Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli aşkın ebeveynlik grup psikoeğitim programının geliştirilmesi ve etkililiğinin sınanması
Development and testing of the effectiveness of transcendent parenting group psychoeducation program based on acceptance and commitment therapy
- Tez No: 925461
- Danışmanlar: PROF. DR. ATILGAN ERÖZKAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Psikoloji, Education and Training, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 187
Özet
Bu araştırma, Kabul ve Kararlılık Terapisi (Acceptance and Commitment Therapy, ACT) Yönelimli Aşkın Ebeveynlik Grup Psikoeğitim Programının (AEGPP) ebeveynlerin psikolojik esneklik, yaşantısal kaçınma ve aşkın ebeveynlik becerileri üzerindeki etkilerini incelemektedir. Araştırmada keşfedici ardışık desen kullanılarak nitel ve nicel yöntemler birleştirilmiştir. Dört aşamalı çalışmada önce aşkın ebeveynlik stratejileri belirlenmiş, ardından Aşkın Ebeveynlik Ölçeği geliştirilmiş, AEGPP'nin içeriği oluşturulmuş ardından pilot uygulaması yapılmış ve son olarak AEGPP'nin etkililiği test edilmiştir. Birinci aşamada, aşkın ebeveynlik stratejilerini ve süreçlerini anlamak için genel amaçlı durum çalışması deseninden faydalanılmıştır. Veriler, evli anne ve babalarla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerle toplanmış ve tematik analizle incelenmiştir. Çocuk-teknoloji ilişkisi, ebeveyn-teknoloji etkileşimi ve dijital dünyaya uyum süreçleri gibi beş temel tema belirlenmiştir. Temalar, ebeveynlerin dijital riskleri yönetme çabalarından, çocukların bilişsel ve duygusal gelişimlerini destekleme stratejilerine kadar uzanan geniş bir çerçeveyi kapsamaktadır. Katılımcı doğrulaması ve dış denetimle araştırmanın geçerlik ve güvenirliği desteklenmiştir. İkinci aşamada, aşkın ebeveynlik stratejilerini ölçmek için Aşkın Ebeveynlik Ölçeği geliştirilmiştir. Ölçek, literatür taraması ve birinci aşamada elde edilen bulgular ışığında oluşturulan beşli Likert tipi maddelerden oluşmuştur. Pilot uygulama sonrası üç boyutlu bir yapı tespit edilmiştir: Ebeveyn Gözetimi, Ebeveyn Rehberliği ve Çocuğun Çevresi ile Etkileşim. Ana uygulamada ölçek, altı ve on dört yaşları arasında çocuğu olan ebeveynlere uygulanmıştır. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleriyle ölçeğin yapı geçerliği ve güvenirliği kanıtlanmıştır. Ayrıca, diğer ölçeklerle yapılan karşılaştırmalarda anlamlı korelasyonlar elde edilmiştir. Üçüncü aşamada ise AEGPP'nin içeriği oluşturulmuş ve pilot uygulaması yapılmıştır. Program geliştirilirken birinci aşamada elde edilen veriler ile alanyazından yararlanılmıştır. Program uzman görüşü alındıktan sonra 7 oturum şeklinde planlanmış ve pilot uygulaması yapılmıştır. Uygulama sonunda sınırlar ve hayır deme becerilerine ilişkin bir oturum daha eklenmiş ve program son halini almıştır. Dördüncü aşamada, AEGPP'nin etkililiği yarı deneysel desenle değerlendirilmiştir. Deney ve kontrol gruplu çalışmada ön test, son test ve izleme testi uygulanmıştır. Program, değer odaklı yaşam, kendindelik ve yaşantısal kabul becerileri gibi konulara odaklanmıştır. Pilot ve asıl uygulamalarda, programın ebeveynlerin psikolojik esnekliği ve aşkın ebeveynlik becerilerinde anlamlı gelişmelere yol açtığı görülmüştür. Deney grubunda Bilişsel Ayrışma, Kararlı Adım, Kabul ve diğer boyutlarda belirgin artışlar kaydedilirken, kontrol grubunda bu etkiler sınırlı kalmıştır. Son test ve izleme testleri arasındaki puanların düşmesi, program etkilerinin sürdürülebilirliği konusunda zorluklara işaret etmiştir. Bu durum, program sonrası destek mekanizmalarının sınırlı olması ile açıklanmıştır. Ancak, AEGPP'nin deney grubundaki anlamlı etkileri, programın bilimsel geçerliliğini ve uygulanabilirliğini desteklemektedir. Bu çalışma, ACT'in psikolojik esneklik modeli bağlamında aşkın ebeveynlik üzerine kuramsal ve pratik katkılar sağlamıştır. AEGPP, ebeveynlerin çocuklarıyla ilişkilerini güçlendirmek ve dijital çağda etkili ebeveynlik becerileri geliştirmek için yenilikçi bir müdahale yöntemi sunmaktadır. Araştırma, ölçek geliştirme ve program değerlendirme süreçleriyle literatüre önemli bir perspektif kazandırmıştır.
Özet (Çeviri)
This study examines the effects of the Acceptance and Commitment Therapy (ACT)-oriented Transcendent Parenting Group Psychoeducation Program (TPGPP) on parents' psychological flexibility, experiential avoidance, and transcendent parenting skills. Using an exploratory sequential design, both qualitative and quantitative methods were integrated. The four-stage study first identified transcendent parenting strategies, then developed the Transcendent Parenting Scale (TPS), created and piloted the TPGPP, and finally tested its effectiveness. In the first stage, a general-purpose case study design was employed to understand transcendent parenting strategies and processes. Data were collected through semi-structured interviews with married mothers and fathers, and analyzed using thematic analysis. Five core themes were identified, including child-technology interaction, parent-technology interaction, and processes of adapting to the digital world. These themes covered a wide spectrum, from parents' efforts to manage digital risks to their strategies for supporting children's cognitive and emotional development. Credibility and dependability were bolstered through participant validation and external auditing. In the second stage, the Transcendent Parenting Scale (TPS) was developed to measure transcendent parenting strategies. The scale consisted of five-point Likert-type items based on literature review and findings from the first stage. A pilot study revealed a three-dimensional structure: Parental Monitoring, Parental Guidance, and Child-Environment Interaction. In the main application, the scale was administered to parents of children aged six to fourteen. Exploratory and confirmatory factor analyses confirmed the scale's construct validity and reliability, and significant correlations were observed in comparisons with other related measures. In the third stage, the TPGPP's content was developed and piloted. Drawing on data from the first stage and the existing literature, the program was structured into seven sessions after receiving expert feedback. Following the pilot study, an additional session on setting boundaries and saying“no”was included, resulting in the final version of the program. In the fourth stage, TPGPP's effectiveness was assessed through a quasi-experimental design with an experimental and a control group, using pretest, posttest, and follow-up measures. The program focused on values-based living, self-as-context, and experiential acceptance skills. Both pilot and main implementations demonstrated significant improvements in the experimental group's psychological flexibility and transcendent parenting skills. Notable increases were found in areas such as cognitive defusion, committed action, and acceptance, whereas changes in the control group remained limited. A decrease in scores between the posttest and follow-up suggested challenges to maintaining the program's effects, attributed to limited post-program support mechanisms. Nonetheless, TPGPP's significant impact on the experimental group validated its scientific credibility and practical utility. Overall, this study offers theoretical and practical contributions to transcendent parenting within the ACT-based psychological flexibility framework, presenting an innovative intervention for strengthening parent-child relationships and fostering effective parenting skills in the digital age.
Benzer Tezler
- Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının başa çıkma yeterliği üzerindeki etkisi
The effect of acceptance and commitment therapy (ACT) oriented psycho-educational program on coping competence
MERVE KAYA AKDEMİR
Doktora
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimSakarya ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA KOÇ
- Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli grup terapisinin ergenlerde aşırı internet kullanımı ve psikolojik esneklik üzerindeki etkisi
Effects of acceptance and commitment therapy oriented group therapy on adolescents' excessive internet use and psychological flexibility
BEYZA ÖZTÜRK İŞLEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Psikolojiİstanbul Medipol ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KAASIM FATİH YAVUZ
- Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının engelli çocuğu olan ebeveynlerin psikolojik esneklik, ölüm kaygısı, tükenmişlik ve yaşam doyumu düzeyleri üzerindeki etkisi
The effect of acceptance and commitment oriented psycho-education program on the psychological flexibility, death anxiety, burnout and life satisfaction levels of parents with disabled children
MEVLÜT MARUFOĞLU
Doktora
Türkçe
2023
PsikolojiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUAT TANHAN
- Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının ergenlerin psikolojik esneklik, psikolojik sağlamlık ve depresif belirti düzeylerine etkisi
The effect of acceptance and commitment therapy oriented psycho-educational program on psychological flexibility, psychological resilience and depressive symptom levels of adolescents
MEHMET SIDDIK VANGÖLÜ
Doktora
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUAT TANHAN
- Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psikoeğitim programının üniversite öğrencilerinin psikolojik esneklik düzeyi üzerine etkisi
The effect of acceptance and commitment therapy oriented psychoeducation program on psychological flexibility level of university students
YASEMİN ÇAKIR
Doktora
Türkçe
2025
PsikolojiOndokuz Mayıs ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE KUMCAĞIZ