk Esin başkanlığındaki bir ekip tarafından 1968 yılında başlayarak, Keban Baraj gölünün dolduğu 1974 yılına kadar, toplam 7 dönem kesintisiz bir şekilde sürdürülmüştür. Yapılan kazılar höyük konisinin, ayn zamanda gelişen iki höyüğün büeşirninden oluştuğunu göstermiştir. Tepecik'te Son Neolitik'ten, itibaren yerleşilmeye başlanmıştır. Bu yerleşim Kalkolitik ve Tunç Çağlan boyunca devam edip, Demir Çağı'nın M. Ö. Lbin yıl içlerine kadar sürmüştür. Daha sonra Ortaçag'da da höyük konisi yoğun bir mezarlık alam olarak kullanılmıştır. Tepecik höyüğünde, yapılan kazılar sonucu 3. tabaka içinde ortaya çıkartılan iki yapı kalıntısı Son Uruk devri özellikleri ile belirlenmiştir. Köşeleri ana yönlerde olan taş temelli, dikdörtgen planlı bu büyük yapının kullanımı bittikten sonra, hemen kuzeyine yeni bir yapı kompleksi inşa edilmiştir. Kenarları ana yönlerde bulunan ve bir yapısı tümüyle ortaya çıkartılmış olan kompleks, olasılıkla ilk yapıldığında en az iki yapıdan oluşmaktaydı ve olasılıkla yapılar büyük bir alanın etrafında yer almaktaydı. Uruk Kültürü'nde yaygm olarak görülen plan tipine göre tasarlanarak inşa edilmiş olan yapı, kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Taş temelli, kerpiç duvarlıdır ve düz damlı olduğu düşünülmektedir. Tabanları yer yer toprak ya da taş döşeme ile kaplıdır. Planı, Uruk devrinde ve günümüzde çok kullanılan“Merkez Odalı Evlere”benzeyen yapının ortasındaki uzun merkez oda-geçitin iki uzun kenarında yan odalar bulunmaktadır. Yapının, bir yandan günlük işlerin yapıldığı, diğer yandan da daha yeni, bir yapı kompleksin ana girişi olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Yapıda giriş işlevine uygun olan anıtsal bir kapı133 bölümü olmasına karşılık, ocak, fırın kalıntıları daha çok günlük yaşamla ilgili öğeler olarak karşımıza çıkar. İTÇ'ye tarihlenen bütün tabakalarında ana yapı malzemesi olarak kerpiç kullanılmıştır. Yapılar genellikle iki katlı ve geniş mekanlı birimlerden oluşur. Birimler birbirinden geçit ve ara yollarla ayrılırlar. Bu ara yol ve geçitler, bir ana yola ve geçitlere açılmaktadır. Doğrudan ana yola çıkış yoktur. Duvar yüzeyleri genellikle sıvalıdır. Sıva, duvar dışında, tabanda ve bazı yapısal öğelerde de görülmektedir. Tabanlar düzgün yapılmamış toprakla kaplıdır. Bazı mekanların iki ucu arasında 15-20 sm kadar eğim vardır. Mekanlarda genellikle bir ocak ya da fırın, bazen her ikisi de birlikte yer almaktadır. Ocaklar odanın ortasında ya da odanın bir köşesindedir. Odanın köşesinde bulunanlar at nalı şeklindedirler, odanın ortasında bulunanlar ise yuvarlak planlıdırlar. Ender olarak yuvarlak yerine sobe ya da dörtgen biçimli olanlarına da rastlanılmıştır. Fırınlar ise genellikle odanın bir köşesinde yer alırlar. Bir iki örnek dışında avlularda hiç fırın yapılmamıştır. Sekiler odaların köşelerinde birer tane ya da tek bir duvar boyunca, duvara bitişik olarak yapılmıştır. Ancak her mekanda seki görülmez. Kazı sırasında, duvarlar alçak olarak ele geçtiğinden, pencere açıklığı yalnızca bir mekanda saptanabilnüştir. Birkaç mekanda ise niş bulunmuştur. Damın mekan dolgulanndaki verilerine göre düz yapıldığı sanılmaktadır. Bir mekan dışında ahır veya ağıl olabilecek yere rastlanmamıştır. Tepecik'te, ÎTÇ I'deki sur içindeki yerleşme, ÎTÇ Il'de toprak ve kerpiç molozla doldurup yükseltilerek, bir platformun üzerinde yeniden yapılmış ve yerleşme zamanla kuzeye doğru genişlemiştir. M.Ö. II. bin yerleşmesi eğimli bir araziye oturduğu için, zorunlu olarak teraslarla desteklenen kademeler oluşturulmuştur. OTÇ-STÇ yerleşmelerinin bütün tabakalarında ana yapı malzemesi olarak taş ve kerpiç kullanılmıştır. Duvarlar taş temelli, üzeri kerpiçten yapılmıştır. Ender olarak tüm duvarın taş ile örüldüğü görülür. Taş temelli kerpiç duvarların arasına destek amacıyla, duvarın iki yanına uzunlamasına ahşap hatıllar konulmuştur. Taş temeller iki sıra büyük taşlarla örülmüş ve bu iki sıra büyük taşın arası küçük taşlarla (helik) doldurulmuştur. Teras duvarları diğer duvarlara göre daha kalındır. Duvarlarda kullanılan kerpiçler tuğla şeklindedir. Bazı duvarlarda hem taş temelin, hem de kerpiç kısımları sıvanmıştır. Kuzey ve kuzeybatı alanı olarak yerleşmede iki ayrı yapı birimi yer almaktadır. Bu yapı birimleri M.Ö. ü. bin boyunca konumlarını korumuşlardır. Bu yapı birimleri özellikle OTÇ sonuna ait evrelerde daha özenli yapıldığı, STÇ da ise daha özensiz yapıldığı görülmüştür. Dörtgen planlı olan yapılar da köşeler dikdörtgen oluşturacak şekilde dik, ya da bazen açık gelerek yamuk biçimli plan oluşturur. Her yapı biriminde yatma-oturma işlevi gören odaların yanısıra çok amaçlı avlu ya da işlikler de yapılmıştır. Avluların üstü, ahşap bir sundurma ile kaplı olduğu anlaşılır. Avlu ve işliklerde ocak, farm ve“çark”lar olarak tanımlanan sert tabanlar bazen bir arada bulunurlar. Kapalı mekanlarda da ocaklara rastlandır. Ocaklar“U”, at nah ve yarım daire biçimindedir. Bir örnek hariç hepsi tek gözlüdür. Fırınlar mekanların duvarına bitişik yapılmışlardır ve söbemsi/ basık daire şeklindedir. Bu çalışmanın esas konusunu oluşturan sürtmetaş aletlere gelince;“Sürtmetaş”terimi aletlerin yapım tekniklerine dayanılarak verilmiştir.“Yontmataş”aletlerden farklı olarak,134 biçimlendirmede vurarak parça koparmak yerine, sürtme ve aşındırma yoluyla şekillendirildiklerinden bu tip aletlere“sürtmetaş aletler”denilmiştir. Sürtmetaş aletlerin yapımında birkaç aşama vardır. Bunlar sırasıyla; taş seçme, biçimlendirme, cilalama (parlatma), aletlere delik delme ve kesme işlemidir. Tepecik höyüğünde 1968-1974 yıllan arasındaki kazı çalışmaları sonucu toplam 572 adet sürtmetaş alet ortaya çıkarılmıştır. Bunlardan çizimi olan 378 adeti üzerinde yapılan çalışma sonucunda; 20 ana grup ve bunların alt grupları ortaya çıkmıştır. Bu ana grupların dışında sayıca az olan,“ayrışıklar”başlığı allında toplanan, ayrıca“sınıflandırılmayan taşlar”ve“sınıflandınlamayan delikli taşlar”adı altında, alt grupları olmayan üç grup daha bulunmaktadır. Çizimi olan 378 adet sürtmetaş aletin, 192 tanesinin mineralojik yapısı incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda; Tepecik höyüğünde bulunan sürtmetaş aletlerin, Altınova (bkz. s.4) ve Altmova'ya komşu olan Elazığ Ovası civarındaki dağlık kütlelerden (Sergün 1975: 8-17; Ardos 1995: 160) elde edilen yerli taşlardan yapıldığı anlaşılmaktadır. Mineralojik yapısı incelenen sürtmetaş aletler içinde, öğütme taşlarının genellikle bazalt cürufundan, keskilerin kalkerden, açkı taşlarının çoğunlukla mermer ve kalkerden (kuvarsit ve psammif den yapılmış birer örnek de bulunmaktadır), aşındırıcıların bazalt cürufu ve sünger taşından (kumtaşı ve volkanik taşdan yapılmış birer örnek de bulunmaktadır) yapıldığı görülmektedir. Bunun yanısıra eldeki veriler, dönemler arasında belirli bir hammadde türünün kullanıldığına dair kesin bir sonuç vermemektedir. Tepecik buluntuları içindeki ağırşak ve ağırlıklar, yerleşmede ipliğin üretildiğini ve üretilen ipliğin dokumacılıkta kullanıldığını göstermektedir. Bunun yanısıra öğütme taşlan, ezgi taşlan ve havanellerinin bulunması tarıma dayak bir yaşamı işaret etmektedir. Aynca Tepecik höyüğünde bulunan iki kalıp sayesinde (bunlardan biri kovanlı mızrak ucu kalıbı, diğeri ise maden kalıbıdır), madenin işlenebildiği ve -özellikle kovanlı mızrak ucu kalıbının bulunmasıyla- madenin silah yapımında kullanıldığı sonucu ortaya çıkmaktadır. Tepecik höyüğünden çıkanlan sürtmetaş aletlerin analiz sonuçlan, buluntuların mekan içi- mekan dışı, tabakalar arası ve dönemsel olarak belirgin bir özellik ve farklılık olmadığını göstermektedir. Tepecik sürtmetaş aletierinin kendi içinde belirgin farklılıklar göstermemesinin yanında, Anadolu ve Mezopotamya kültürleri ile benzerliklerini bulmak için yapılan karşılaştırma sonucunda da sürtmetaş aletlerin hemen her devirde aynı özelliklere sahip olduğu ve bölgesel olarak da bir farklılık göstermediği görülmüştür. T.C YÜKSEKÖĞRETlM KURUL!. '^'fMANTASYON MERKEZİ
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Tepecik-Çiftlik Son Neolitik mimarisi
The Late Neolithic architecture in Tepecik-Çiftlik
YASİN GÖKHAN ÇAKAN
- Tepecik Eğitim Araştırma Hastanesi mavi kod çağrılarında neden sonuç ilişkisinin ve protokole uygunluğunun değerlendirilmesi
Evaluation of cause and effect relationship and compliance with the protocol in Tepecik Educational Research Hospital code blue calls
ERHAN KÜP
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2021
Anestezi ve ReanimasyonSağlık Bilimleri ÜniversitesiAnesteziyoloji ve Reanimasyon Ana Bilim Dalı
ÖĞR. GÖR. ERGİN ALAYGUT
- Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesine başvuran zehirlenme olgularının geriye dönük analizi
Başlık çevirisi yok
ESMERALDA ÇOBAN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2021
İlk ve Acil YardımSağlık Bilimleri ÜniversitesiAcil Tıp Ana Bilim Dalı
DOÇ. FERİYDE ÇALIŞKAN
UZMAN YEŞİM EYLER
- Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tüp bebek kliniğindeki yüksek yanıtlı blastosit transferi yapılan hastaların donma çözme sikluslarının taze transfer yapılan sikluslara göre retrospektif olarak gebelik sonuçlarının karşılaştırılması
A retrospective study in patients with high response blastocyte transfer comparison of frozen embryo transfer versus fresh embryo transfer results of pregnancies in Tepecik education and research hospital invitro fertilization clinic
AYŞE PINAR METİN AKAR
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2019
Kadın Hastalıkları ve DoğumSağlık Bilimleri ÜniversitesiKadın Hastalıkları ve Doğum Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET DEMİR
- Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Polikliniği'ne başvuran kadınlarda meme kanseri risk ve bilgi düzeyi belirlenmesi
Başlık çevirisi yok
SEVGİ YARBA ALTIN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2019
Aile HekimliğiSağlık Bilimleri ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
UZMAN YUSUF ADNAN GÜÇLÜ