Sosyolojik bağlamda veganlık ve vejetaryenlik: Nitel bir araştırma
Veganism and vegetarianism in sociological context: A qualitative study
- Tez No: 926086
- Danışmanlar: PROF. DR. NURŞEN ADAK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Veganlık/vejetaryenlik, Yaşam Tarzı, Bourdieu, Habitus, Tüketim Toplumu, Nitel Araştırma, Veganism/Vegetarianism, Lifestyle, Bourdieu, Habitus, Consumer Society, Qualitative Research
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 401
Özet
Bu doktora tezi, günümüzde giderek popülerleşen vegan/vejetaryen yaşam biçiminin değişen sosyo-kültürel koşullara bağlı olarak nasıl farklılaştığını ve bu yaşam tarzının modern toplumdaki yerini sosyolojik bir perspektiften incelemeyi amaçlamaktadır. İnsan olmayan hayvanların sömürüsü, gıda üretimi için hayvan yetiştirmenin çevresel etkileri ve modern tüketim alışkanlıklarının eleştirisi, kendisini en belirgin şekilde veganlık ve vejetaryenlik pratiklerinde göstermektedir. Bu bağlamda çalışma, vegan ve vejetaryen yaşam biçimine toplumun hangi kesimlerinin sahip olduğunu; bu pratiklerin yaş, cinsiyet, eğitim ve sosyal sınıf gibi değişkenler bağlamında nasıl bir toplumsal gruba hitap ettiğini araştırmaktadır. Çalışma, aynı zamanda vegan/vejetaryen yaşam tarzının toplumda yaygınlaşmasında etkili olan sosyal hareketlerin, değişim ve dönüşüm süreçlerini ve bu pratiklerin gelecekteki toplumsal örgütlenme ve besin tüketim pratiklerine olası etkilerini anlamlandırmayı hedeflemektedir. Bunun yanı sıra, çalışma, vegan ve vejetaryen bireylerin farklı sermaye türleri (ekonomik, sosyal, kültürel ve sembolik) ve habitus bağlamında nasıl konumlandıklarını ve bu yaşam biçimlerinin toplumsal eşitsizliklerle olan ilişkisini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, veganlık ve vejetaryenliğin sosyolojik olarak hangi gruplar arasında yaygınlaştığı ve bu yaşam biçiminin toplumsal yapılarla nasıl ilişkilendiği de ele alınmaktadır. Araştırma, nitel araştırma yöntemi benimsenerek tasarlanmıştır. Farklı yaş, cinsiyet, eğitim ve sosyal sınıf gibi özelliklere sahip vegan/vejetaryen bireylerle yapılan derinlemesine görüşmeler yoluyla, bu yaşam tarzının bireylerin gündelik yaşamlarına etkileri ve bu pratiklere yüklenen anlamlar incelenmiştir. Ayrıca vegan/vejetaryen topluluklar ve derneklerle yapılan katılımcı gözlem aracılığıyla bu pratiklerin sosyal çevre ve ilişkiler üzerindeki etkileri gözlemlenmiştir. MAXQDA programı kullanılarak yapılan analizler, vegan ve vejetaryen bireylerin yaşam biçimlerini nasıl sürdürdüklerini ortaya koymanın yanı sıra, veganlık ve vejetaryenliğin toplumsal cinsiyet, sınıf, ekoloji-çevre ve sağlık konularıyla nasıl ilişkilendirildiğini ayrıntılı bir şekilde betimlemektedir. Bulgular, veganlık ve vejetaryenliğin ağırlıklı olarak genç, bekar, kadın, yüksek eğitim düzeyine sahip ve orta-üst gelir grubundaki bireyler arasında yaygın olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca, katılımcıların hayvan etiği ve ekolojik kaygılar gibi motivasyonlarla bu yaşam biçimini benimsedikleri görülmüştür. Tez, sosyal baskılar, ekonomik maliyetler ve gıdaya erişim sorunlarının katılımcıların karşılaştığı temel zorluklar olduğunu vurgularken, katılımcılar, çevre ve iklim krizi gibi küresel sorunların etkisiyle, gelecekte veganlık ve vejetaryenliğin bir tercih değil, herkes için bir zorunluluk haline gelebileceğini öne sürmüştür.
Özet (Çeviri)
SUMMARY This doctoral dissertation aims to examine, from a sociological perspective, how the increasingly popular vegan/vegetarian lifestyle evolves in response to changing socio-cultural conditions and its place in modern society. The exploitation of non-human animals, the environmental impacts of animal farming for food production, and critiques of modern consumption practices are most prominently reflected in the practices of veganism and vegetarianism. In this context, the study investigates which segments of society adopt the vegan and vegetarian lifestyle and examines how these practices appeal to different social groups in relation to variables such as age, gender, education, and social class. Additionally, the research seeks to understand the role of social movements in the diffusion of the vegan/vegetarian lifestyle, the processes of change and transformation they drive, and the potential impact of these practices on future social organization and food consumption patterns. Furthermore, the study explores how vegan and vegetarian individuals are positioned within the framework of different forms of capital (economic, social, cultural, and symbolic) and habitus, while also shedding light on the relationship between these lifestyles and social inequalities. In this regard, the sociological dynamics of the spread of veganism and vegetarianism among different groups and the interplay between these lifestyles and social structures are also addressed. The research was designed using a qualitative research methodology. Through in-depth interviews conducted with vegan and vegetarian individuals of diverse age, gender, education, and social class backgrounds, the study examines the impact of this lifestyle on their daily lives and the meanings they attribute to these practices. Additionally, participant observation with vegan/vegetarian communities and associations provided insights into the social environment and relationships shaped by these practices. The analyses conducted using the MAXQDA software reveal not only how vegan and vegetarian individuals sustain their lifestyles but also describe in detail how veganism and vegetarianism relate to gender, class, ecology-environment, and health issues. The findings indicate that veganism and vegetarianism are predominantly common among young, single, female, highly educated individuals from middle-to-upper-income groups. Moreover, it was observed that participants adopt this lifestyle driven by motivations such as animal ethics and ecological concerns. The dissertation highlights that participants face challenges including social pressures, economic costs, and food accessibility issues. Furthermore, participants suggested that, due to global issues such as environmental and climate crises, veganism and vegetarianism might shift from being a choice to a necessity for everyone in the future.
Benzer Tezler
- Vejetaryenliğin motivasyon, değer ve inanışları ve bunların mekânlara yansıması: İstanbul'da nitel bir çalışma
Motivations, values and beliefs of vegetarianism and their reflections on spaces: A qualitative study in İstanbul
ELİF GİZEM KURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Sosyolojiİstanbul ÜniversitesiSosyal Yapı - Sosyal Değişme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FİLİZ BALOĞLU
- Yemek ve kimlik bağlamında vegan mutfak
Vegan cuisine/ kitchen in the context of food and identity
ÖZLEM YOLDAŞ
Doktora
Türkçe
2025
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıAnadolu ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMRE OZAN AKSÖZ
- Sosyolojik bağlamda İsmailağa cemaati
Ismailaga community in a sociological context
ZEHRA ÖĞÜT
Doktora
Türkçe
2022
Dinİstanbul ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA TEKİN
- Sosyolojik bağlamda fitness sporunun beden algısı üzerine etkisi: Bursa örneği
The effect of fitness sport on body perception in a sociological context: Simple of Bursa
MURAT DURMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
SosyolojiMunzur ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ KEMAL ÖZCAN
- Din ve yoksulluk ilişkisinin sosyolojik bağlamda incelenmesi(İstanbul örneği)
Analysis of religion and poverty relationship in a sociological context
SERPİL TAŞKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Dinİstanbul Aydın ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BURCU GÜDÜCÜ