Hüseyin Efendi b. Muhammed'in Mir'ât-ı Acâibü'l-Mahlûkât ve Keşf-i Garâibü'l-Mevcûdât tercümesi inceleme-metin-sözlük
Mir'ât-i Acâ'ibü'l-Mahlûkât and Keşf-i Garâ'ibü'l-Mevcûdât translation of Hüseyin Efendi bin Muhammed review-text-dictionary
- Tez No: 932107
- Danışmanlar: PROF. DR. TURGUT KOÇOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Kazvinî, Acâyibü'l-Mahlûkât, Hüseyin Efendi bin Muhammed, Tercüme, Minyatür, Kazvinî, Acâyibü'l-Mahlûkât, Hüseyin Efendi bin Muhammed, Tercüme, Minyatür
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 1035
Özet
İslâm edebiyatının ortak eseri olan ve kısaca Acâ'ibü'l-Mahlûkât olarak bilinen eser; genel olarak coğrafya ve astronomi konularına ait başlıklar altında tertip edilmektedir. Arap ve Fars edebiyatında 12. yüzyıldan itibaren örnekleri verilmeye başlanmıştır. İslâm toplumları edebiyatı içerisinde bu türün en meşhuru 13. Asırda Kazvînî'nin (ö. 682 /1283) kaleme aldığı“Acâ'ibü'l-Mahlûkât ve Garâ'ibü'l-Mevcûdât”isimli eseri olmuştur. Türk edebiyatındaki Acâ'ibü'l-Mahlûkât tercümeleri 14. yüzyıldan itibaren kısaltılarak veya aynen, bazen de ilaveler yapılarak Kazvînî'den ve İran edebiyatındaki diğer örneklerinden alınarak yapılmıştır. Hüseyin Efendi bin Muhammed'in Mir'ât-ı Acâ'ibü'l-Mahlûkât ve Keşf-i Garâ'ibü'l-Mevcûdât adlı eseri de Türkçe tercümelerden biridir. Bu tercümenin tespit edilen üç nüshası vardır: Süleymaniye Kütüphanesi'nde (Esad Efendi, nr. 1892), Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde (Hazine, nr. 400), Staatbibliothek Marburg Ms. Or. Fol. 2562'de kayıtlı bulunmaktadır. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde kayıtlı olan nüsha 334 varak olup içerisinde dokuz adet çizim ve 525 adet minyatür bulunmaktadır. Dört mukaddime, iki makale, bir hatimeden oluşmaktadır. M. 1699/1700'de tamamlanmıştır. Bu tezde, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'ndeki nüshanın imlâsı, muhtevası incelenmiş, nüsha tavsifi yapılmış, diğer nüshaları tanıtılmıştır. Süleymaniye Kütüphanesi'ndeki nüshası da dikkate alınarak ilmî transkripsiyon alfabesiyle neşri yapılmıştır. Metne dâir bağlamlı bir sözlük bölümü oluşturulmuştur. Bu nüshadaki minyatürler neşre eklenmiştir. Tercümenin bölümleri incelenmiş ve iki farklı Acâ'ibü'l-Mahlûkât tercümesi ile dil, üslup ve muhteva yönünden mukayese edilmiştir.
Özet (Çeviri)
The work known as Acâ'ibü'l-Mahlûkât, which is a common work of Islamic literature, is generally organized under the headings of geography and astronomy. Examples of this genre began to be given in Arabic and Persian literature from the 12th century onwards. The most famous of this genre in the literature of Islamic societies was the work called“Acâ'ibü'l-Mahlûkât ve Garâ'ibü'l-Mevcûdât”written by Kazvînî (d. 682/1283) in the 13th century. Translations of Acâ'ibü'l-Mahlûkât in Turkish literature were made from the 14th century onwards, either in shortened form or verbatim, or sometimes with additions, by taking from Kazvînî and other examples in Persian literature. Hüseyin Efendi bin Muhammed's work Mir'ât-ı Acâ'ibü'l-Mahlûkât ve Keşf-i Garâ'ibü'l-Mevcûdât is one of the Turkish translations. There are three identified copies of this translation: It is registered in the Süleymaniye Library (Esad Efendi, no. 1892), in the Topkapı Palace Museum Library (Treasury, no. 400), and in the Staatbibliothek Marburg Ms. Or. Fol. 2562. The copy registered in the Topkapi Palace Museum Library has 334 leaves and contains nine drawings and 525 miniatures. It consists of four introductions, two articles and one epilogue. It was completed in 1699/1700 AD. In this thesis, the spelling and content of the copy in the Topkapi Palace Museum Library were examined, the copy was described and other copies were introduced. It was published with the scientific transcription alphabet, taking into account the copy in the Suleymaniye Library. A contextual dictionary section was created for the text. The miniatures in this copy were added to the publication. The sections of the translation were examined and compared with two different Acâ'ibü'l-Mahlûkât translations in terms of language, style and content.
Benzer Tezler
- Mir'ât-ı Acâibü'l-Mahlûkat ve Keşf-i Garâibül Mevcûdât (İnceleme-transkriptli metin-100a-200a)
Mir'ât-i Acâibü'l-Mahlûkat and Keşf-i Garâibü'l Mevcûdât (Examination-transcript-text, 100a-200a)
BEYZA AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAkdeniz ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEVKİYE KAZAN NAS
- Koyunoğlu Müzesi koleksiyonundaki hat levhaları
The calligraphy works in the Koyunoglu Museum collection
RAZİYE YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıNecmettin Erbakan ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEKERİYA ŞİMŞİR
- Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi Koleksiyonunda bulunan Farsça Münşeât Mecmuaları
Persian Munsheāt Mecmuas in the Esad Efendi Collection of the Suleymaniye Manuscript Library
NERGİS KESHANI ÇALIŞIR
Doktora
Türkçe
2024
Doğu Dilleri ve EdebiyatıKırıkkale ÜniversitesiFars Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YAKUP ŞAFAK
DOÇ. DR. ABDÜSSELAM BİLGEN
- Ömer Efendi'nin Ahlâk-ı Muhsinî tercümesi: Metin- inceleme (98-b – 198-a)
Ömer Efendi's Ahlâk-i Muhsinî tercümesi: Review- edition (98-b – 198-a)
FATMA HİLAL KURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıManisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BİLAL ELBİR
- Eski Türk edebiyatında Mensur Yûsuf u Züleyhâ hikâyeleri ve Muhammed B. İbrahim'in Yûsuf u Züleyhâ'sı
The stories of Yûsuf and Zuleyhâ written in prose and Muhammed b. İbrahim's Yûsuf and Zuleyhâ
MEHMET ŞAHİN
Doktora
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıYıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA ERDOĞAN