Çocuk dostu yapay zekâ çerçeve programının ilkokul öğrencilerinin dijital esenliğine etkisi
The impact of a child-friendly artificial intelligence framework on the digital well-being of primary school students
- Tez No: 928899
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET EMRE SEZGİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Çocuk Dostu Yapay Zekâ, Dijital Esenlik, Dijital İyi Oluş, Dijital Güvenlik, Yapay Zekâ Okuryazarlığı, Etik Farkındalık, Teknolojinin Eğitime Entegrasyonu, Child-Friendly Artificial Intelligence, Digital Well-Being, Digital Safety, AI Literacy, Ethical Awareness, Integration of Technology into Education
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 117
Özet
Bu araştırmanın amacı ilkokul öğrencilerinin çocuk dostu yapay zekâ (ÇDYZ) uygulamalarını temel alan bir çerçeve programının onların çevrim içi risklere karşı farkındalıklarını, dijital güvenlik becerilerini, sosyal-duygusal gelişimlerini, yapay zekâ okuryazarlıklarını ve etik duyarlılıklarını geliştirme düzeylerini ve dijital esenlik üzerindeki etkilerini araştırmaktır. Çalışma 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı'nın ikinci döneminde Mersin ili Tarsus ilçesinde bulunan bir ilkokulda gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu 4. sınıf seviyesinde öğrenim gören 40 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmada karma yöntem araştırmalarından sıralı açıklayıcı tasarım modeli kullanılmıştır. Nicel veriler tek grup ön anket-son anket deseniyle toplanmış olup zihinsel iyi oluş, sosyal-duygusal iyi oluş, fiziksel iyi oluş ve dijital güvenlik ve sorumluluk alanlarına yönelik anketler uygulanmıştır. Nitel veriler ise yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla elde edilmiştir. Anket yanıtları ortalamalar üzerinden karşılaştırılarak değerlendirilmiş nitel veriler ise tematik analiz yöntemi ile incelenmiştir. Tüm analiz süreçlerinde JAMOVI programından faydalanılmıştır. Araştırma bulguları Çocuk Dostu Yapay Zekâ (ÇDYZ) uygulamalarının ilkokul öğrencilerinin dijital iyi oluşlarını ve çevrim içi güvenlik farkındalıklarını geliştirmede etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Katılımcılar güvenli şifre oluşturma, kişisel veri güvenliği ve çevrim içi tehditlere karşı korunma konularında belirgin bir ilerleme kaydetmiştir. Ayrıca yapay zekâ teknolojilerinin etik kullanımına yönelik farkındalık düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı bir artış gözlemlenmiş ve öğrencilerin dijital dünyada bilinçli ve sorumlu bireyler olarak hareket etme becerilerinin geliştiği tespit edilmiştir. Nitel veri analizi sonucunda öğrencilerin sosyal-duygusal becerilerinin gelişimine ilişkin belirli temalar ortaya çıkmıştır. Öğrenciler empati kurma yeteneklerinin arttığını ve çevrim içi ortamda etik davranışlar sergileme konusunda daha bilinçli hale geldiklerini ifade etmişlerdir. Görüşmelerde bazı öğrenciler çevrim içi etkileşimlerinde daha saygılı davrandıklarını belirtirken diğerleri olumsuz bir durumla karşılaştıklarında nasıl tepki vereceklerini daha iyi bildiklerini vurgulamıştır. Bunun yanı sıra öğrencilerin yaratıcı düşünme ve problem çözme becerilerinde belirgin bir ilerleme kaydedildiği görülmüştür. Öğrenciler yapay zekâ destekli projeler geliştirme süreçlerinde eleştirel düşünme ve iş birliği becerilerini nasıl kullandıklarını açıklamış özellikle problem çözmeye yönelik yaklaşımlarının daha sistematik hale geldiğini dile getirmişlerdir. Bu temalar öğrencilerin dijital ortamlarda yalnızca tüketici olmaktan çıkıp üretici ve bilinçli bireyler haline gelme sürecine katkı sağladığını göstermektedir.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to investigate the extent to which a framework program based on child-friendly artificial intelligence (CFAI) applications enhances elementary school students' awareness of online risks, digital security skills, socio-emotional development, AI literacy, and ethical sensitivity, as well as the impact of this program on their digital well-being. The study was conducted during the second semester of the 2023-2024 academic year at an elementary school in Tarsus, Mersin. The study group consisted of 40 fourth-grade students. The research was designed as a sequential explanatory mixed-methods study, utilizing a one-group pretest-posttest quasi-experimental design. Quantitative data were collected through surveys measuring digital well-being, online risk awareness, digital security skills, socio-emotional development, AI literacy, and ethical sensitivity levels. Qualitative data were obtained from semi-structured interview forms. The collected data were analyzed using thematic and descriptive content analysis methods, with the assistance of the JAMOVI software. To address the research questions, normality values and distributions of the data were examined, and the Shapiro-Wilk normality test, paired-sample t-test, and thematic analysis methods were applied. The findings indicate that CFAI applications are effective in enhancing students' digital well-being and online security awareness. Students demonstrated significant improvements in secure password usage, personal data protection, and safeguarding against online threats. Additionally, there was a notable increase in their awareness of the ethical use of AI technologies. Qualitative analyses reveal that students' socio-emotional skills improved, particularly in terms of developing empathy and demonstrating ethical behavior in online environments. Furthermore, there was a significant advancement in students' creative thinking and problem-solving skills. Through AI-supported projects, students enhanced their critical thinking and collaboration abilities.
Benzer Tezler
- Prediction and interpretation of fetal health status in the womb with machine learning method using tocogram data
Anne karnındaki fetüs sağlık durumunun tokogram verileri kullanılarak makine öğrenmesi metoduyla tahmini ve yorumlanması
MURAT GÜLŞEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Kadın Hastalıkları ve DoğumAnkara ÜniversitesiYapay Zeka Teknolojileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ASIM EGEMEN YILMAZ
- Kamu yayıncılığının dijitalleşmesi: Tabii platformu'nun stratejik rolü ve gelişim potansiyeli
Digitalization of public broadcasting: The strategic role and development potential of Tabii platform
NESİBE SEHER ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
İletişim BilimleriFırat Üniversitesiİletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OSMAN VEDÜD EŞİDİR
- Ahşap oyuncakların çocuk gelişiminde yeri ve ahşap oyuncaklar için tasarım önerileri
The role of wooden toys in child development and design suggestions for wooden toys
CEREN MERCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Ağaç İşleriHacettepe ÜniversitesiAğaç İşleri Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLKER USTA
- Bazı ağaç kabuk ekstraktları ile odunun dış ortam dayanımının arttırılması
Increasing the outdoor durability of wood surface with some wooden bark extracts
DENİZ GÜNERİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Ormancılık ve Orman MühendisliğiKaradeniz Teknik ÜniversitesiOrman Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZLEM ÖZGENÇ KELEŞ
- Otel işletmelerinde sunulan çocuk menülerinin çocuk dostu turizm kapsamında planlanması ve geliştirilmesi
Planning and developing children's menus offered at hotel operations within the scope of child-friendly tourism
OZAN GÜNGÖR
Doktora
Türkçe
2023
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıAydın Adnan Menderes ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN NURİ ÖZDOĞAN