Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde yer alan seçili yazma eserlerdeki halkârlı kitap kapaklarının incelenmesi
A study of book cover with halkâr in selected manuscripts from the Library of the Topkapı Palace Museum
- Tez No: 939611
- Danışmanlar: PROF. DR. MÜNEVVER ÜÇER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Tezhip, Halkâr, Kitap, Cilt, Teknik, Motif, Lake, Illumination, Halkâr, Book, Binding, Technique, Motif, Lacquer
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Geleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Tezhip Sanat Dalı
- Sayfa Sayısı: 288
Özet
Halkâr el yazması kitapların cilt ve sayfa tezyinatlarında kullanılan önemli bir tekniktir. Çıkış yeri Orta Asya olan tezhip sanatı 16. yüzyılda Osmanlı saray nakkaşhanesinde bezenen tezyini eserlerle zirveye ulaşmıştır. 15. Yüzyılda halkâr tekniğinin ilk örnekleri Osmanlı yazma eserlerinde görülmektedir. Altın ile yapılan ince işçilikli bezeme tarzı olan halkâr tekniği kitap sanatlarında sıklık uygulanmıştır. Kitap kapaklarındaki halkârlı bezemelerin motif, kompozisyon, form ve boyama teknikleri açısından kapsamlı biçimde incelenen akademik çalışmalar günümüzde sınırlıdır. Bir nebze de olsa bu boşluğu gidermek amacı ile kitap, makale ve yayınlanan tezlerden faydalanılarak konu ile ilgili literatür çalışması tamamlanmış ve envanter numaraları tespit edilmiştir. TSMK envanterlerine kayıtlı olan 20 adet halkâr motifli ve lake tekniğini içeren yazma eserin yüksek çözünürlüklü görselleri TSMK 'den temin edilmiştir. TSMK'nin Hazine, 3. Ahmet, Revan, Medine ve Emanet Hazinesi kitaplığı envanterlerine kayıtlı nadide ciltlerin arasından seçilen halkâr tekniğiyle bezenmiş kitap kapakları ayrıntılı olarak incelenmiş bezeme unsurları çizimlerle desteklenerek analizleri yapılmıştır. Bu tez çalışmasında tezhip sanatında önemli bir yere sahip olan halkâr tekniğinin tarihsel gelişimi, kitap kaplarında uygulama özellikleriyle birlikte ele alınmıştır. Farklı dönemlere ait nadide el yazması halkârlı kitap kapaklarının motif, üslup, teknik ve kompozisyon zenginliği yapılan analiz sonucunda ortaya konmuştur. Her dönemin kendine ait estetik anlayışının cilt bezemelerine yansıdığı görülmüştür. Bu tezde elde edilen bulguların halkâr tekniği üzerine gelecek günlerde yapılacak olan akademik araştırmalara ve sanatçıların uygulamalarına yol gösterici bir kaynak teşkil etmesi hedeflenmektedir.
Özet (Çeviri)
Halkâr is an important technique used in the decoration of manuscript book bindings and pages. The art of tezhip(illumination), which originated in Central Asia, reached its peak in the 16th century through the ornate works produced in the Ottoman palace ateliers. The earliest examples of the halkâr technique in Ottoman manuscripts date back to the 15th century. As a delicate decorative style executed with gold, the halkâr technique was frequently employed in book arts. Today, academic studies that comprehensively examine halkâr decorations on book covers in terms of motifs, composition, form, and painting techniques are limited. To help fill this gap, a literature review was conducted using books, articles, and published theses related to the subject, and relevant inventory numbers were identified. High-resolution images of 20 manuscript works containing halkâr motifs and lacquer techniques, cataloged in the Topkapı Palace Museum (TSMK) collections, were obtained. Book covers adorned with the halkâr technique were selected from rare bindings listed in the inventories of the TSMK's Treasury, Ahmed III, Revan, Medina and the Sacred Relics Treasury Library. These covers were examined in detail, and their decorative elements were analyzed and supported with drawings. This thesis discusses the historical development of the halkâr technique, which holds a significant place in the art of tezhip, along with its specific applications on book bindings. Through the analysis, the richness of motif, style, technique, and composition in rare halkâr-adorned manuscript book covers from different periods was revealed. It was observed that the aesthetic sensibilities unique to each era were reflected in bookbinding decorations. The findings of this study are intended to serve as a guiding resource for future academic research and artistic practices concerning the halkâr technique.
Benzer Tezler
- Türk ve İslam Eserleri Müzesi Kütüphanesi'nde yer alan seçilmiş yazma eserlerdeki tezyini Rumilerin incelenmesi ve yeni bir eserle yorumlanması
Examination of the Rumi inclusions in selected manuscript works in the Library of the Turkish and Islamic Works Museum and their interpretation with a new work
KEZBAN DUMLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER ÜÇER
- Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde yer alan seçili yazma eserlerin kitap kapaklarındaki Rumi kompozisyonların analizleri
Analyses of Rumi compositions on the book covers of selected manuscripts in the Topkapı Palace Museum Library
BETÜL ÇAKMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER ÜÇER
- Pétervárad 1694. Évi Török Ostroma Nyugati és Oszmán Források Alapján
Doğu ve batı kaynakları temelinde Osmanlıların 1694 petrovaradin kuşatması
HÜSEYİN ŞEVKET ÇAĞATAY ÇAPRAZ
- Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde yer alan E.H 157 envanter numaralı Kur'an-ı Kerim'in incelenmesi ve özgün bir eserle yorumlanması
Examination of Holy Quran with inventory E.H. 157 in the Topkapı Palace Museum and it's interpretation an origanal work
RÜMEYSA AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER ÜÇER
- Topkapı Sarayında bulunan evren olgusu içerikli minyatürlerin resim diliyle yorumlanması
Interpreting miniatures with universe phenomenon contents in the Topkapı Palace with picture language
SABRİYE ÖZTÜTÜNCÜ
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2019
Güzel SanatlarAkdeniz ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATİH BAŞBUĞ
