Kur'an'da hilm-gayz mukayesesinde davranış modelleri
Comparison of hilm-gayz in the Quran behavior models
- Tez No: 939185
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ AKİF YILDIRIM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Forbearance, Rage, Phenomenon, Behavior, Concept
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 96
Özet
ÖZET Yüksek Lisans Tezi Kur'an'da Hilm-Gayz Mukayesesinde Davranış Modelleri Hilmi ALBAYRAK Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Temel İslam Bilimleri Programı Kur'an'da geçen hilm ve gayz kavramlarının insan davranışları üzerindeki etkilerini incelemek, Kur'anî öğretilerin insan ilişkilerindeki etkisini ortaya koyacaktır.“Hilm”kelimesi Arapça kökenli bir kelime olup sakinlik, sabır, yumuşaklık, affetme gibi anlamlara gelmektedir. Hilm kelimesinin zıt anlamlarından olan gayz kelimesi ise genel olarak şiddet kavramı ile ilişkilendirilmektedir. Hem hilm hem de gayz kelimesinin içerisinde barındırdığı söz konusu anlamlardan hareketle Kur'an'da dahil olduğu kavram grubunu tespit edebilmek mümkün hale gelmektedir. Bu da hilm ve gayz kavramlarının mahiyetinin net olarak ortaya koyulabilmesine yardımcı olacaktır. Hilm kelimesinin bünyesinde barındırdığı anlamlardan biri olarak affetmek olgusu bağlamında“afeve, gafera, safeha”gibi kelimeler ile anlam yakınlığı görülmektedir. Yumuşak huylu olmak olgusu üzerinden hilm kavramı;“sabera, akale, sekene, vekara”gibi kelimeler ile bütünlük oluşturmaktadır. Aşırılıktan sakınma anlamı ile ise“veseta, adele, kasate”gibi kelimeler ile anlam yakınlığına sahiptir. Kararlılık anlamı ile de azim, irade ve tevekkül kavramlarıyla bütünleştirmektedir. Cömertlik anlamı ise“esera, ta'ame, nefeka, kerame, hasene ve kaveme”gibi kavramlar ile ilişkilendirilmesine olanak sağlamaktadır. Erdemsiz bir davranış olarak karşımıza çıkan gayz kavramı ise şiddetli bir şekilde öfkelenme ve sert bir şekilde cezalandırma durumları ile karşımıza çıkmaktadır. Şiddetli bir şekilde öfkelenme durumu;“gadabe, esefe, harade, kezame, azza, şehika, galeza, şedde, beğaza, sehata, la'ane, kahera, mekate, değane, şene'e ve ğalle”gibi kavramlar ile ilişkilendirilmesine neden olmaktadır. Anahtar Kavramlar: Hilm, Gayz, Olgu, Davranış, Kavram.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT Master's Thesis Comparison Of Hilm-Gayz In The Quran Behavior Models Hilmi ALBAYRAK Dokuz Eylül University Graduate School of Social Sciences Department of Basic Islamic Sciences Basic Islamic Sciences Program Examining the impact of the concepts of forbearance (hilm) and rage (gayz) mentioned in the Qur'an on human behavior will reveal the influence of Qur'anic teachings on human relationships. The word hilm, which has Arabic origins, refers to qualities such as calmness, patience, gentleness, and forgiveness. On the other hand, the term gayz, which is considered one of the antonyms of hilm, is generally associated with the concept of intense anger or fury. Based on the meanings encompassed by both hilm (forbearance) and gayz (rage), it becomes possible to determine the conceptual group they belong to within the Qur'an. This, in turn, helps to clearly define the essence and nature of the concepts of hilm and gayz. In the context of the concept of forgiveness, which is one of the meanings encompassed by the word hilm, it shows semantic proximity to words such as 'afā, ghafara, and safaha. Through the notion of being gentle-natured, the concept of hilm forms an integrity with terms like sabara (patience), 'aqala (reason), sakana (calmness), and waqara (dignity). In the sense of avoiding extremism, it shows semantic affinity with words such as wasata (moderation), 'adala (justice), and qasata (fairness). In terms of determination, it aligns with concepts like 'azm (resolution), irāda (willpower), and tawakkul (trust in God). Lastly, in the sense of generosity, it is associated with terms such as 'athara (selflessness), ta'ama (provision), nafaqa (spending in charity), karāma (nobility), hasana (goodness), and qawama (uprightness). The concept of gayz, which is considered an unvirtuous behavior, manifests as intense anger and severe punishment.
Benzer Tezler
- Kur'ân'da yumuşak huyluluk (Hilm)
The concept of 'Hilm' in the Quran
KEZİBAN EMRE
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REMZİ KAYA
- Eğitim açısından Kur'an-ı Kerîm'de akıl kavramı
The nation of reason in view of education in Quran
AHMET BEKÂROĞLU
Doktora
Türkçe
2004
DinMarmara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. BAYRAKTAR BAYRAKLI
- Cessâs'ın Ahkâmu'l-Kur'ân'ı özelinde Hz. Peygambere (S.A.S.) özgü hüküm içeren âyetlerin mukâyeseli değerlendirmesi
A comparative evaluation of the verses containing special provisions to the Prophet (PBUH) in Cesssâs' interpretation of Ahkâmu'l-Qur'ân
ESİN AKTEPE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MERTER RAHMİ TELKENAROĞLU
- Furkân suresi bağlamında mü'minlerin özelliklerinin kavramsal ve konusal açıdan değerlendirilmesi
Conceptual and thematic evaluation of the characteristics of believers in the context of surah Furqan
İSMAİL YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinBurdur Mehmet Akif Ersoy ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET MAHFUZ ATA
- Kur'an'da din adamları
Scholars of the Islamic perspective
AYDIN MÜLAYİMOV
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN AKYÜZOĞLU