Geri Dön

Ulusal peyzaj mimarlığı ortamında kuram ve pratik ilişkisine yorumlayıcı bir bakış

An interpretive view of the relationship between theory and practice in the national landscape architecture environment

PDF İndir

  1. Tez No: 937030
  2. Yazar: ÇİSEM DEMİREL KOYUN
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. EBRU ERBAŞ GÜRLER
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Peyzaj Mimarlığı, Landscape Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 327

Özet

Peyzaj mimarlığında kuram ve pratik arasındaki ilişki, tarihi, kültürel, politik ve kurumsal olmak üzere çeşitli çevresel karmaşıklıkların disiplini şekillendirdiği bağlamlarda özellikle 2000'ler sonrasında önemli bir araştırma ve eleştiri konusu olmuştur. Bu bağlamda çalışma da bu keşfe bir katkıda bulunmak niyetiyle Türkiye peyzaj mimarlığı ortamındaki kuram ve pratik arasındaki dinamik etkileşimin gündeme yansımasını araştırarak, mesleğin son 15 yıldaki evriminin ayrıntılı bir incelemesini sunmaktadır. Araştırma, bu ilişkinin kritik araçları olan kentsel tasarım ve peyzaj mimarlığı yarışmaları ve mesleki ortamda önemli bir görünürlük etkisi olan Ulusal Peyzaj Mimarlığı Ödülleri başta olmak üzere çeşitli politikalar, kültürel dinamikler ve gündemi etkileyen diğer aktörlere odaklanarak, kuramsal söylemi ve pratikteki çıkarımlarını etkileyen faktörleri aydınlatmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın amacı, temelde Türkiye'deki peyzaj mimarlığının mesleki ortamını önemli ölçüde etkileyen aktörlerin anlaşılması ve bu bağlamda kuram ve pratiğin döngüsellliği içerisinde sağlıklı bir gündem okuması yapabilmek için uygun olabilecek bir yöntem kurgusu yapılmasıdır. Bu bağlamda disiplinin tarihsel gelişimini eleştirel bir şekilde değerlendirilerek, önemli dönüm noktaları ve bunların güncel ortamla ilişkisi vurgulanmaktadır. Akademik literatürde genellikle yeterince araştırılmayan yarışmalar ve ödüller, kuramsal ve pratik gelişmelerin yansımaları olarak analiz edilmektedir. Çalışma ayrıca kurumsal çerçevelerin ve politikaların profesyonel uygulamaları şekillendirmedeki rolünü sorgulayarak, bu faktörlerin daha geniş disiplin eğilimleriyle nasıl etkileşime girdiğine dair içgörüler sunar. Çalışmanın akademik literatüre en önemli katkılarından biri yöntemsel yeniliğinde yatmaktadır. Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve felsefe kuramlarından yararlanılarak seçilen hermeneutik, Aktör-Ağ Kuramı ve Gömülü Kuram yaklaşımları tutarlı bir analitik döngüye tabi tutularak ulusal peyzaj mimarlığı ortamında kuram ve pratiğin gündemi nasıl şekillendirdiğinin anlaşılması amaçlanmıştır. Bu yaklaşım, çalışmanın geleneksel metodolojileri aşmasına olanak tanır ve kuram ve pratik arasındaki karmaşık dinamikleri anlamak için önemli bir mercek sunar. Hermeneutik (yorumbilim) yaklaşım, peyzaj mimarlığı disiplinini etkileyen sosyo-kültürel bağlamların nüanslı bir anlayışını sağlayarak çalışmanın veri setini oluşturan yarışma şartnameleri ve Ulusal Peyzaj Mimarlığı Ödülü alan projelerin metinlerini gündemsel dinamikler ekseninde anlamlandırmayı sağlar. Gömülü Kuram, özellikle bu yazılı metinlerden ve çevresel etmenlerden doğrudan bir veri analiz yöntemi sunarak kuram ve pratiğin eş zamanlı ilerlediği bir ortamda gizli kalmış örtük kuramsal yapıların tanımlanmasını kolaylaştırır. Aktör Ağ Kuramı ise profesyonel camiada kuram ve pratiği şekillendiren ağlara ışık tutarak insan olan ve insan olmayan aktörler arasındaki ilişkileri araştırır. Bu karma yöntem deseni, Türkiye'de çağdaş peyzaj mimarlığı ortamının evrimini yönlendiren süreçlerin kapsamlı bir şekilde incelenmesini sağlar. Araştırma, öncelikle Türkiye'de peyzaj mimarlığının tarihsel evrimini ele alarak disiplinin sosyo-kültürel ve politik bağlamları tarafından nasıl şekillendirildiğini ortaya koymaktadır. Bulgular, Türkiye'de peyzaj mimarlığının erken dönemlerinin Osmanlı bahçe geleneklerinden ve bunların erken Cumhuriyet dönemindeki modernleşme çabaları sırasında yeniden yorumlanmasından derinden etkilendiğini vurgulamaktadır. Bu etkiler, geleneksel ve Batılı stilleri harmanlayan bir temel oluşturmuş, ancak genellikle tutarlı bir kuramsal çerçeve oluşturmakta zorlanmıştır. Bu dönemde yapılandırılmış bir mesleki kimliğin ve kurumsallaşmış uygulamaların eksikliği, disiplinin erken evriminde önemli bir zorluk olarak tanımlanmıştır. Yarışmalar, Türkiye'de peyzaj mimarlığı mesleğinde yenilikçiliği ve deneyi teşvik etmek için önemli bir platform olarak ortaya çıkmaktadır. Yarışma arşivlerinin analizi, bu etkinliklerin çeşitli kuramsal bakış açılarının bütünleştirilmesini teşvik ettiğini ve disiplinler arası iş birliğini desteklediğini göstermektedir. Ancak bulgular, yıllar içinde yarışmaların temalarında ve değerlendirme kriterlerinde tutarsızlıklar da ortaya koymaktadır. Yarışmalar akademik kuramlar ile pratik uygulamalar arasındaki boşluğu kapatma potansiyeline sahip olsa da sistematik arşivleme ve eleştirel değerlendirme eksikliği, mesleki söylemi şekillendirmedeki uzun vadeli etkilerini sınırlamaktadır. Ulusal peyzaj mimarlığı ödüllerinin incelenmesi, meslekteki hakim kuramsal ve pratik eğilimlerin göstergeleri olarak rollerini ortaya çıkarmaktadır. Ödül kazanan projeler sıklıkla ekolojik sürdürülebilirlik, kültürel mirasın korunması ve yenilikçi tasarım yaklaşımlarına vurgu yapmaktadır. Ancak bulgular ayrıca bu ödüllerin genellikle sosyal ve ekolojik etkilerin daha kapsamlı değerlendirmeleri yerine estetik başarıları önceliklendirdiğini de göstermektedir. Bu seçici odak, kuram ve pratiğin disiplin içinde nasıl kesiştiğine dair daha geniş anlayışta boşluklar yaratmaktadır Araştırmada elde edilen en önemli bulgulardan biri, politikaların ve kurumsal yapıların Türkiye'deki peyzaj mimarlığı uygulaması üzerindeki etkisidir. Bu bağlamda yapılan bütüncül okumada ulusal politikaların tarihsel olarak çağdaş kuramsal çerçeveleri entegre etmede geride kaldığını, genellikle uzun vadeli ekolojik ve kültürel sürdürülebilirlikten ziyade kısa vadeli planlama hedeflerine odaklandığını göstermektedir. Kurumsal yapılar, mesleki gelişim için bir temel sağlarken, akademi, uygulama ve politika yapıcı organlar arasında sınırlı koordinasyonla parçalı olarak tanımlanmaktadır. Bu kopuk yaklaşım, mesleğin hızla değişen sosyo-çevresel zorluklara uyum sağlama yeteneğini engellemektedir. Araştırma kapsamında elde edilen bulgular, Türkiye peyzaj mimarlığı ortamını şekillendirmede kuram ve pratik arasında pratiğe yönelik (kriz-çözüm odaklı) yaklaşımlarla kuram arasında hızlı bir etkileşim olduğunu ortaya koymaktadır. Özellikle yarışmalar ve ödüller, akademik kuramlar ile pratik uygulamalar arasındaki boşluğu gizli söylemlerle kapatarak deney ve yenilik için hayati platformlar olarak ortaya çıkmaktadır. Ancak analiz, bu platformların uzunlamasına çalışmalarının potansiyelini sınırlayan sistematik arşivleme eksikliğinin yarattığı zorlukların da farkedilmesini sağlamıştır. Bulgular ayrıca, geleneksel kuramsal çerçevelerin disiplinin karşı karşıya olduğu hızla gelişen sosyo-çevresel zorlukları ele almakta zorlandığını göstermektedir. Mesleki ortamda gömülü kalan kuramsal izlerin takibi, bu“katı kuramsal yapılar”a kıyasla esnek, bağlama özgü çözümlerle karakterize edilen bir kuram sonrası yapının varlığını göstermektedir. Disiplinler arası işbirliği, çalışmada elde edilen bulgular kapsamında peyzaj mimarlığı disiplininin kuramsal derinliğini ve pratik önemini arttırmanın bir yolu olarak vurgulanmakta, ancak bu çeşitliliğin aynı zamanda mesleki ortamdaki dinamikleri okumada ve tanımlada bir zorluk yarattığı da gözlenmektedir. Bu bağlamda bir çokluk ortamında varolma çabası, ulusal gündemde mesleğin en önemli odaklarından biri olarak görülmektedir. Çalışma bu bağlamda belirlenen zorlukların ele alınmasında bu çokluk ortamı içerisinde görünür olabilmek adına arşiv temelli bir kuramsal desteğin önemini de vurgulamaktadır. Ödül alan projelerin, açılan yarışmaların, mesleği etkileyen politikaların ve diğer gündemsel etkenlerin sistematik arşivlenmesi ve belgelenmesi, uzun vadeli eğilimlerin daha derinlemesine anlaşılmasını teşvik etmek için kritik bir zorunluluk olarak görülmektedir. Özellikle kuram sonrası bir süreçle ilerleyen mesleğin çeşitli sosyo-ekolojik zorluklara yanıt verme kapasitesini arttırmak amacıyla bu varolma sorununun yenilikçi ve sürdürülebilir çözümlerle çözülmesi gerekli görülmektedir. Araştırma, Türkiye peyzaj mimarlığındaki kuram-pratik ilişkisinin eleştirel ve kapsamlı bir incelemesini sunarak hem tarihsel ve çağdaş boyutlarının ayrıntılı bir analizini hem de potansiyel yörüngelerine ilişkin ileriye dönük bir bakış açısı sunmaktadır. Kuram ve pratik arasındaki ilişkileri yalnızca peyzaj mimarlığı alanında değil, tüm tasarım disiplinlerinde kullanılabilecek bir model önerisiyle farklı metodolojileri sürece entegre ederek ve disiplinin yeterince keşfedilmemiş yönlerini ele alarak, çalışma yalnızca akademik anlayışı ilerletmekle kalmayıp aynı zamanda alanın gelişen manzarasında gezinen profesyonel tasarımcılar ve planlamacılar için pratik araçlar da sağlamaktadır. Bu bağlamda çalışma, analiz ve yorumlama yaklaşımı doğrultusunda Türkiye'deki peyzaj mimarlığının dinamik ve gelişen doğasını vurgulayarak, benzer zorluklarla boğuşan diğer bağlamlar için bir model olma potansiyelini göstermektedir.

Özet (Çeviri)

The relationship between theory and practice within landscape architecture has become a highly researched and critiqued topic, especially when set against complex historical, cultural, political, and institutional contexts, as seen in Turkey since the late 2000s. This study contributes to this exploration by investigating how the dynamic interaction between theory and practice is reflected in the professional landscape architecture discourse in Turkey, offering a detailed examination of its evolution over the past 15 years. The research focuses on critical instruments of this relationship, such as urban design and landscape architecture competitions and the National Landscape Architecture Awards, which have significant visibility within the professional environment. In addition, it probes into the policies, cultural dynamics, and other actors that affect discourse and practical consequences in the discipline. The main actors' understanding of the professional landscape architecture environment in Turkey and the elaboration of a methodological framework that could facilitate a robust analysis of the cyclicality between theory and practice are the objectives of this study. By critically investigating the discipline's historical evolution, this work underlines main turning points for the present professional context. Competition and award documents, which generally receive rather insufficient coverage within academia, are here set up as testimony to theoretical and practical improvement. The specific role that institutional frames and policies generally play in governing professional practices is interrogated and discussed here through the prism of relationships with larger disciplining trends. The most important academic contribution of this study is related to methodological innovation. By drawing on research methods and philosophical theories from the social sciences, this study integrates hermeneutics, Actor-Network Theory (ANT), and Grounded Theory (GT) into a coherent analytical cycle in order to understand how theory and practice shape the professional discourse in national landscape architecture. This approach will allow the study to transcend more traditional methodologies and, at the same time, provide an important lens to understand complex dynamics between theory and practice. The hermeneutics afford complex nuances from the socio-cultural contexts influencing the discipline; hence, the possibility of reading competition briefs and texts of the award-winning projects in concert with professional dynamics. Grounded Theory provides the possibility of direct data analysis from these written materials, showing latent theoretical structures within a context where theory and practice develop asynchronously. On the other hand, Actor-Network Theory can be used to light up the networks that take part in the shaping of professional discourse by exploring the relationships between human and non-human actors. This mixed-method design thus enables an overall investigation into the processes leading to the evolution of contemporary landscape architecture in Turkey. Initially, it examines the history of the evolution of landscape architecture in Turkey with a view that socio-cultural and political contexts eventually shaped the professions. The historical development of the profession of landscape architecture in Turkey and its findings state clearly: the initial developments of landscape architecture can be related close to the garden tradition of OttomanTurkey. These influences were able to establish a foundation that combined the traditional with the Western, but the theoretical framework could not be solidly established. One of the main difficulties during this period of its early development was the fact that the discipline lacked a clear, structured professional identity and institutionalized practices. Competitions turn out to be an important setting for fostering innovation and experimentation for the profession in landscape architecture in Turkey. The archives of the competition prove that these events offer chances for such inclusiveness of various theoretical positions and allow the meeting of disciplines. On the other hand, the results of this research show that there is discontinuity in terms of themes and competition evaluation criteria for different years. Competitions could potentially be used to bridge between the development of academic theories and practical usage, but due to a lack of systematic archiving and critical processing, they cannot have any long-term influence on professional discourse. The research on the National Landscape Architecture Awards underlines their role of being an indicator of prevailing theoretical and practical trends in the profession. Award-winning projects often stress ecological sustainability, cultural heritage preservation, and innovative design approaches. However, the findings also point to a tendency to prioritize aesthetic achievements over more comprehensive evaluations of social and ecological impacts. This selective focus creates gaps in the broader understanding of how theory and practice intersect within the discipline. The second most relevant issue concerns the impact of policies and institutional frameworks on landscape architecture practices in Turkey. National policies, for example, have tended to lag in relation to the inclusion of updated theoretical perspectives, tending to prioritize short-term planning goals over long-term ecological and cultural sustainability. In a similar vein, the institutional frameworks create a minimum platform for professional development; there is a strong feeling of fragmentation, with coordination between academia, practice, and policy-making being rather poor. This disjointed approach hinders the profession's ability to adapt to rapidly evolving socio-environmental challenges. This study also identifies the emergence of post-theoretical approaches in Turkish landscape architecture. These reflect a movement away from rigid, universal theories toward more flexible, context-specific frameworks. This evolution underlines the profession's capacity to address the complexities of contemporary urbanization, ecological crises, and cultural dynamics. However, the findings emphasize that such approaches need to be supported by systematic archiving and interdisciplinary collaboration if they are to remain robust and consistent. This research underlines how competitions and awards play a linking role in filling the gap between academic theories and their practical applications. These platforms are spaces for conversation and experimentation, allowing innovative and contextually relevant solutions. However, the potential of such platforms is limited because there is a lack of systematic documentation for longitudinal analysis. The findings also emphasize that traditional theoretical frameworks are being stretched to their limits by socio-environmentally changing challenges at a rapid pace. It highlights the post-theoretical approach of the study characterized by adaptable solutions which are implicit in the theoretical traces of the professional environment and bound by contexts. Interdisciplinary collaboration is encouraged in order to deepen the theoretical and applied aspects of the discipline. On the other hand, such diversity creates challenges in understanding and defining the dynamics of the professional environment. The research pinpoints archival-based theoretical support as an ingredient that has to address these challenges in order to go deeper into understanding the evolution of the profession, underlining the fact that systemic documentation related to award-winning projects, competitions, policies, and other professional dynamics regarding long-term trends is a serious need. This becomes even more relevant within a post-theory context, when the ability of the profession to answer the diverse challenges raised by socioecological perspectives is related, on the one hand, to maintaining practices that are both innovative and sustainable. The present study engages in a critical and detailed investigation of the relationship between theory and practice in Turkish landscape architecture, ranging from its historical dimensions to the present status, and even to future courses. Bringing together different methodologies, focusing on less-illuminated aspects of this profession, will present an opportunity for further academic insight and also tools that professionals can apply in practice when the discipline is evolving. This research underlines the fact that landscape architecture in Turkey is dynamic and repeatedly gained momentum, including being a case that could also serve as a model for other contexts facing similar challenges.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    863923

    Su duyarlı kentler: Manavgat kenti özelinde bir değerlendirme

    Water sensitive cities: An evaluation for the city of Manavgat

    HATİCE AKSOY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    MimarlıkAtatürk Üniversitesi

    Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. GÜL ŞİMŞEK

  2. Tez No

    775420

    Yerel ölçekte Tortum ilçesinin peyzaj karakter analizi ve değerlendirmesi

    Landscape character analysis and evaluation of Tortum district at local scale

    ELİF ÖNAL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Peyzaj MimarlığıAtatürk Üniversitesi

    Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SERKAN ÖZER

  3. Tez No

    859099

    Kırsal kalkınma odaklı akıllı kent yaklaşımında tarımsal turizmin uygulanabilirliği: Silivri örneği

    Applicability of agricultural tourism in rural development oriented smart city approach: The case of Silivri

    OKAY ATAY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Peyzaj MimarlığıTekirdağ Namık Kemal Üniversitesi

    Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. TUĞBA KİPER

  4. Tez No

    430804

    Büyük melen nehri havzasında peyzaj onarımı ve yönetim stratejilerinin geliştirilmesi

    Development of landscape restoration and management strategy in büyük melen river basin

    ELİF GÜLERYÜZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    Peyzaj MimarlığıDüzce Üniversitesi

    Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. OSMAN UZUN

  5. Tez No

    270032

    Tozanlı havzası Tokat-Almus ilçesi ekolojik temelli kırsal peyzaj planlaması

    A rural landscape planning with ecological basis in tozanli basin of Almus county of Tokat province

    MURAT YEŞİL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    Peyzaj MimarlığıAtatürk Üniversitesi

    Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HASAN YILMAZ

Geri Dön