Edebiyatta kırk hadis ve Rıhletî'nin kırk hadisleri (metin ve tahlil)
The forty hadith in literature and Rihletî's forty hadiths (text and analysis)
- Tez No: 935052
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHMET BÜKÜM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Türk Dili ve Edebiyatı, Religion, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 163
Özet
Hz. Muhammed'in hadisleri, İslam kültür ve edebiyatının temelini oluşturarak dinî ve toplumsal hayatı şekillendirmiş, aynı zamanda edebî eserlere ilham kaynağı olmuştur. Bu bağlamda“Kırk Hadis”, Hz. Muhammed'e ait hadislerin belirli kategorik kriterler çerçevesinde seçilip derlendiği, hadis geleneği ile edebiyatın kesişim noktasında ortaya çıkan özgün bir edebî türdür. Bu tür; Türk, Arap ve Fars edebiyatları ile kültür tarihleri açısından büyük bir öneme sahip olup özellikle Türk-İslam Edebiyatı geleneğinde hem dinî bilginin aktarımında hem de toplumun dinî ve ahlâkî değerlerinin pekiştirilmesinde işlevsel bir rol oynamıştır. Arap edebiyatında İmam Nevevî, Fars edebiyatında Mollâ Câmî gibi isimlerle öne çıkan bu tür, dinî öğretiyi edebî bir üslupla birleştirerek halkın manevî rehberliğine katkı sunmuştur. Özellikle Osmanlı döneminde özgün bir kimlik kazanan bu gelenek, dinî metinlerin edebî formlarla sentezlenmesiyle toplumsal ve ahlâkî eğitimde etkili bir rol oynamıştır. Bu çalışmada, Türk-İslam Edebiyatı'nda Kırk Hadis türünün gelişimi incelenmekte ve bu türün önemli temsilcilerinden Balıkesirli Rıhletî Efendi'nin iki eseri detaylı olarak analiz edildikten sonra transkribe edilmektedir. Birinci bölümde, Kırk Hadis türünün doğuşu, Arap ve Fars edebiyatlarındaki yansımaları ve bu türün Türk edebiyatında XIV. yüzyıldan XX. yüzyıla kadar kronolojik gelişimi detaylı şekilde ele alınmıştır. İkinci bölümde, Osmanlı dönemi müelliflerinden Rıhletî Efendi'nin hayatı, şahsiyeti ve eserleri ile ilgili tüm kaynaklara ulaşılmaya çalışılmış ve bu bilgiler bir araya getirilmiştir. Üçüncü bölümde, Rıhletî'nin Kırk Hadis derlemeleri tahlil edilmiştir. Öncelikle onun fakr hakkındaki kırk hadisinin tevhid ve münacat, naʿat, sebeb-i telif gibi bölümleri analiz edilmiştir. Ayrıca eserdeki hadislerin sıhhati ele alınmıştır. Ardından, Rıhletî'nin Mollâ Câmî'nin aynı türdeki eserinden yaptığı tercüme tahlil edilmiş, muhteva incelemesi yapılarak eserdeki hadisler tematik olarak sınıflandırılmıştır. Dördüncü bölümde ise, Rıhletî Efendi'nin her iki Kırk Hadis derlemesi transkribe edilmiştir. Önce Fakr Hakkındaki Kırk Hadis metni, ardından Câmî'den yaptığı tercümenin tam metni sunulmuştur. Çalışmanın sonunda ise yazma nüshaların fotoğraflarına yer verilerek, eserlerin görsel özellikleri de belgelenmiştir. Bu çalışma, Rıhletî'nin Türk-İslam edebiyatına ve özellikle Kırk Hadis türüne yaptığı katkıları inceleyerek, unutulmaya yüz tutmuş eserlerini yeniden gün yüzüne çıkarmayı amaçlamaktadır. Rıhletî'nin eserleri, yalnızca XVI. yüzyılın dinî ve edebî anlayışını yansıtmakla kalmayıp, günümüz okuyucusu için de edebî ve manevî değer taşımaktadır.
Özet (Çeviri)
The hadiths of the Prophet Muhammad have not only shaped religious and social life by laying the foundation of Islamic culture and literature, but have also served as a profound source of inspiration for literary works. In this context, the“Forty Hadiths”genre represents a distinctive literary form in which the Prophet's hadiths are carefully selected and compiled according to specific categorical criteria. This genre holds considerable importance in the literary and cultural histories of Turkish, Arabic, and Persian traditions, playing a vital role in both transmitting religious knowledge and reinforcing the moral and spiritual values of society especially within the Turkish-Islamic literary tradition. Prominent figures such as Imam Nawawi in Arabic literature and Molla Jami in Persian literature are closely associated with this genre, which masterfully blends religious instruction with an elegant literary style. Notably, during the Ottoman period this tradition acquired a unique identity by synthesizing religious texts with literary forms, thereby contributing significantly to social and moral education. This study examines the development of the Forty Hadiths genre in Turkish Islamic literature and provides a detailed analysis and subsequent transcription of two works by Balıkesirli Rıhletî Efendi, one of its most important exponents. In the first section, the emergence of the Forty Hadiths genre is discussed in detail, along with its reflections in Arabic and Persian literatures and its chronological evolution in Turkish literature from the 14th to the 20th century. The second section endeavors to compile all available sources pertaining to the life, character, and works of Rıhletî Efendi, an Ottoman-period author, synthesizing this information comprehensively. The third section analyzes Rıhletî's compilations of Forty Hadiths. Initially, the work titled“Forty Hadiths on Fakr”is examined with particular attention given to its sections on tawhid, munacat, naat, and sebeb-i telif as well as an assessment of the authenticity of the hadiths contained therein. This is followed by an analysis of Rıhletî's translation of Molla Jami's work in the same genre, where the hadiths are thematically classified based on a detailed content analysis. In the fourth section, both of Rıhletî Efendi's Forty Hadiths collections are transcribed. First, the text of“Forty Hadiths on Fakr”is presented, followed by the complete transcription of his translation from Molla Jami. The study concludes with the inclusion of manuscript photographs, thereby documenting the visual characteristics of these works. Overall, this study aims to highlight Rıhletî's significant contributions to Turkish-Islamic literature particularly within the Forty Hadiths genre and to revive his nearly forgotten works. His writings not only reflect the religious and literary sensibilities of the 16th century but also continue to offer enduring literary and spiritual value for contemporary readers.
Benzer Tezler
- Abdurrahman Câmî'nin (v: 1492) 'Hadîs-i Erbaîn' isimli eserindeki rivayetler ve değerlendirilmesi
Narrations in Abdurrahman Câmî's (d: 1492) work named 'Hadis-i Erbaîn' and their evaluation
MUHAMMET EMİN GELGEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULKADİR EVGİN
- Kıbrıslı Hasan Nesîb Efendinin hayatı, edebi kişiliği ve Feyezân-ı Aşk'ının metni ve incelemesi
Başlık çevirisi yok
AYŞEGÜL OVALIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. NİHAT ÖZTOPRAK
- El-Erbeun el-Acluniyye'nin metin tercümesi, tahric ve rivayetlerinin değerlendirilmesi
Translation of al-Arbaun al- Ajlouniah's text, evaluation of hearsays
HÜSEYİN SICAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinKastamonu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. KUDRAT ARTIKBAEV
- Sâdıkî'nin Hadîsü'l-Erba'în'i (İnceleme-çeviri yazılı metin-tıpkıbasım)
Sâdikî's Hadîsü'l-Erba'în (Review-translation written text-like print)
ÖZLEM ÇETİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NESLİHAN İLKNUR KOÇ KESKİN
- Muhammedu'l-Emîn el-Camî'nin 'Tuhfetu'l-Ahbâb' adlı eserinin metni ve tercümesi
The text and translation of Muhammad al-Amîn al-Jâmî's Tuhfet al Ahbab
ONUR KORKUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiBölgesel Araştırmalar Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TANER GÖK