Modern tefsirlerde Adem kıssasına yaklaşım
Modern tafsir's approach to the story of Adam
- Tez No: 927003
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ERTUĞRUL DÖNER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 191
Özet
Kur'ân-ı Kerîm'de insanın yaratılışı yeryüzüne halife olarak atanması ve ilk günah gibi temel meseleler etrafında şekillenen Âdem Kıssası, insanın kâinattaki konumunu açıklarken, aynı zamanda onun özgür iradesini ve ahlâkî sorumluluklarını vurgular. Bu kıssa, yalnızca İslâm dünyasında değil, Yahudi, Hristiyan kutsal metinlerinde ve Babil, İskandinav, İran, Polinezya gibi dünyanın farklı yerlerinden birçok antik mitolojide de benzer temalarıyla evrensel bir hikâye niteliği taşır. Bu anlatıların analizi, insanlığın ilk dönemlerinden itibaren köken, varoluş amacı ve nihaî hedef gibi sorulara dair ortak ve ayrışan yönleri anlamamıza katkı sunar. Aynı zamanda bu tarihsel ve kültürel birikim, İslâm tefsir geleneği üzerindeki etkilerin de izlenebileceği önemli bir bağlam sağlar. Birincil amacı modern tefsirlerde Âdem kıssasının nasıl yorumlandığını incelemek olan bu çalışmada, antik mitolojilerle Yahudilik ve Hristiyanlıktaki yaratılış anlatılarında geçen ortak temaların, klasik ve modern Kur'ân tefsirlerinde Âdem kıssasının ele alınış biçimlerini nasıl etkilediği ele alınmaktadır. İlk insan hikâyeleri, klasik müfessirlerin (örneğin Taberî, Zemahşerî ve Fahreddin Râzî) yorumlarında önemli bir referans noktası olmuş; bu müfessirler, Yahudi-Hristiyan kaynaklarından gelen İsrâiliyat rivayetlerini tefsirlerinde kullanmıştır. Buna karşın modern tefsirler, genel olarak bu tür rivayetlere eleştirel bir yaklaşım sergileyerek Kur'ân'ın metinsel ve evrensel mesajına odaklanmayı tercih etmiştir. Tezin birinci bölümünde Babil, Mezopotamya, Mısır gibi antik mitolojilerdeki yaratılış anlatıları ile Yahudilik ve Hristiyanlıktaki Âdem kıssaları karşılaştırılmıştır. Bu analiz, insanın kökenine dair evrensel sorulara verilen yanıtların, farklı V coğrafyalardaki ortak temaları nasıl paylaştığını ve bu anlatıların İslâm tefsir geleneğini nasıl etkilediğini anlamaya yönelik bir zemin sunmaktadır. Tezin ikinci bölümünde, ise Kur'ân'da Âdem kıssasının klasik ve modern tefsirlerdeki yorumları incelenmiştir. Özellikle Muhammed Abduh-Reşîd Rızâ (Menâr Tefsiri), Elmalılı Hamdi Yazır (Hak Dini Kur'an Dili), İbn Âşûr (et-Tahrîr ve'tTenvîr) ve Mevdûdî (Tefhîmü'l-Kur'ân) gibi modern müfessirlerin eserleri analiz edilmiş; bu müfessirlerin, modern dönemin bilimsel, sosyal ve politik değişimlerine yanıt ararken Âdem kıssasına yaklaşımları, klasik tefsirlerdeki yöntemlerle karşılaştırılmıştır. Çalışma, Kur'ân'da Hz. Âdem'e dair anlatılan (özellikle Bakara, A'râf, İsrâ, Kehf, Tâhâ ve Sâd sûrelerindeki) olay örgüsünü ve bu anlatılarla bağlantılı diğer âyetleri bütüncül bir çerçevede ele alarak Âdem kıssasının içerdiği mesajları daha derinlemesine anlamaya katkı sunmayı amaçlamaktadır. Bu çalışmada, yaratılış, cennetten çıkarılma, insanın yeryüzünde halîfe oluşu gibi temalar üzerinden klasik ve modern tefsirlerin yorumlama biçimlerini karşılaştırarak bu süreçteki dönüşümü incelenmektedir. İlk insan anlatılarının mitolojik ve dinî birikimi, klasik tefsirlerin tarihî zeminine dair önemli bir bağlam sunarken, modern tefsirlerin rasyonalist ve çağdaş sorunlara yönelik yaklaşımları Âdem kıssasının İslâm dünyasındaki yorum tarihini anlamak için bütüncül bir çerçeve sunmaktadır. Sonuç olarak, bu tez, Âdem kıssası bağlamında modern tefsir geleneğinin sosyal, politik ve entelektüel değişimlere nasıl yanıt verdiğini analiz ederken, bu kıssanın evrensel boyutlarının dinler arası karşılaştırmalı bir yaklaşımla anlaşılmasına katkı sunmayı amaçlamaktadır.
Özet (Çeviri)
The story of Adam revolves around fundamental issues such as the creation of humans, their appointment as stewards on earth and the first sin. This story not only explains humanity's position in the cosmos but also emphasizes their free will and moral responsibilities. This narrative holds universal significance, as similar themes are present not only in the Islamic world but also in Jewish and Christian sacred texts, as well as in various ancient myths from Babylon, Scandinavia, Iran, and Polynesia. An analysis of these narratives contributes to our understanding of the commonalities and differences in addressing questions about origins, purpose of existence and ultimate goals from the early periods of humanity. Additionally, this historical and cultural accumulation provides an important context for tracing the influences on the Islamic exegesis tradition. The primary aim of this study is to examine how the story of Adam is interpreted in modern exegeses. It explores how common themes found in ancient mythologies and in Jewish and Christian creation narratives influence the interpretations of the story of Adam in both classical and modern Qur'anic exegeses. The creation stories of the first man have served as significant reference points in the interpretations of classical mufassirs (e.g., Tabari, Zamakhshari, and Fakhruddin Razi), who incorporated Isra'iliyat traditions derived from Jewish and Christian sources into their exegeses. In contrast, modern exegeses generally adopt a more critical approach towards these traditions, focusing instead on the textual and universal messages of the Qur'an. In the first chapter of the thesis, creation narratives from ancient mythologies such as those of Babylon, Mesopotamia, and Egypt are compared with the story of Adam in Judaism and Christianity. This analysis provides a foundation for understanding how responses to universal questions about human origins are shared and differ across various VII geographies, and how these narratives influence the Islamic exegesis tradition. The second chapter delves into the interpretations of the story of Adam in classical and modern Qur'anic exegeses. Specifically, it analyzes the works of modern mufassirs such as Muhammad Abduh-Reşid Rıza (Menâr Tafsir), Elmalılı Hamdi Yazır (Hak Dini Kur'an Dili), Ibn Asur (et-Tahrir wa't-Tanwir), and Mevdûdî (Tafhim al-Qur'an). This section examines how these mufassirs, responding to the scientific, social and political changes of the modern era, approach the story of Adam compared to the methodologies of classical exegeses. The study aims to deepen the understanding of the messages embedded in the story of Adam by examining the narrative structure of relevant verses (especially those in Surahs Al-Baqarah, A'raf, Isra, Al-Kahf, Taha, and Sad) and their associated ayats within a comprehensive framework. This research compares the interpretative approaches of classical and modern exegeses regarding themes such as creation, the fall from paradise, and humanity's role as vicegerents on earth. It investigates the transformation in these interpretative methods, highlighting how ancient mythological and religious foundations provide important context for classical exegeses, while modern exegeses' rationalist and contemporary problem-oriented approaches offer a holistic framework for understanding the interpretive history of the story of Adam in the Islamic world. In conclusion, this thesis analyzes how the modern exegesis tradition responds to social, political and intellectual changes within the context of the story of Adam. It aims to contribute to the understanding of the universal dimensions of this narrative through a comparative approach across different religions.
Benzer Tezler
- Cumhuriyet Dönemi Türkçe eserlerde Kur'an kıssalarına yaklaşımlar
Approaches to the Qur'anic stories in Turkish works of the Republican Period
FİRDEVS SELÇUK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinHitit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HİKMET AKDEMİR
- Çağdaş ve klasik dönem tefsirlerinde cihad algısı
Perception of jihad in classic and contemporary peridod of tafseers
BURHAN TUFAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinKarabük ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İBRAHİM HAKKI İMAMOĞLU
- Kevnî âyetler bağlamında klasik ve çağdaş tefsirlere karşılaştırmalı bir yaklaşım
A comparative approach to classical and contemporary commentaries in the context of kevni verses
ADEM MİDİLLİ
- Kur'an'da insanın yaratılışının çağdaş tefsirler ve modern bilimler açısından karşılaştırılması
Comparison of human creation within the frame of contemporary commentaries and the modern sciences
MUSTAFA FURKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÜNAL
- Kur'an'da insanın yaratılışı
The human creation in the Quran
KAMİL YAŞAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN TOPRAK