Türk ve İslam Eserleri Müzesi Kütüphanesi'nde yer alan seçilmiş yazma eserlerdeki tezyini Rumilerin incelenmesi ve yeni bir eserle yorumlanması
Examination of the Rumi inclusions in selected manuscript works in the Library of the Turkish and Islamic Works Museum and their interpretation with a new work
- Tez No: 847090
- Danışmanlar: PROF. DR. MÜNEVVER ÜÇER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Geleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Tezhip Sanat Dalı
- Sayfa Sayısı: 317
Özet
Rumi motifi, Türk- İslam sanatlarında önemli bir bezeme unsurudur. Hayvansal kökenli olduğu düşünülen rumi motifi Orta Asya kökenli olup, ilk olarak Bezeklik'teki Uygur duvar fresklerinde bir deniz ejderinin kanatlarında görülmektedir. Burada görülen şekil, daha sonraki yüzyıllarda, çok sık rastlayacağımız klasik rumi formunun aynen uygulanılan örneklerindendir. Tezyinatta önemli bir yeri olan rumi motifi, her dönemde, her üslupta, başlangıcından günümüze kadar her alanda kullanılmıştır. Rumi motifi farklı kültür medeniyetleri çerçevesinde formunu koruyarak bozmadan şekillenip günümüze ulaşmıştır. Aynı zamanda rumi süsleme sanatının her alanında bağımız olarak kullanılması sebebiyle kompozisyon tipleri arasında rumili desenin ayrı bir yeri ve önemi vardır. Kullanım sahasında hem bir üslup, hem de bir temel motif olan rumi, ana formu aynı olsa da, küçük farklarla sade, dendanlı, tezyini, sarılma, sencide, yapraklı, bulutlu, hurdeli gibi isimler alarak sınıflandırılmıştır. Tezhip sanatı, XVI. yüzyılda en görkemli, en ihtişamlı ve en parlak dönemini yaşamıştır. XVI. yüzyılda padişahların sanata ve sanatçıya büyük önem vermeleri bu dönemde sayısız yazma eserlerin oluşmasını sağlamıştır. XVI. yüzyılda kullanılmaya başlanan tezyini rumi motiflerine bakıldığında dönemin karakteristlik özelliklerini taşıdığı görülür. Başlıbaşına bir bezeme unsuruyken formunun içerisine ilave edilen detaylar tezyini rumi motifini daha estetik ve cazip hale getirmiştir. Rumi motifinin çeşitlerinden biri olan tezyini rumi motifi, kompozisyonlarda ölçüsünden daha iri çizilip iç bünyesine yerleştirilmiş bitkisel kökenli motiflerden oluşur. 16. yüzyıl başından itibaren görülür. İrice bir ruminin içi, hatâyî grubu motiflerle bezenmiştir. Tezyinatta çok kullanılmış olan işlemeli ruminin ilk denemeleri, oğlu Kanuni Sultan Süleyman tarafından inşa olunan Yavuz Sultan Selim türbesindeki çinilerde görülür. En güzel örnekleri de Topkapı Sarayı Mukaddes Emanetler kısmındaki çinilerdedir. Şehzadebaşı İbrahim Paşa Türbesi kapısındaki taş işçilikle yapılmış oymalar, motif olarak da desen olarak da eşsizdir. 16. yüzyıla ait Karamemi' nin İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, T.5467'de bulunan Muhibbi Divanı'nda ve Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, HS.5'teki, Ahmed Karahisari Kur'an-ı Kerim' inde bulunan tezyini rumi örnekleri de estetik açıdan önem arz eder. Tez konusu olan TİEM Kütüphanesi'ndeki seçili eserler renk, kompozisyon, motif, desen ve tasarım açısından incelenip eser analizleri ile tezyini rumi daha iyi açıklanmaya çalışılmıştır. İncelenen tezyini rumi motifi yazma eserlerde en çok serlevha sayfalarında, başlık tezhiplerinde ve zahriye sayfalarında kullanıldığı görülmüştür. Eserlerin her biri tezyinat açısından detaylı biçimde analizleri yapılarak çizilmiş, künyeleri incelenip belgelerle tespit edilmiştir. Müze ve kütüphanelerde seçili yazma eserlerinde görülen tezyini rumi örnekleri görsellerine bu çalışmada yer verilerek eser hakkında bilgi verilmektedir. ANAHTAR KELİMELER: TİEM, Tezhip, Sanat, Motif, Rumi, Tezyini Rumi, Yazma Eser, Mushaf, Analiz.
Özet (Çeviri)
Rumi motif is an important decorative element in Turkish illumination and Turkish- Islamic arts. The Rumi motif, thought to be of animal origin, is of Central Asian origin and can be seen on the wings of a sea dragon in the Uyghur wall frescoes in Bezeklik. The figure seen here is one of the examples of the classical Rumi form applied exactly, which we will encounter very often in later centuries. The Rumi motif, which has an important place in decoration, has been used in every style in every period and in every field from its beginning to the present day. The Rumi motif has preserved its form and has been shaped without breaking within the framework of different cultural civilizations and has survived to today's century. At the same time, the rumi pattern has a special place and importance among composition types because it is used as a bond in every field of rumi ornamentation art. Rumi, which is both a style and a basic motif in its field of use, has been classified with minor differences by names such as plain, dendanli, adorned, hugging, sencide, leafy, cloudy, hurdeli, even though its main form is the same. The art of illumination experienced its most magnificent, glorious and brightest period in the 16th century. In the 16th century, the sultans' attaching great importance to art and artists led to the creation of countless valuable manuscripts in this period. When we look at the decorated Rumi motifs that started to be used in the 16th century, it is seen that they bear the characteristic features of the period. While it is an element of decoration in itself, the details added to its form have made the rumi motif more aesthetic and attractive. Decorated Rumi motif, which is one of the varieties of the Rumi motif, the tezyini rumi motif, consists of floral motifs drawn larger than their size and placed inside the compositions. It has been seen since the beginning of the 16th century. The inside of a large rumina is decorated with hatayi group motifs. The first attempts of embroidered rumin, which was widely used in the decoration, are seen on the tiles in the tomb of Yavuz Sultan Selim, built by his son Kanuni Sultan Süleyman. The most beautiful examples of them are on the tiles in the Sacred Relics section of the Topkapi Palace. The carvings made with stonework on the door of the Şehzadebaşı Ibrahim Pasha Tomb are unique both as a motif and as a pattern. Examples of Karamemi's treatise rumi from the 16th century in the Muhibbi Divan in Istanbul University Library, T.5467, and in the Ahmed Karahisari Quran in the Topkapi Palace Museum Library, HS.5, are also aesthetically significant. The selected works in the TIEM Library, which are the subject of the dissertation, were examined in terms of color, composition, motif, pattern and design, and rumi decoration was better understood through the analysis of the works. In the works of writing the rumi decoration motif examined, it was found that it was most often used on serlevha pages, title illuminations and zahriye pages. Each of the works has been analyzed in detail in terms of decoration, drawn, dog tags have been examined and fixed with documents. The samples of the rumi decoration seen in the selected works of writing in museums and libraries are examined and information about the work is provided by including the visuals in this study. KEYWORDS: TIEM, Illumination, Art, Motif, Rumi, Rumi Decoration, Writing Work, Mushaf, Analysis.
Benzer Tezler
- Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde yer alan E.H 157 envanter numaralı Kur'an-ı Kerim'in incelenmesi ve özgün bir eserle yorumlanması
Examination of Holy Quran with inventory E.H. 157 in the Topkapı Palace Museum and it's interpretation an origanal work
RÜMEYSA AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER ÜÇER
- Safevi Dönemi Şiraz üslûbu edebî eserlerin tezhip analizi (Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi)
Illumination analysis of literary manuscripts of the Safavid Period Shiraz style (Topkapı Palace Museum Library)
AYŞE ZEHRA SAYIN
Doktora
Türkçe
2021
Güzel SanatlarNecmettin Erbakan Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET ÇAYCI
DOÇ. DR. ŞEHNAZ BİÇER
- 'Hünername' adlı eserdeki çadırlı minyatürlerin incelenmesi
Examination of tent the miniatures in work named 'Hünername'
YASİN URHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
El SanatlarıSelçuk ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAFİZE MELEK HİDAYETOĞLU
- Türk ve İslam Eserleri Müzesinde bulunan Abdullah el Sayrafi'ye atfedilen 487 nolu Mushaf'ın tezhiplerinin incelemesi
An analysis of the illuminations of Mushaf No. 487 attributed to Abdullah el Sayrafi in the Museum of Turkish and Islamic Artefacts
EDA GÜLBAHÇE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Güzel SanatlarSüleyman Demirel ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. İLKER ÖZTÜRK
- Sultan III. Ahmed'in bazı eserlerinin hat sanatı bakımından tahlili
Sultan III. understanding of the works of Ahmed from the calligraphy maintenance
SÜMEYRA ERDEM
Doktora
Türkçe
2019
El SanatlarıGazi ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. AYSEN SOYSALDI
DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜSEYİN ÖKSÜZ