Komul'da yazılmış Uygur Tababeti Orda Reçeteleri [1a-51b] (inceleme – metin – dizin)
Uighur Medicine Orda Recipes written in Komul [1a-51b] (study – text – index)
- Tez No: 934934
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜLYA KASAPOĞLU ÇENGEL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 408
Özet
ÖZET Bu tezde, XX. yüzyılın başlarında Doğu Türkistan'ın Komul şehrinde Çağatayca yazılmış olan Uygur Tababeti Orda Reçeteleri adlı el yazması incelenmiştir. Hafız Niyaz tarafından kaleme alınan bu eser, tıbbi bilgiler, hastalıklar ve tedavi yöntemleri açısından önemli bir kaynak olmasının yanı sıra, dil ve edebiyat tarihi açısından da değerlidir. Eser, 204 sayfa olup, tek nüsha halindedir. Bu çalışma, eserin 1a-51b arasındaki sayfalarının çeviri yazısını, yazım ve dil incelemesini ve genel dizinini kapsamaktadır. Çağatay Türkçesi, Orta Asya Türk edebiyatının önemli yazı dillerinden biridir ve XV. yüzyıldan XIX. yüzyılın sonuna kadar geniş bir coğrafyada kullanılmıştır. Ancak, tıp literatürü açısından bu dilde yazılmış eserler sınırlıdır. Bu eser, hem dönemin tıbbi bilgilerini kapsamlı bir şekilde sunması hem de Çağatay Türkçesinin son dönemlerine ışık tutması açısından önemlidir. Eserin dil özellikleri incelendiğinde, klasik Çağatay Türkçesi özelliklerini koruduğu, ancak yer yer bölgesel ağız özelliklerinin de yansıdığı görülmüştür. Yazım ve dil özellikleri açısından bazı düzensizlikler ve kararsız yazımlar tespit edilmiştir. Bu durum, eserin yazıldığı dönemdeki dilin geçiş sürecini ve yazım alışkanlıklarını yansıtmaktadır. Metnin incelenmesi, Doğu Türkistan'da tıp biliminin nasıl geliştiği ve hangi kaynaklardan beslendiği konusunda önemli bilgiler sunmaktadır. Eser, dilbilimsel çalışmalar için de zengin bir kaynak oluşturmaktadır. Son Dönem Çağatay Türkçesinin dil özelliklerinin belirlenmesi ve incelenmesi, dil tarihçileri ve filologlar için verimli bir çalışma alanı sunmaktadır. Sonuç olarak, Uygur Tababeti Orda Reçeteleri adlı eser, hem tıp hem de dil ve edebiyat tarihi açısından incelenmeye değer bir kaynaktır. Bu tür çalışmaların devam etmesi, Orta Asya'daki tıbbi ve dilbilimsel gelişmelerin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the manuscript Uygur Tababeti Orda Reçeteleri, written in Chagatai Turkish in the early 20th century in the city of Komul, East Turkestan. Authored by Hafız Niyaz, this work is significant not only as a source of medical knowledge, diseases, and treatments but also for its value in the fields of linguistics and literary history. The manuscript consists of 204 pages and is available in a single copy. This study covers the transliteration, orthographic and linguistic analysis, and a general index of pages 1a-51b of the manuscript. Chagatai Turkish was one of the important written languages of Central Asian Turkish literature, used from the 15th to the late 19th century across a vast geography. However, medical literature in this language is limited. This manuscript is crucial for comprehensively presenting the medical knowledge of its time and shedding light on the final periods of Chagatai Turkish. Upon examining the linguistic features of the manuscript, it is evident that it retains many characteristics of classical Chagatai Turkish while also reflecting regional dialectal features. There are irregularities and inconsistencies in spelling and language use, indicative of the transitional phase and diverse writing practices of the period in which the manuscript was composed. The analysis of the text provides significant insights into the development of medical science in East Turkestan, the sources it drew from, and how this knowledge was disseminated among the people. The manuscript also serves as a rich resource for linguistic studies. The identification and examination of the linguistic features of Late Chagatai Turkish offer valuable opportunities for linguistic historians and philologists. In conclusion, the manuscript Uygur Tababeti Orda Reçeteleri is an important source for both medical history and the history of language and literature. Continued research on such works will contribute to a better understanding of the medical and linguistic developments in Central Asia.
Benzer Tezler
- Abdurehim Ötkür'ün 'İz' romanının şahıs kadrosu üzerinde karşılaştırmalı bir inceleme
A comparative study on characters in the Abdurehim Otkur's 'İz' novel
DERYA ERSÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dünyası Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET TEMİZKAN
- Yer altında kömür gazlaştırma için teorik model geliştirilmesi ve deneysel çalışmalar ile sonuçların yorumlanması ve karşılaştırılması
Development of a mathematical model and experimental work and comments on the results for the underground coal gasification process
AHMET YILDIZ
- Text2test: From natural language descriptions to executable test cases using named entity recognition
Text2test: Varlık isimleri tanıma teknikleri kullanarak doğal dil'de yazılmış test cümlelerinden yürütülebilir test senaryolarına
AHMET YASİN AKYILDIZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolSabancı ÜniversitesiBilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEMAL YILMAZ
- Instruction extension of RV32i and GCC back end for ascon lightweight cryptography algortihm
RISC-V komut seti mimarsi ve GNU derleyici koleksiyonunun ASCON şifreleme algoritması için genişletilmesi
ÖZLEM ALTINAY
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiElektronik ve Haberleşme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SIDDIKA BERNA ÖRS YALÇIN
- Doğrusal zamanla değişen dizgelerde durum denetlenebilirliği ve gözlenebilirliği
State controllability and observability of linear time variant systems
SADETTİN AKSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
1988
Elektrik ve Elektronik MühendisliğiKaradeniz Teknik ÜniversitesiElektrik-Elektronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OSMAN TONYALI