Dijital ikiz teknolojisinin şehir planlama alanındaki uygulamaları: İstanbul Tarihi Yarımada Süleymaniye Bölgesi'nde kent silueti analizi
Applications of digital twin technology in urbanplanning: Investigation of the historical silhouette inthe Suleymaniye District through 3D modeling
- Tez No: 932230
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ADALET DERVİŞOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Coğrafya, Jeodezi ve Fotogrametri, Şehircilik ve Bölge Planlama, Geography, Geodesy and Photogrammetry, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilişim Uygulamaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Coğrafi Bilgi Teknolojileri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 129
Özet
Kentsel çevrelerin artan karmaşıklığı ve sürdürülebilir kalkınma gereksinimleri, şehir planlama ve yönetim süreçlerinde yenilikçi teknolojilerin kullanımını zorunlu hale getirmiştir. Artan nüfus, yoğun kentleşme, altyapı ihtiyaçları ve çevresel baskılar, şehirleri daha verimli, sürdürülebilir ve yaşanabilir hale getirmek için yeni yaklaşımları gerekli kılmaktadır. Bu bağlamda, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile entegre edilen dijital ikiz teknolojisi, kentsel planlama ve yönetimde dönüştürücü bir araç olarak öne çıkmaktadır. Dijital ikizler, fiziksel çevrenin birebir dijital temsillerini oluşturarak mekânsal planlama, analiz ve simülasyon süreçlerine katkıda bulunur. Bu teknoloji, yalnızca mevcut şehir yapılarının detaylı bir şekilde anlaşılmasını değil, aynı zamanda gelecekteki değişimlerin etkilerini öngörmeyi ve bu değişimlere uyum sağlamayı mümkün kılar. Özellikle kültürel mirasın korunması ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşılması açısından dijital ikizlerin sunduğu olanaklar, şehirlerin daha akıllı ve entegre bir şekilde yönetilmesini sağlamaktadır. Ayrıca, verilerin gerçek zamanlı görselleştirilmesi ve analizi sayesinde, karar alıcılar daha proaktif ve bilinçli adımlar atabilir, çevresel ve sosyo-ekonomik zorluklara karşı kentsel direnci artırabilir. Dijital ikiz teknolojisi, bina yüksekliklerinden topoğrafik özelliklere, kentsel yoğunluklardan çevresel değişkenlere kadar birçok parametreyi değerlendirme kapasitesi ile şehirlerin karmaşık yapısını anlamak için güçlü bir araçtır. Bu teknoloji, şehir planlamacılarına ve karar vericilere daha bilinçli ve veri odaklı karar alma imkânı sunarak, tarihî alanların korunmasından modern altyapı projelerinin uyumlu bir şekilde entegrasyonuna kadar geniş bir uygulama alanı sağlar. Farklı kentsel senaryoları simüle edebilme kapasitesi ile dijital ikiz teknolojisi, uzun vadeli stratejik planlamayı destekler ve çağdaş kentleşme ihtiyaçlarını, kültürel ve çevresel değerlerin korunmasıyla dengeleme fırsatı sunar. Bu bağlamda dijital teknolojiler, sadece fiziksel çevrelerin korunmasını değil, aynı zamanda şehirlerin kimliklerini, kültürel değerlerini ve toplumsal hafızalarını da sürdürülebilir bir şekilde geleceğe taşıma potansiyeline sahiptir. İstanbul'un Tarihi Yarımadası, binlerce yıllık tarihi ve kültürel birikimiyle hem yerel hem de küresel ölçekte önemli bir miras alanıdır. Bizans, Roma ve Osmanlı gibi medeniyetlere ev sahipliği yapmış olan bu bölge, İstanbul'un tarihi ve kültürel kimliğinin merkezi konumundadır. 1985 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilen Tarihi Yarımada, Ayasofya, Süleymaniye Cami ve Topkapı Sarayı gibi eşsiz mimari yapılarıyla sadece İstanbul'un değil, dünyanın en değerli kültürel miras alanlarından biri olarak kabul edilmektedir. Tarihi Yarımada'nın benzersiz karakteri, yalnızca barındırdığı mimari eserlerden değil, aynı zamanda bu varlıkların topoğrafya ile uyum içinde oluşturduğu görsel ve mekânsal bütünlükten kaynaklanmaktadır. Bölgenin korunması, yalnızca fiziksel yapıların muhafazasını değil, aynı zamanda bu yapıların kent kimliğine katkısını sürdürülebilir bir şekilde devam ettirmeyi de içermektedir. Ancak hızlı kentleşme, çevresel tahribat ve değişen sosyo-ekonomik dinamikler, Tarihi Yarımada üzerindeki baskıları giderek artırmaktadır. Bu durum, bölgenin korunmasına yönelik yenilikçi ve bütüncül yaklaşımların geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Kentlerin siluetleri, şehirlerin kimliğini ve kültürel değerlerini yansıtan en belirgin görsel unsurlar arasında yer almaktadır. Tarih boyunca, anıtsal görkemli yapılar şehirlerin prestijini ve gücünü simgelemek amacıyla siluetlerde belirgin bir rol oynamıştır. Bu bağlamda, İstanbul'un Tarihi Yarımadası, mimari ve kentsel planlama açısından eşsiz bir örnek teşkil etmektedir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde cami ve külliyeler, şehrin prestijini ve gücünü yansıtmak amacıyla stratejik olarak yedi tepenin zirvelerine inşa edilmiştir. Topkapı Sarayı'ndan Süleymaniye Camii'ne kadar uzanan bu görkemli yapılar, kentin siluetini şekillendirmiş ve günümüzde de İstanbul'un küresel tanınırlığını sağlayan en önemli unsurlardan biri olmaya devam etmektedir. Ancak, kontrolsüz kentleşme, büyük ölçekli projeler ve sosyoekonomik değişimler, bu silueti tehdit etmektedir. Bu nedenle hem tarihî dokunun hem de görsel bütünlüğün korunması için yenilikçi ve kapsamlı planlama yaklaşımlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Erken dönem şehir planlama çalışmaları arasında yer alan Henry Prost'un yükseklik düzenlemeleri gibi yaklaşımlar, kentsel planlamanın günümüzde de gereksinim duyduğu stratejik yaklaşımlara önemli bir örnek teşkil etmektedir. Bu araştırma, İstanbul'un Tarihi Yarımadası'ndaki Süleymaniye Bölgesi'ne odaklanarak, CBS destekli dijital ikiz teknolojisinin kültürel miras yönetimi ve kentsel planlama süreçlerinde nasıl etkin bir şekilde kullanılabileceğini incelemektedir. Süleymaniye, Osmanlı ve Bizans dönemlerinden miras kalan eşsiz mimarî dokusuyla UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almakta olup büyük ölçekli yapılaşma projeleri ve sosyoekonomik değişimler nedeniyle“Tehlike Altındaki Dünya Mirası”listesine girme tehdidiyle karşı karşıyadır. Bu çalışmada, Süleymaniye'nin bina yükseklikleri, topoğrafik özellikleri ve mekânsal yoğunluğu gibi detaylı veriler, İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde üretilen yüksek çözünürlüklü bir mesh modeli kullanılarak dijital ortama aktarılmış ve CBS verileriyle entegre edilmiştir. Model, bina yükseklikleri, topografya ve mekansal yoğunluk hakkındaki verileri içermekte olup bölgenin mevcut durumunun derinlemesine değerlendirilmesini sağlamaktadır. Fransız şehir plancısı Henry Prost'un yükseklik düzenlemelerini kapsayan erken dönem kentsel planlama stratejileri ve imar planları bu değerlendirmenin bir parçası olarak ele alınmıştır. Araştırma, yapısal verileri analiz ederek Süleymaniye'nin tarihi siluetini etkileyen kentsel yoğunluk, topografik farklılıklar ve bina yükseklikleri gibi faktörleri belirlemekte ve bunları Prost'un mekânsal düzenleme önerileri ile meri imar planları bağlamında değerlendirmektedir. Bu bağlamda, dijital teknolojilerin kentsel planlama ve miras koruma süreçlerine entegrasyonu için bir çerçeve sunulmakta ve dijital ikiz teknolojisinin yalnızca Süleymaniye özelinde değil, benzer tehditlerle karşı karşıya olan diğer tarihî alanlarda da uygulanabilirliği üzerine değerli içgörüler sunulmaktadır.
Özet (Çeviri)
The increasing complexity of urban environments and the growing demands of sustainable development have made the use of innovative technologies in urban planning and management indispensable. Rising populations, intensified urbanization, infrastructure needs, and environmental pressures require new approaches to make cities more efficient, sustainable, and livable. In this context, digital twin technology integrated with Geographic Information Systems (GIS) emerges as a transformative tool in urban planning and management. Digital twins, which create digital replicas of the physical environment, contribute to spatial planning, analysis, and simulation processes. This technology not only facilitates a detailed understanding of existing urban structures but also enables the anticipation of future changes and adaptation to these transformations. Particularly in the preservation of cultural heritage and achieving sustainable development goals, the capabilities offered by digital twins enable smarter and more integrated urban management. Furthermore, the ability to visualize and analyze data in real time allows stakeholders to make proactive and informed decisions, enhancing urban resilience against environmental and socio-economic challenges. Digital twin technology stands out as a powerful tool for understanding the complexity of cities by assessing a wide range of parameters, from building heights to topographic features, from urban density to environmental variables. This technology provides urban planners and decision-makers with the ability to make informed, data-driven decisions, offering broad applications from preserving historical sites to seamlessly integrating modern infrastructure projects. With its capacity to simulate different urban scenarios, digital twin technology also supports long-term strategic planning, balancing the needs of contemporary urbanization with the imperative to conserve cultural and environmental assets. In this context, digital technologies not only ensure the preservation of physical environments but also sustain the identities, cultural values, and collective memories of cities for future generations. Istanbul's Historic Peninsula, with its millennia-old historical and cultural legacy, is a heritage site of local and global significance. As the host of civilizations such as Byzantium, Roman, and the Ottoman Empire, this area constitutes the core of Istanbul's historical and cultural identity. Included in UNESCO's World Heritage List in 1985, the Historic Peninsula is regarded as one of the world's most valuable cultural heritage sites with its unique architectural structures such as Hagia Sophia, the Süleymaniye Mosque, and the Topkapı Palace. The distinct character of the Historic Peninsula derives not only from its architectural heritage but also from the visual and spatial integrity formed in harmony with the topography. The preservation of the region involves not only the safeguarding of physical structures but also the sustainable maintenance of their contributions to urban identity. However, rapid urbanization, environmental degradation, and shifting socio-economic dynamics increasingly exert pressure on the Historic Peninsula. These challenges necessitate the development of innovative and holistic approaches for its preservation. Urban silhouettes are among the most prominent visual elements reflecting cities' identities and cultural values. Throughout history, monumental and magnificent structures have played a significant role in urban silhouettes to symbolize the prestige and power of cities. In this context, Istanbul's Historic Peninsula stands as a unique example of architectural and urban planning significance. During the Ottoman Empire, mosques and complexes were strategically constructed atop the city's seven hills to symbolize the city's prestige and power. From Topkapı Palace to the Süleymaniye Mosque, these magnificent structures have shaped the city's silhouette and remain critical elements of Istanbul's global recognition. However, uncontrolled urbanization, large-scale projects, and socio-economic transformations threaten this silhouette. Therefore, innovative and comprehensive planning approaches are needed to preserve both the historical texture and the visual integrity. Early urban planning efforts such as the height regulations implemented by Henry Prost offer significant examples of the strategic approaches still required in contemporary urban planning. This research focuses on the Süleymaniye District within Istanbul's Historic Peninsula, examining how GIS-supported digital twin technology can be effectively utilized in cultural heritage management and urban planning processes. Süleymaniye, with its unique architectural fabric inherited from the Ottoman and Byzantine periods, is included in UNESCO's World Heritage List. However, it faces the threat of being placed on the“World Heritage in Danger”list due to large-scale construction projects and socio-economic changes. In this study, detailed data such as building heights, topographical features, and spatial density of Süleymaniye were digitized using a high-resolution mesh model produced by the Istanbul Metropolitan Municipality and integrated with GIS data. The model encompasses data on building heights, topography, and spatial density, enabling a comprehensive evaluation of the area's current state. Early urban planning strategies and zoning plans, including Henry Prost's height regulations, were considered as part of this evaluation. The study analyzes structural data to identify factors such as urban density, topographical variations, and building heights that impact the historical silhouette of Süleymaniye, evaluating these within the context of Prost's spatial planning proposals and current zoning plans. In this regard, the research offers a framework for the integration of digital technologies into urban planning and heritage conservation processes and provides valuable insights into the applicability of digital twin technology not only in Süleymaniye but also in other heritage sites facing similar threats.
Benzer Tezler
- Üretim planlama ve kontrol süreçlerinde dijital ikiz teknolojisinin kullanılması: Tekstil sektöründe bir uygulama
Using digital twin technology in production planning and control process: An application in textile industry
AYSEL KOÇAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolBursa Teknik ÜniversitesiAkıllı Sistemler Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYTAÇ YILDIZ
- CIM based earthquake risk management for resilience in smart cities
Akıllı şehirlerde dirençlilik için CIM tabanlı deprem risk yönetimi
MUSTAFA KORKMAZ
Doktora
İngilizce
2025
Deprem MühendisliğiGebze Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDULLAH CAN ZÜLFİKAR
DOÇ. DR. SEVİLAY DEMİRKESEN ÇAKIR
- Dijital kentsel ikizler ve metaverse bağlamında akıllı eko-kentler için yeni paradigmalar
New paradigms for smart eco-cities in the context of digital urban twins and metaverse
MEDYA ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
MimarlıkEskişehir Teknik ÜniversitesiBina Bilgisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET İNCEOĞLU
- Understanding the role of digital twins on marketing and customer engagement: An exploratory research
Dijital ikizin pazarlama ve müşteri bağlılığı üzerindeki rolünü anlamak: Keşfedici bir araştırma
ISRAA AL-HAYALI
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
İşletmeAtılım Üniversitesiİşletme (İngilizce) Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KEMAL GÜRKAN KÜÇÜKERGİN
- 3 boyutlu iç mekan haritalama ve dijital ikiz oluşturma; Sarayönü yeraltı şehri örneği
3d interior mapping and digital twin creation; The case of Sarayönü underground city
ALİ BODU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Jeodezi ve FotogrametriNecmettin Erbakan ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULLAH VARLIK