Türkiye'deki coğrafi bölgelerin gelişmişlik düzeyi sıralamasının çok kriterli karar verme yaklaşımlarıyla belirlenmesi
Determination of the development level rankings of geographical regions in Türkiye using multi-criteria decision-making
- Tez No: 934465
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ÇAĞATAY TAŞDEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Endüstri ve Endüstri Mühendisliği, Industrial and Industrial Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Bursa Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 147
Özet
Bölgesel gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesi, bölgeler arasındaki dengesizliklerin ortaya konulması ve bu dengesizliklerin giderilmesine yönelik stratejilerin oluşturulmasına önemli katkılar sağlamaktadır. Ülkede sürdürülebilir ve dengeli bir kalkınmanın sağlanabilmesi için bölgelerin sahip olması gereken kriterlerin, ülke genelinde birbirine yakın bir düzeyde olması beklenmektedir. Bu doğrultuda, Türkiye'deki bölgelerin gelişmişlik durumlarını analiz eden bu çalışma, geleceğe yönelik stratejilerin doğru temellere dayandırılarak hedeflenen kalkınma amaçlarına ulaşılmasına katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Çalışmada, bölgelerin gelişmişlik durumuna ilişkin veriler resmi TÜİK kaynaklarından elde edilmiş olup, bölgeler belirli kriterler çerçevesinde değerlendirilmiştir. Gelişmişlik olgusunun geniş çaplı bir konu olması nedeniyle, bu çalışma sosyal, ekonomik ve demografik gibi çeşitli boyutları kapsayan 10 ana kriterlere bağlı 51 alt kriter kullanılmıştır. Bu kriterlerin önem derecelerinin belirlenmesinde uzman görüşlerinden faydalanılmış ve ağırlıklar Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yöntemi ile hesaplanmıştır. Sonuçların analizinde, Türkiye'deki bölgeler arası gelişmişlik düzeylerini değerlendirmek için üç farklı Bulanık TOPSIS varyasyonu kullanılmıştır; Üçgen Bulanık TOPSIS, Yamuk Bulanık TOPSIS ve Sezgisel Bulanık TOPSIS olmak üzere 51 kriter, Türkiye'nin 12 Düzey bölgesi açısından değerlendirmeye tabi tutulmuş ve sonuçlar Bulanık TOPSIS varyasyonları için gelişmişlik açısından birinci sırada İstanbul bölgesinin yer aldığı sonucuna varılmıştır. İstanbul'u; Ege, Akdeniz, Batı Anadolu, Doğu Marmara, Güneydoğu Anadolu, Batı Marmara, Orta Anadolu, Batı Karadeniz, Ortadoğu Anadolu, Kuzeydoğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgeleri takip etmiştir. Bu sıralama, bölgelerin sahip olduğu ekonomik, sosyal, çevresel, demografik, sağlık, eğitim, ulaşım, suç, enerji ve girişim kriterleri açısından gösterdiği performansları yansıtmaktadır. Elde edilen sonuçlar, Türkiye'nin bölgesel gelişmişlik düzeylerini karşılaştırma ve belirlemede Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleriyle net bir şekilde ortaya konulabildiğini göstermektedir. Ayrıca, kullanılan yöntemlerin bulanık mantık temelli yapıları, karar verme sürecindeki belirsizliklerin etkin bir şekilde yönetilmesine olanak sağlamış ve bölgesel değerlendirmelerin daha hassas yapılmasını mümkün kılmıştır. Bu bulgular, sürdürülebilir kalkınma, çok kriterli karar verme ve bölgesel gelişmişlik analizi alanlarında faaliyet gösteren politika yapıcılar, profesyoneller ve akademisyenler için değerli bir kaynak olmanın yanı sıra, ulusal ve yerel düzeyde politika geliştirme, uygulama, kaynak tahsisi ve kullanımı gibi konularda karar verme süreçlerini kolaylaştırarak, bölgesel kalkınma politikalarının belirlenmesinde ve kaynakların verimli dağıtılmasında önemli bir rehber niteliği taşımaktadır.
Özet (Çeviri)
Determination of regional development levels provides essential contributions to the identification of imbalances between regions and the formulation of strategies to eliminate these imbalances. To ensure a sustainable and balanced development in the country, the criteria that the regions should have are expected to be at a level close to each other throughout the country. In this respect, this study, which analyses the development status of the regions in Türkiye, aims to contribute to the achievement of the targeted development goals by basing future strategies on the right foundations. In the study, the data on the regions' development status are obtained from official TurkStat sources, and the regions are evaluated within the framework of specific criteria. Since the development phenomenon is a wide-ranging issue, this study includes 51 criteria covering various dimensions such as social, economic, and demographic. Expert opinions were utilized in determining the importance levels of these criteria, and weights were calculated using the Analytical Hierarchy Process (AHP) method. In the analysis of the results, three different Fuzzy TOPSIS variations were used to evaluate Türkiye's inter-regional development levels: Triangular Fuzzy TOPSIS, Trapezoidal Fuzzy TOPSIS, and Intuitionistic Fuzzy TOPSIS. Fifty-one criteria were assessed in terms of 12 Level regions of Türkiye. According to the results of Triangular Fuzzy and Trapezoidal Fuzzy TOPSIS methods, Istanbul ranked first in development. Istanbul is followed by the Aegean, Mediterranean, Western Anatolia, Eastern Marmara, Southeastern Anatolia, Western Marmara, Central Anatolia, Western Black Sea, Middle Eastern Anatolia, Northeastern Anatolia, and Eastern Black Sea regions. This ranking reflects the performance of the regions in terms of economic, social, environmental, demographic, health, education, transport, crime, energy, and enterprise criteria. The results showed that Türkiye's regional development levels could be comparatively evaluated by using (Multi-Criteria Decision Making) MCDM methods. In addition, the fuzzy logic-based structures of the techniques used enabled the effective management of uncertainties in the decision-making process. They made it possible to make more precise regional assessments. These findings represent a valuable resource for policymakers, professionals, and academics working in the fields of sustainable development, multi-criteria decision making and regional development analysis. Furthermore, they serve as an important guide in determining regional development policies and efficient allocation of resources by facilitating decision-making processes in policy development, implementation, resource allocation, and utilization at national and local levels.
Benzer Tezler
- Türkiye'de uygulanan mali teşviklerin yatırım kararları üzerine etkisi: Sakarya ili örneği
The effect of financial incentives applied in Turkey on investment decisions: Case of Sakarya province
ZEYNEP KILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
MaliyeSakarya ÜniversitesiMaliye Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HARUN KILIÇASLAN
- Türkiye'ye özgü içme suyu arıtma tesisleri skorlama sistemi modelinin oluşturulması ve tesislerin değerlendirilmesi
Creating a scoring system model for drinking water treatment plants specific to Turkey and evaluation of the facilities
CANSU BAYHAN
Doktora
Türkçe
2025
Çevre MühendisliğiAtatürk ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERGÜN YILDIZ
- Türkiye'de mekansal özelliklerin kentlerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerine etkisi
Effects of geographical characteristics in Turkey on the socio-economic development level of the cities
HÜSNÜ CAN DURAL
- A digital transition roadmap for Türkiye: Bridging the digital divide at national, urban/regional, and enterprise levels
Türkiye için dijital dönüşüm yol haritası: Ulusal, mentsel/bölgesel, ve işletme düzeyinde dijital eşitsizliklerin üstesinden gelmek
GÜLFİYE ÖZCAN ALP
Doktora
İngilizce
2024
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜZİN BAYCAN
- Coğrafi perspektiften kırsal turizmin kırsal kalkınma üzerine etkileri: Muğla ili örneği
A geographical perspective towards the effects of rural tourism on rural development: Case of Muğla province
BAYRAM TUNCER