Tunceli yöresi geleneksel oyun ve eğlenceleri
Traditional games and entertainments of Tunceli region
- Tez No: 926110
- Danışmanlar: PROF. DR. ESMA ŞİMŞEK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Tunceli, Çocuk Oyunları, Halk Dansları, Köy Seyirlik Oyunları, Eğlence, Tunceli, Children's Games, Folk Dances, Village Spectator Games, Entertainment
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 259
Özet
Oyunlar; genellikle çocuklar bazen de yetişkinler tarafından eğlenmek, hoş vakit geçirmek amacıyla ortaya konan kendine has kuralları ve eğitici yönü olan eylemlerdir. Özellikle oyunlar çocukları toplumsal bir düzene hazırlamak, onlara bazı kuralları öğretmek, onların yeni bir kavramı ve olguyu içselleştirmelerini sağlamak için oynanır. Oyunlarda gönüllülük, isteklilik esastır. Her oyunun kendine has yapısı ve kuralları vardır. Çocuk oyunları; çocukların fiziksel, ruhsal ve sosyal yönlerini geliştiren eylemler ve küçücük dünyalarında onlara yeni ufuklar açan rehberlerdir. Oyunların kökenine doğru gidildiğinde Şamanizm'e kadar dayandığı görülür. Oynanan her oyunun kendi kuralları olduğu gibi bir de oynandığı coğrafya içinde kendine has ritüelleri vardır. Tunceli yöresi gerek coğrafi şartları gerek zorlu iklim koşulları gerekse daha kapalı (göç almayan) bir toplum olması sebebiyle çocuk oyunlarının fazlaca oluştuğu ve günümüze kadar çok değişmeden devamlılığını koruduğu yörelerden biridir. Halk oyunları/dansları; ülke, bölge, yöre veya şehirlerin gerek kullanılan müzik aletleri, gerek figürleri, gerek kıyafetleri ile toplumsal yapısını içinde taşıyan en güzel kültürel zenginliklerinden birisidir. Türk halk oyunlarının geneline bakıldığında Orta Asya ve İslam kültürünün etkisinde oluştuğu görülmektedir. Çocuk oyunlarında olduğu gibi halk danslarının da kökeni Şamanizm'e kadar götürülür. Şaman kültürünün ve tabiat kültünün hâlâ tazeliğini koruduğu Tunceli ilinde halk dansları önemli bir yere sahiptir. Hem yarım ay veya daire şeklinde çekilen halaylar hem de semahlar Tunceli halkının inançlarından izler taşıdığını gösterir. Bunun yanında halk oyunları, insanların yaşamış oldukları bölgelerdeki yaşam tarzlarını da yansıtırlar. Coğrafi şartlar, yetiştirilen ürünler, o yöreye has hayvanların figürleri, aşklar, ağıtlar halk oyunlarında kendine yer bulmaktadır. Köy seyirlik oyunları; insanoğlunun tabiatla, evrenle ve birbirleriyle olan mücadelelerinin, dünyayı anlamlandırma çabalarının sonucu oluşmuş teatral oyunlardır. Şamanizm ve mitoloji beşiğinde ortaya çıkmış ve günümüze kadar ulaşmıştır. Beşikten başlayan erginleşme yolculuğunda, uğradığı her toplumun kültürünü, inancını, sosyal hayatını yanına alarak küçük bir kartopuyken bir çığa dönüşerek yoluna devam etmiştir. Köy seyirlik oyunları kültürel bir zenginlik olmasının yanı sıra toplumu eğitme ve düzene sokma, bilgilendirme, yönlendirme konularında önemli bir göreve sahiptir. Tunceli bölgesi köy seyirlik oyunları geçmişle bugün arasında köprü kuran; eski halk inançlarının, inanışlarının, yaşam biçimlerinin bugüne taşındığı oyunlardır. Farklı etnik ve sosyal grupların bir araya gelmesi sonucu oluşan topluluğa yurt olmuş Tunceli, kültürel kodlarında aynı zamanda birçok inancın ve inanışın da izlerini taşır. Tüm bu farklılıklar ışığında Şamanizm'in ve eski Türk inanışlarının izleri de halk bilimi ürünlerinde görülmektedir. Ancak çeşitli nedenlerle Tunceli'nin ahenkli yapısının ortaya konduğu kültürel miras gün yüzüne henüz tam olarak çıkarılmamıştır. Yazılı çalışmalar sınırlı sayıda kalmıştır. Son yıllarda Tunceli'de yoğunlaşan derleme çalışmalarıyla bu problem ortadan kaldırılmaktadır. Bu çalışmada, Tunceli kültür mozaiğinin parçaları olan çocuk oyunları, halk dansları ve köy seyirlik oyunları saha çalışması yapılarak kaynak kişilerden derlenmiş, hepsi kendi içinde değerlendirilmiş ve incelenmiştir. Çalışmayla unutulmaya yüz tutmuş bu zengin mirasın gelecek kuşaklara aktarılmaya çalışılması amaçlanmıştır. Vatanın ve milletin devamlılığı için gelecek nesillere bırakılacak en güzel miras kendi ata kültürleridir.
Özet (Çeviri)
Games are actions with their own rules and educational aspects, which are usually performed by children and sometimes by adults in order to have fun and have a good time. Especially games are used to prepare children for a social order, to teach them some rules, to enable them to internalise a new concept and phenomenon. Voluntariness and willingness are essential in games. Each game has its own structure and rules. Children's games are not just games that children play in their free time and have a pleasant time. Games are actions that develop children's physical, spiritual and social aspects. Games are guides that open new horizons for children in their tiny worlds. When we go back to the origin of games, it is seen that they date back to Shamanism. Each game has its own rules as well as its own rituals within the geography where it is played. Tunceli region is one of the regions where children's games are formed in excess and preserve their continuity without much change until today due to its geographical conditions, difficult climatic conditions and being a more closed (non-migratory) society. Folk dances are one of the most beautiful cultural riches of countries, cities, regions or regions that carry the social structure of countries, cities, regions or regions with their musical instruments, figures and clothes. When we look at the Turkish Folk Dances in general, it is seen that they were formed under the influence of Central Asia and Islamic Culture. As in children's games, the origin of folk dances is traced back to Shamanism. Folk dances have an important place in the province of Tunceli, where the Shaman culture and the cult of nature still preserve their freshness. Both halays and semahs drawn in the form of half-moon or circle show that the people of Tunceli bear traces of their beliefs. In addition, folk dances also reflect the lifestyles of people in the regions where they live. Geographical conditions, cultivated products, figures of animals specific to that region, loves, laments find a place in folk dances. Village spectacles are theatrical plays that are the result of human beings' struggles with nature, the universe and each other, and their efforts to make sense of the world. It emerged in the cradle of shamanism and mythology and has reached to the present day. In its journey of maturation starting from the cradle, it has taken the culture, belief and social life of every society it has visited, turning from a small snowball into an avalanche. In addition to being a cultural richness, village spectacles have an important role in educating, organising, informing and guiding the society. Village spectacles of Tunceli region are the games that bridge the past and the present; old folk beliefs, beliefs and lifestyles are carried to the present. Tunceli, which has been home to the community formed as a result of the coming together of different ethnic and social groups, also carries the traces of many beliefs and beliefs in its cultural codes. heritage. In the light of all these differences, traces of Shamanism and Old Turkish beliefs are also seen in folk literature and folklore products. However, for various reasons, the cultural heritage revealed by the harmonious structure of Tunceli has not yet been fully unearthed. Written studies have remained limited in number. In recent years, this problem is tried to be eliminated with the compilation studies intensified in Tunceli.In this study, children's games, folk dances and village plays, which are parts of the Tunceli cultural mosaic, were collected from source people by field work, and all were evaluated and examined within themselves. The aim of the study was to try to transfer this rich heritage, which is about to be forgotten, to the next generations. The most beautiful heritage to be left to the next generations for the continuity of the country and the nation is their own ancestral culture.
Benzer Tezler
- Tunceli yöresi halk oyunları ve bu halk oyunlarına ait geleneksel giyim kuşam
Tunceli regional folk dances and traditional clothing
TARIK DİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)Nevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiKültürel Miras ve Kültür Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RECEP TEK
- Tunceli (Dersim) çevresindeki aşiretler ve sosyo-kültürel yapıları
Tribes around Tunceli (Dersim) and their socio-cultural structures
KİBAR TAŞ
- Şavak havlı ve havsız kirkitli dokumaları
Pile and non pile comb used weavings of Şavak tribe
ELİF AKSOY
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2011
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. LATİF TARAŞLI
- Tunceli yöresi Aleviliğinde ocaklar
The association in Alevism of Tunceli district
BEDRİYE DENİZ ÇELİK
- Tunceli yöresi müzik kültüründe klarnet geleneği
The tradition of clarinet in Tunceli regional music culture
BURHAN SATUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MüzikSivas Cumhuriyet ÜniversitesiMüzik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TÜRKER EROL