Bazı buğday (Triticum sp.) çeşit ve hatlarının kuraklığa tolerans yönünden değerlendirilmesi
Evaluation of some wheat (Triticum sp.) varieties and lines for drought tolerance
- Tez No: 934711
- Danışmanlar: PROF. DR. SAİME İKİNCİKARAKAYA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 212
Özet
Bu araştırmada; bazı ekmeklik, makarnalık, siyez ve kavlıca buğday genotipleri materyal olarak kullanılmıştır. Erken dönem kuraklık stresi çalışmaları; Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü boratuvar ve sera koşullarında gerçekleştirilmiştir. Tarla denemeleri ise 2021-2022 ve 2022-2023 üretim sezonlarında Ankara ve Konya lokasyonlarında yağışa dayalı ve destek sulu koşullarda yürütülmüştür Çalışmada; buğday genotiplerinin kuraklığa tolerans yönünden değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; farklı kuraklık seviyelerinde türler ve genotipler arasında çimlenme yüzdesi, fide ve kök ile ilgili parametreler bakımından varyasyon tespit edilmiştir. Yüksek kuraklık stresi uygulamasında Kavlıca ve Siyez buğday genotiplerinin çimlenme yüzdesi bakımından öne çıktığı, diğer parametreler bakımından Yayla 305 ekmeklik buğday çeşidinin yüksek tolerans gösterdiği belirlenmiştir. Sera koşullarında ise çimlenmeden hasat olgunluğuna kadar geçen sürede farklı seviyelerde kuraklık stresi uygulanmış, siyez ve kavlıca genotipleri yüksek kuraklık stresinde düşük değerler gösterirken, orta seviye kuraklık stresinde Konya-2002, Tir buğdayı, Kate-A1, Ayten Abla ve Bayraktar 2000, TK25 uygulamasında özellikle Ayten Abla çeşidi incelenen parametreler yönünden toleranslı olarak ilk sırada yer almıştır. Kate-A1 ve Sultan-95 çeşitleri de toleranslı olarak belirlenmştir. İki yıl süre ile yağışa dayalı ve destek sulu koşullarda Ankara ve Konya lokasyonlarında yürütülen arazi denemelerinde ise, incelenen genotipler ve türler arasında önemli bir varyasyon tespit edilmiş, Ayten Abla, Kate-A1 ve Bayraktar 2000 hem yağışa dayalı hem de destek sulu koşullarda stabil verimler göstererek ön plana çıkmıştır. Çalışmada son 90 yıl içerisinde tescil ettirilmiş buğday çeşitleri materyal olarak tercih edilmiştir. Elde edilen verilere göre, yaklaşık bir asırlık zaman dilimi içerisinde yürütülen ıslah çalışmaları neticesinde ekmeklik buğday çeşitlerinin çim kını uzunlukları ve başak sayıları azalırken, başakta tane sayısı ve hasat indekslerinde artışlar meydana geldiği tespit edilmiştir. Bu çalışma ile farklı dönemlerde karşılaşılan kuraklık stresine karşı buğday türlerinin ve genotiplerin tepkileri belirlenmiş, farklı kuraklık stresi seviyelerinde öne çıkan genotipler belirlenmiştir. Kuraklık stresi altında öne çıkan genotiplerin ortak özellikleri saptanmıştır. Bu genotiplerin ıslah programlarında gen kaynağı olarak kullanılması, yeni buğday çeşitlerinin geliştirilmesi çalışmalarına katkı sağlaması düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
This study utilized some bread, durum, einkorn, and emmer wheat genotypes as material. Early drought stress studies were carried out in laboratory and greenhouse conditions of the Field Crops Central Research Institute. Field trials were carried out in Ankara and Konya locations in 2021-2022 and 2022-2023 growing seasons under rainfed and supplementary irrigation conditions. The study aimed to evaluate wheat genotypes in terms of drought tolerance. Variation was determined among species and genotypes in terms of germination percentage, seedling and root-related parameters at different drought levels. It was determined that Emmer and Einkorn wheat genotypes stood out regarding germination percentage in high drought stress application, and Yayla 305 bread wheat variety showed high tolerance in terms of other parameters. In greenhouse conditions, different levels of drought stress were applied from germination to maturity, while einkorn and emmer genotypes showed poor performance in extreme drought stress, in moderate drought stress Konya-2002, Tir wheat, Kate-A1, Ayten Abla and Bayraktar 2000, especially Ayten Abla variety ranked first in terms of tolerance in terms of the examined parameters in TK25 application. Kate-A1 and Sultan-95 varieties were also determined to be tolerant. In the field trials carried out in Ankara and Konya locations for two years under rainfed and supplementary irrigation conditions, a significant variation was detected among the examined genotypes and species, Ayten Abla, Kate-A1 and Bayraktar 2000 came to the forefront by showing stable yields in both rainfed and supplementary irrigated conditions. Wheat varieties registered in the last 90 years were examined in the study. It was determined that while the coleoptile lengths and spike numbers of bread wheat varieties decreased, the number of grains per spike and harvest indexes increased as a result of the breeding studies carried out in approximately a century. With this study, the responses of wheat varieties and genotypes to drought stress encountered in different periods were determined, and the genotypes that stood out in different drought stress levels were identified. The common characteristics of the genotypes that stood out under drought stress were determined. These genotypes will be used as gene sources in breeding programs and will contribute to the development of new wheat varieties.
Benzer Tezler
- Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum l.) çeşit ve ıslah hatlarının kahverengi pasa (Pinia recondita f.sp. tritici) dayanıklılık genleri üzerine araştırmalar
Leaf rust (Puccinia recondita f.sp. tritici) resistance genes in some varieties and advanced lines of bread wheat (Triticum aestivum l.)
BEYHAN AKIN
- Bazı kışlık ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinde sarı pas (Puccinia striiformis f. sp. tritici) hastalığına karşı dayanıklılığın moleküler markörler ile araştırılması
Investigations of the resistance to yellow rust (Puccinia striiformis f. sp. tritici) disease in some Turkish winter bread wheat varieties by molecular markers
SEVAL ERCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
BiyolojiMarmara ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
DR. AHU ALTINKUT UNCUOĞLU
YRD. DOÇ. DR. YILDIZ AYDIN
- Bazı makarnalık buğday (triticum durum desf.) çeşitlerinin sarı pas hastalığına karşı genotipik ve fenotipik olarak dayanıklılığının belirlenmesi
Determination of genotypic and phenotypic resistance of some durum wheat (triticum durum desf.) varieties against yellow rust disease
EMRE İPEK
- İç Anadolu Bölgesi'nde bazı buğday çeşitlerinin Puccinia striiformis f.sp. tritici'ye karşı dayanıklılıklarının değerlendirilmesi
Resistance evaluation of some wheat cultivars against Puccinia striiformis f.sp. tritici in Central Anatolia Region
MELİKE ÖZASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
ZiraatBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiBitki Koruma Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ERHAN GÖRE
- Bazı yerel makarnalık buğday (Triticum durum L.) çeşitlerinde küllemeye (Erysiphe graminis f. sp. tritici) karşı dayanıklılığın belirlenmesi
Identification of powdery mildew (Erysiphe graminis f. sp. tritici) resistance in some durum wheat (Triticum durum L.) landraces
ÜMMUHAN YÖNDEMLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
ZiraatGaziosmanpaşa ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET YILDIRIM