Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanılı okul çağı çocuklarında duyusal işlemleme ve uyku bozuklukları arasındaki ilişki
Relationship between sensory processing and sleep disorders in school-age children diagnosed with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD)
- Tez No: 928755
- Danışmanlar: DR. BİNAY KAYAN OCAKOĞLU
- Tez Türü: Tıpta Uzmanlık
- Konular: Psikiyatri, Psychiatry
- Anahtar Kelimeler: DEHB, duyusal işlemleme, uyku bozuklukları, duyu profili, ADHD, sensory processing, sleep disorders, sensory profile
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sağlık Bilimleri Üniversitesi
- Enstitü: İstanbul Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Has. Eğt. ve Arş. Hastanesi
- Ana Bilim Dalı: Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 144
Özet
Bu çalışmada, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanılı çocuklarda duyusal işlemleme becerilerinin, uyku düzeni ve uyku bozukluklarıyla ilişkisi incelenmiştir. DEHB tanılı çocuklarda uyku bozukluklarının ve duyusal işlemleme bozukluklarının kontrol grubuna göre daha fazla olduğu ve DEHB tanılı çocuklarda duyusal işlemle bozukluklarıyla uyku bozuklukları arasında ilişki olduğu hipotezleri sınanmıştır. Böylece, DEHB tanılı çocuklarda duyusal işlemleme bozukluklarının, uyku alışkanlıklarıyla olan karmaşık ilişkisi ortaya konması amaçlanmıştır. Araştırmaya, 6-12 yaş arası 64 DEHB tanılı çocuk ve yaş, cinsiyet gibi özelliklere göre eşleştirilmiş 39 sağlıklı kontrol grubu çocuğu dahil edilmiştir. Sosyodemografik veriler ebeveynlerden alınmıştır ve tüm veriler karşılaştırmalı analiz ve korelasyon yöntemleriyle incelenmiştir. DEHB tanısı, klinisyen tarafından DSM-5 kriterlerine dayalı olarak ve Okul Çağı Çocukları için Duygulanım Bozuklukları ve Şizofreni Formu-Şimdi ve Yaşam Boyu Şekli (ÇDŞG-ŞY) kullanılarak doğrulanmıştır. Çocukların duyusal işlemleme becerileri Duyu Profili (DP), uyku düzenleri Çocuk Uyku Alışkanlıkları Anketi (ÇUAA) ve davranışsal özellikleri Çocuk Davranış Değerlendirme Ölçeği (ÇDDÖ) ile değerlendirilmiştir. Ayrıca, DEHB belirtilerinin şiddeti Conners Anababa Derecelendirme Ölçeği (CADÖ-YK) ile ölçülmüştür. DEHB grubundaki çocukların babalarının eğitim düzeyi kontrol grubuna göre anlamlı derecede daha düşük saptanırken (p = 0,03), annelerde psikiyatrik hastalık oranı ve gebelikteki sağlık sorunları daha yüksek tespit edilmiştir (p < 0,050). Okul başarısı karşılaştırıldığında, kontrol grubunda“iyi”ve“çok iyi”başarı düzeyleri DEHB grubuna göre anlamlı derecede daha yüksekken, DEHB grubunda“orta”başarı oranı kontrol grubuna göre daha fazla bulunmuştur (p < 0,001). Uyku düzenleri açısından, DEHB grubundaki çocukların yatma saatlerinin (22:54), kontrol grubundaki çocuklara (22:27) göre istatistiksel olarak daha geç olduğu belirlenmiştir (p = 0,038). DEHB grubunda CADÖ-YK ölçeğinin karşı gelme, bilişsel problemler/dikkatsizlik, hiperaktivite ve DEHB indeks alt ölçek puanlarının kontrol grubuna göre anlamlı derecede yüksek olduğu bulunmuştur (p < 0,001). ÇDDÖ toplam ve alt ölçek puanları da DEHB grubunda kontrol grubuna göre anlamlı derecede yüksek saptanmıştır (p < 0,05). DEHB grubunda DP ölçeğinin duyusal işlemleme, duyusal modülasyon ve sosyal-duygusal tepkiler alt ölçeklerinde kontrol grubuna göre anlamlı derecede düşük puanlar tespit edilmiştir (p < 0,001). Ancak duyusal cevaplarını etkileyen duyusal girdilerin düzenlenmesi alt ölçeğinde gruplar arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır (p = 0,080). DP ölçeğinin kayıt, arayış, hassasiyet ve kaçınma alt ölçek puanları incelendiğinde, DEHB grubundaki çocukların puanlarının kontrol grubuna göre anlamlı olarak daha düşük olduğu görülmüştür. DEHB grubunda ÇUAA toplam puanı, yatma zamanı direnci (p < 0,001), uyku kaygısı (p = 0,004), parasomniler (p = 0,002) ve gün içindeki uykululuk (p = 0,003) kontrol grubuna göre anlamlı derecede daha yüksek bulunmuştur. Ayrıca, DEHB grubunda ÇUAA toplam puanı ile uykuya dalmanın gecikmesi, uyku süresi ve uyku kaygısı alt ölçekleri puanları ile hassasiyet puanları arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki saptanmıştır (p = 0,041). Gece uyanmaları ile kayıt puanları ve uyku süresi ile arayış puanları arasında da negatif yönde anlamlı korelasyonlar belirlenmiştir (p < 0,050). Çalışmanın sonuçları, DEHB tanılı çocuklarda duyusal işlemleme bozukluklarının uyku düzeni ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Bu durum, DEHB'nin tedavisinde duyusal işlemleme becerilerinin ele alınmasının ve bu becerilere yönelik müdahalelerin önemini vurgulamaktadır. Uyku sorunlarının yönetimi için uyku hijyeni eğitimi, bireyselleştirilmiş uyku rutinleri ve gerektiğinde farmakolojik destek önerilmektedir. Gelecekte yapılacak çalışmalar, duyusal işlemleme bozukluklarının farklı boyutlarının DEHB üzerindeki etkisini daha ayrıntılı incelemeli ve geniş örneklem gruplarında uzunlamasına tasarımlar kullanılarak DEHB tedavisinde daha bütüncül yaklaşımlar geliştirilmelidir.
Özet (Çeviri)
This study aimed to examine the relationship between sensory processing abilities and sleep patterns, including sleep disorders, in children diagnosed with ADHD. It hypothesized that children with ADHD exhibit higher levels of sleep and sensory processing disorders compared to controls, and that a significant relationship exists between sensory processing and sleep disorders in these children. By doing so, this study seeks to elucidate the complex interplay between sensory processing deficits and sleep habits in children with ADHD. The study included 64 children aged 6–12 years diagnosed with ADHD and a healthy control group of 39 children matched for age, gender, and other demographic characteristics. Sociodemographic data were collected from parents, and comparative analyses and correlation methods were used to evaluate the findings. ADHD diagnoses were confirmed by clinicians using DSM-5 criteria and the Turkish adaptation of the Schedule for Affective Disorders and Schizophrenia for School-Age Children–Present and Lifetime (K-SADS-PL). Sensory processing abilities were assessed using the Sensory Profile (SP), sleep patterns using the Children's Sleep Habits Questionnaire (CSHQ), and behavioral characteristics using the Child Behavior Checklist (CBCL). ADHD symptom severity was measured using the Conners Parent Rating Scale–Revised: Long Version (CPRS-R). The sociodemographic analysis revealed that fathers in the ADHD group had significantly lower educational levels compared to the control group (p = 0.03), while maternal psychiatric illness and health problems during pregnancy were significantly higher in the ADHD group (p < 0.05). Regarding academic performance,“good”and“very good”levels were significantly more common in the control group, whereas“average”performance was more prevalent in the ADHD group (p < 0.001). Sleep analysis indicated that children in the ADHD group had statistically later bedtimes (22:54) compared to the control group (22:27, p = 0.038). Behaviorally, the ADHD group demonstrated significantly higher scores on the oppositional behavior, cognitive problems/inattention, hyperactivity, and ADHD index subscales of the CPRS-R (p < 0.001). Additionally, CBCL total and subscale scores were significantly higher in the ADHD group compared to the control group (p < 0.05). Sensory processing assessment using the SP revealed that children in the ADHD group scored significantly lower on sensory processing, sensory modulation, and social-emotional response subscales compared to the control group (p < 0.001). However, no significant differences were observed in the sensory input modulation subscale scores (p = 0.08). The ADHD group also exhibited significantly lower scores across SP subscales for registration, sensory seeking, sensory sensitivity, and sensory avoidance. In terms of sleep patterns, the ADHD group scored significantly higher on CSHQ total scores, bedtime resistance (p < 0.001), sleep anxiety (p = 0.004), parasomnias (p = 0.002), and daytime sleepiness (p = 0.003) compared to controls. A negative correlation was found between CSHQ total scores and sensory sensitivity in the ADHD group (p = 0.041). Furthermore, significant negative correlations were observed between nighttime awakenings and registration scores, as well as between sleep duration and sensory seeking scores (p < 0.05). The findings indicate that sensory processing deficits are associated with sleep disturbances in children with ADHD. These results emphasize the importance of addressing sensory processing abilities in the treatment of ADHD and developing targeted interventions to address these deficits. Recommendations for managing sleep problems include sleep hygiene education, personalized bedtime routines, and pharmacological interventions when necessary. Future studies should investigate the multifaceted impact of sensory processing deficits on ADHD through longitudinal designs with larger sample sizes, aiming to establish more integrative treatment approaches.
Benzer Tezler
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan ilköğretim çocuklarında duygusal zeka ile sosyal beceri bileşenlerinin değerlendirilmesi
Assesment of emotional intelligence and components of social skills in primary school children with attention deficit hiperactivity disorder
AYŞE BÜYÜKASLAN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2015
PsikiyatriMarmara ÜniversitesiÇocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE ARMAN
- Özgül öğrenme bozukluğunun dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğundaki sosyal beceriye etkisi
The effect of speci̇fi̇c learni̇ng di̇sorders on soci̇al abi̇li̇ty at the attenti̇on defi̇ci̇t hyperacti̇vi̇ty di̇sorders
NURCAN EREN ŞİMŞEK
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2017
PsikiyatriKocaeli ÜniversitesiÇocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURSU ÇAKIN MEMİK
- Bipolar bozukluğu olan ebeveynlerin çocuklarında sosyal bilişin değerlendirilmesi
Evaluation of social cognition in offspring of bipolar parents
NAGEHAN ÜÇOK DEMİR
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2014
PsikiyatriMarmara ÜniversitesiÇocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NEŞE PERDAHLI FİŞ
- Yavaş bilişsel tempo tanılı çocukların sosyal işlevsellik düzeyleri ve gözlerden duygu okuma becerileri arasındaki ilişkilerin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve sağlıklı kontrollerle karşılaştırılması
Comparing the sociality functioning and facial emotion recognition between children diagnosed with cognitive disengagement syndrome and attention deficit hyperactivity disorder with healthy controls
UTKU KAÇMAZ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2024
PsikiyatriSağlık Bilimleri ÜniversitesiÇocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NAGİHAN CEVHER BİNİCİ
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanılı erkek çocuklarda silik nörolojik belirtilerin yürütücü işlevler ve serum beyin kaynaklı nörotrofik faktör düzeyi ile ilişkisi
Correlation between neurological soft signs, executive functions and brain derived neurotrophic factor in male children with attention deficit/hyperactivity disorder
MUSTAFA TOLGA TUNAGÜR
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2020
PsikiyatriAydın Adnan Menderes ÜniversitesiÇocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HATİCE AKSU