İslam hukukunda para vakıfları ve günümüz uygulamaları
Cash waqfs in Islamic law and their contemporary applications
- Tez No: 931842
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NECMEDDİN GÜNEY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Hukuk, Religion, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 270
Özet
Bu tez, vakıf kavramını ve uygulamalarını, özellikle para vakıfları bağlamında, tarihsel, mukayeseli ve çağdaş bir perspektifle ele almaktadır. Çalışma, araştırmanın konusu, önemi ve amacı ile başlamakta; ardından Türkiye ve yurt dışında yapılan ilgili literatür taramasıyla devam etmektedir. Birinci bölümde, İslam hukukunda vakıf hukuku incelenmiş; vakfın tanımı, Kur'ân, sünnet ve icmâ ile meşruiyeti, özellikleri, hikmeti ve bağlayıcılığı ele alınmıştır. Ayrıca, vakfın tarihsel gelişimi, İslam öncesi uygulamalar, İslam dönemindeki evrimi ve Batı'daki benzer sistemlerle mukayesesi detaylandırılmıştır. Bu bölümde vakıflar; amaç, süre, kurucu ve malvarlığı türlerine göre sınıflandırılmıştır. İkinci bölüm, para vakıflarına odaklanarak, meşruiyeti, şerʿî amaçları ve fıkhî temellerini ele almıştır. Menkul malların vakfına ilişkin hükümler, mücevher ve nakit vakıflarına dair tartışmalar, tarihi perspektif ve İslam hukukundaki yerleri ayrıntılı şekilde incelenmiştir. Para vakıflarının ortaya çıkışı, gelişimi, duraklama dönemleri ve yeniden canlanışı özellikle Osmanlı dönemi uygulamaları çerçevesinde analiz edilmiştir. Ayrıca, literatür taraması yapılarak geleneksel ve modern dönem yazınındaki önemli eserler değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde, günümüzdeki para vakfı uygulamaları incelenmiştir. Endonezya'daki sukuk tabanlı vakıf modelleri, İslam Kalkınma Bankası'na bağlı uluslararası vakıf fonları ve tekâfül (katılım sigortası) gibi yenilikçi yaklaşımlar detaylandırılmıştır. Bunun yanı sıra, Batı'daki benzer modeller arasında Harvard Üniversitesi'nin vakıf yönetimi uygulamaları ele alınmış; bu modellerin finansal performansı, risk yönetimi ve sürdürülebilirlik açısından analizi yapılmıştır. Tez, para vakıflarının modern sosyo-ekonomik sorunları çözmedeki potansiyelini değerlendirmekte ve bu kurumların yönetişim, hukuki çerçeve ve küresel finans sistemleriyle entegrasyonunu optimize etmeye yönelik öneriler sunmaktadır. Tarihsel gelenekleri modern finansal araçlarla birleştiren bu çalışma, vakıfların sosyal refah ve ekonomik kalkınmada etkin bir mekanizma olarak rolünü güçlendirmeyi amaçlamaktadır.
Özet (Çeviri)
This dissertation explores the concept and applications of waqf (Islamic endowments), with a specific focus on cash waqfs, through a comparative, historical, and contemporary lens. The research begins by outlining the subject, significance, and objectives of the study, followed by a review of the existing literature, including studies conducted both in Türkiye and abroad. Employing a multidisciplinary methodology, the study integrates Islamic jurisprudence, historical analysis, and contemporary practices. The first section examines waqf law in Islamic jurisprudence, discussing its definition, legitimacy based on Qur'anic verses, Prophetic traditions, and scholarly consensus, as well as its characteristics, wisdom, and binding nature. The historical development of waqf, including pre-Islamic practices, Islamic era evolution, and comparisons with Western systems, is also explored. This section categorizes waqfs based on purpose, duration, founder, and assets. The second section delves into cash waqfs, addressing their legitimacy, objectives, and jurisprudential underpinnings. It examines the rulings regarding the endowment of movable assets, including scholarly debates and historical perspectives on precious metals and cash. Additionally, the emergence, growth, decline, and revival of cash waqfs are analyzed, with a focus on Ottoman practices and their influence on modern implementations. The section also provides a detailed review of related literature and traditional applications as documented in Islamic legal texts. The third section investigates contemporary cash waqf models, including sukuk-based waqf practices in Indonesia, international waqf funds linked to organizations like the Islamic Development Bank, and innovative approaches such as waqf-based participation insurance (takaful). Furthermore, Western counterparts, such as the endowment management practices of Harvard University, are analyzed to highlight parallels and contrasts with Islamic waqfs. Specific attention is given to financial performance, risk management, and sustainability in modern waqf practices. The study concludes with an evaluation of cash waqfs' potential to address contemporary socio-economic challenges. Recommendations are proposed to optimize their governance, legal framework, and integration with global financial systems. By bridging historical traditions and modern financial tools, this research aims to enhance the role of waqfs as a vital mechanism for social welfare and economic development.
Benzer Tezler
- İslam'da faizin tarihsel süreci ve katılım bankalarının eleştiriye açık yönleri
historical process of interest in Islam and aspects of participation banks open to criticism
HASAN KAYAPINAR
- İslam hukukunda karz akdi ve bazı günümüz uygulamaları
Loan contract (qard) in Islamic law and some contemporary applications
AYŞE KARAÇAM
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULLAH ACAR
- Dış ticaret işlemlerinde karşılaşılan hile ve suistimal vakaları
Fraud and embezzlement cases encountered in the foreign trade transactions
TUĞBA ARSLANCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Ekonomiİstanbul Ticaret ÜniversitesiUluslararası Ticaret Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GENCAY KARAKAYA
- Mudarebenin kurumsallaşması: Vakıf olarak uygulanma potansiyeli
Institutionalization of mudarabah: Potential for implementation as a foundation
FEYZA NUR ÜSTÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
BankacılıkAksaray Üniversitesiİslam İktisadı ve Finansı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FATMA ZİŞAN KARA
- Endonezya para vakıfları mevzuatı ve fıkhi açıdan değerlendirilmesi
Indonesian cash waqf legislation and its evaluation from fiqh perspective
ISKANDAR ISKANDAR
Doktora
Türkçe
2023
DinDokuz Eylül ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HADİ SOFUOĞLU