Metropol alanlarda gündelik hayatın ritmi ve mekânın öznel deneyim formları: İstiklal Caddesi pasajları örneği
Rhythm of daily life in metropolitan areas and subjective experience forms of space: The example of Istiklal Street passage
- Tez No: 936540
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CEM TUTAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, İletişim Bilimleri, Sociology, Communication Sciences
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Üsküdar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Medya ve Kültürel Çalışmalar Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 249
Özet
Modern kent deneyimi, yalnızca fiziksel çevreyle sınırlı kalmayan, bireyin zaman, mekân ve ötekiyle kurduğu çok boyutlu ilişkilerin toplamı olarak değerlendirilmektedir. Postmodern dönemde kentsel mekânlar metropolitan alanlara dönüşürken bireysel deneyimlerin estetik, tarihsel ve politik düzeylerde yeniden üretildiği alanlara dönüşmüştür. Bu bağlamda gündelik hayatın ritmik yapısını belirleyen mekânlar, bireyin toplumsal belleğiyle kurduğu ilişki biçimlerinin hem taşıyıcısı hem de dönüştürücüsü haline gelmiştir. İstanbul'un kültürel belleğinde özel bir yere sahip olan İstiklal Caddesi üzerindeki pasajlar, bu dönüşümün somutlaştığı ve çok katmanlı bir sosyo-mekânsal deneyimin yaşandığı özgün alanlar olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışma, Henri Lefebvre'in gündelik hayat ve mekânın üretimi, Walter Benjamin'in pasajlar, diyalektik imge ve flâneur kavramları ile Michel Foucault'nun iktidar–görünürlük–mekân ilişkileri çerçevesinden hareketle İstiklal Caddesi pasajlarını sosyolojik bir incelemeye tabi tutmaktadır. Neo-Marksist Kent Sosyolojisi ve Kültürel Kuram kesişiminde inşa edilen kuramsal çerçeve hem estetik hem politik hem de gündelik boyutta kentsel mekânların nasıl deneyimlendiğini ortaya koyarak pasajları sıradan geçiş alanlarının ötesinde psiko-sosyal mekânsal pratikler olarak değerlendirmektedir. Araştırma kapsamında Hazzopulo, Avrupa, Halep, Suriye, Çiçek, Aznavur, Terkos, Şark Aynalı, Aslıhan, Anadolu Pasajları ile Elhamra Han, Rumeli Han ve Atlas Pasajı olmak üzere toplam on üç pasaj incelenmiştir. Yarı yapılandırılmış sorular üzerinden gerçekleştirilen derinlemesine mülakat yöntemiyle elde edilen nitel veriler, bireylerin bu yapılarla kurduğu duyusal ve sosyal bağların çok katmanlı niteliğini açığa çıkarmaktadır. Pasajlar, bir yandan nostaljik ve estetik algılarla yüklü kolektif hafızayı taşıyan alanlar olarak öne çıkarken diğer yandan iktidarın mekânda nasıl örgütlendiğini görünür kılan ve gündelik hayatın estetik-politik çatışma mekânlarına dönüşen yapılar olarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda çalışma İstiklal Caddesi'ndeki pasajları yalnızca mimari veya tarihî unsurlar olarak değil, bireyin kentle kurduğu ilişkilerin zaman ve mekân düzeyinde somutlaştığı sosyo-mekânsal anlatılar olarak kavramsallaştırmaktadır. Bu yaklaşım gündelik hayatın estetik, ritmik ve politik yönlerini kentsel deneyim üzerinden yeniden düşünmeyi mümkün kılmaktadır.
Özet (Çeviri)
The modern urban experience is not limited to the physical environment alone, but rather encompasses the multidimensional relationships individuals establish with time, space, and the“other.”In the postmodern era, as urban spaces have transformed into metropolitan areas, they have also become sites where individual experiences are re-produced on aesthetic, historical, and political levels. In this context, the spaces that determine the rhythmic structure of everyday life function as both carriers and transformers of the relationship individuals form with collective memory. The arcades along İstanbul's İstiklal Avenue, which hold a special place in the city's cultural memory, stand out as concrete manifestations of this transformation and as distinctive spaces where multi-layered socio-spatial experiences take place. This study offers a sociological analysis of İstiklal Avenue arcades through the conceptual frameworks of Henri Lefebvre's theories on everyday life and the production of space, Walter Benjamin's concepts of arcades, dialectical image, and the flâneur, and Michel Foucault's notions of power–visibility–space relations. Built at the intersection of Neo-Marxist Urban Sociology and Cultural Theory, the theoretical framework explores how urban spaces are experienced on aesthetic, political, and everyday levels, and conceptualizes the arcades as psycho-social spatial practices rather than as ordinary passageways. The study examines thirteen arcades in total, including Hazzopulo, Avrupa, Halep, Suriye, Çiçek, Aznavur, Terkos, Şark Aynalı, Aslıhan, Anadolu, as well as Elhamra Han, Rumeli Han, and Atlas Arcade. In-depth interviews based on semi-structured questions were conducted to collect qualitative data that reveal the multilayered nature of the sensory and social bonds individuals form with these structures. The arcades emerge both as sites that carry collective memory embedded with nostalgic and aesthetic perceptions and as spaces where power is spatially organized, transforming into arenas of aesthetic-political tensions within everyday life. In this regard, the study conceptualizes the arcades of İstiklal Avenue not merely as architectural or historical elements, but as socio-spatial narratives where individuals' relationships with the city materialize across dimensions of time and space. This approach enables a rethinking of the aesthetic, rhythmic, and political dimensions of everyday life through urban experience.
Benzer Tezler
- Kent, mekan, kültürel etkileşim: Kadıköy örneği
City, space and cultural interaction: Kadıköy
AYŞENUR ÖLMEZSES ŞENTÜRK
Doktora
Türkçe
2023
SosyolojiGalatasaray ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMDİ SERHAT GÜNEY
- Metropoliten bir alan olarak İstanbul'da kalabalıkların ürettiği mekanların okunması
Reading the spaces which are produced by crowds in Istanbul as a metropolitan area
MUNA GÜVENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Mimarlıkİstanbul Kültür ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ESRA FİDANOĞLU
- Avmlerin fijital deneyim merkezlerine dönüşümü ve artırılmış gerçeklik tabanlı bir oyunlaştırılmış ortam önerisi: 'Forus'
The transformation of the malls to the phygital experience centers and as a gamification framework for ar based phygital retail: 'Forus'
ÇAĞIL ÖZALP
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMA ALAÇAM
- Hareketli görüntü tekniklerinin metro hatlarında seramik yüzeylerde kullanımı ve tasarım önerisi
Usage of moving image techniques on ceramic surfaces in metro lines and design proposal
MERT AY
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSeramik ve Cam Tasarımı Ana Sanat Dalı
PROF. SÜLEYMAN AYDAN BELEN
- Çok aileli konut tasarımının geleceği: Senaryo tabanlı bir öngörü modeli
The future of multi-family housing design: A scenario-based foresight model
SİMGE KUTSAL
Doktora
Türkçe
2024
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÇİĞDEM POLATOĞLU