İş kazası sıklığının işletme büyüklüğü ölçeğinde değerlendirilmesi
Evaluation of incidence rate for work accidents on business size scale
- Tez No: 940686
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜL ÇİÇEK ZENGİN BİNTAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Biyoistatistik, Kazalar, İstatistik, Biostatistics, Accidents, Statistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: KOCAELİ SAĞLIK VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İş Sağlığı ve Güvenliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 187
Özet
İşyeri büyüklüğü (İB) arttıkça, kurumsallığın, iş güvenliği yönetim sisteminin, iş güvenliği kültürünün ve performansının gelişmesi; dolayısıyla, iş kazası sıklığının (İKS) azalması beklenir. Bu çalışmada, iller ve ekonomik faaliyetler bazında, Türkiye'nin İKS ve ölümlü İKS (ÖİKS) değerlerinin işyeri büyüklüğüne (İB) göre değişimleri incelendi. Böylece, büyük işyerlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) bakımından kurumsallıkları değerlendirildi. İstatistiksel analizlerde, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası (SSGSS) Kanunu madde 4-a kapsamında sigortalı çalışanların (hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar) 2013-2023 Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistik yıllıklarındaki verileri kullanıldı. İKS ve ÖİKS'nin İB ile ilişkileri basit regresyon ve korelasyon yöntemleriyle analiz edildi. İKS ve ÖİKS değerleri yüksek olan büyük işyerlerinin bulunduğu iller ve ekonomik faaliyetler sırasıyla Iiks ve Iöiks indeksleri kullanılarak belirlendi. İstatistiksel analizler sonucunda, illerin ve faaliyetlerin İKS-İB ilişkisinin 2013-2023 yılları boyunca (miks > 0), illerin ÖİKS-İB ilişkisinin 2013-2015, 2017-2020 ve 2022-2023 yılları arasında (möiks > 0), faaliyetlerin ÖİKS-İB ilişkisinin ise 2013-2022 yılları boyunca (möiks > 0) doğru orantılı olarak değiştiği tespit edildi. Kısacası, iller ve ekonomik faaliyetler bazında, İB arttıkça, İKS ve ÖİKS değerleri genel olarak arttı. İşyeri tehlike sınıfları bazında, faaliyetlerin İKS-İB ilişkisi 2013-2023 yılları boyunca genellikle doğru orantılı olarak değişti (mat, mt ve mçt > 0, tehlikeli sınıfın 2020 yılı hariç). İB arttıkça, çok tehlikeli sınıftaki faaliyetlerin İKS değerleri en fazla arttı ve bu faaliyetlerin İKS-İB ilişkisi en güçlü oldu. Bu faaliyetlerin ÖİKS-İB ilişkisi ise, 2013-2023 yılları boyunca oldukça değişken olmakla birlikte, bu istikrarsızlık tamamen olumsuz olarak değerlendirilebilir. Dolayısıyla, büyük işyerlerinin İSG bakımından yeterince kurumsallaşmadığı ortaya çıktı. Iiks indeksi en yüksek iller 2013-2015 ve 2018-2022 yıllarında 11-Bilecik, 2016-2017 yıllarında 70-Karaman ve 2023 yılında 77-Yalova olurken, 2013-2023 yılları Iöiks indeksi en yüksek iller oldukça değişkendir. 2023 yılı Iiks indeksi en yüksek ilk beş il sırasıyla 77-Yalova, 11-Bilecik, 45-Manisa, 41-Kocaeli ve 67-Zonguldak oldu. 2013-2023 yılları Iiks indeksi ile 2013-2015 ve 2017-2023 yılları Iöiks indeksi en yüksek faaliyet NACE 05-Kömür ve linyit çıkartılmasıdır. 2023 yılı Iiks indeksi en yüksek ilk beş faaliyet sırasıyla NACE 05-Kömür ve linyit çıkartılması, NACE 30-Diğer ulaşım araçlarının imalatı, NACE 29-Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı, NACE 51-Hava yolu taşımacılığı ve NACE 24-Ana metal sanayii faaliyetleridir. Sonuç olarak, Türkiye'nin İKS ve ÖİKS değerlerinin düşürülmesi için özellikle yüksek indeksli illerde ve faaliyetlerde ve çok tehlikeli sınıftaki faaliyetlerde bulunan büyük işyerlerinin öncelikle kurumsallaşması gerekir. Bu kurumsallaşma sürecinde, büyük bir işyeri olmanın sağladığı avantajlardan faydalanabilirler. Bu sayede, kurumsal yönetim sistemlerinin bir parçası olan İSG yönetim sistemlerini ve kurumsal kültürlerinin bir parçası olan iş güvenliği kültürlerini geliştirebilirler, İSG performanslarını yükseltebilirler.
Özet (Çeviri)
As workplace size (SW) increases, institutionality, occupational safety management system, safety culture and performance are expected to improve. Therefore, the incidence rate (IR, frequency) for work accidents is expected to decrease with increasing SW. In this study, based on provinces and economic activities, varies in IR and fatal IR (FIR) values of Turkey were investigated according to WS. Thus, the institutionality of larger workplaces in terms of Occupational Health and Safety (OHS) was evaluated. In statistical analyses, the data of employees insured within the scope of Article 4-a of the Social Insurances and General Health Insurance (SIGHI) Law No. 5510 (the employees who are employed by one or more employers with a service contract) in the 2013-2023 Social Security Institution (SSI) statistical annuals were used. IR and FIR relationships with WS were analyzed using simple regression and correlation methods. The provinces and activities in which larger workplaces with higher IR and FIR values were engaged were determined using Iir and Ifir indexes, respectively. As a result of statistical analyses, it was determined that the IR-WS relationship for the provinces and the activities throughout the years of 2013-2023 (mir > 0), the FIR-WS relationship for the provinces in year ranges of 2013-2015, 2017-2020 and 2022-2023 (mfir > 0), and the FIR-WS relationship for the activities during the years of 2013-2022 (mfir > 0) varied in direct proportion. In brief, based on provinces and economic activities, the IR and FIR values generally increased with increasing WS. Based on workplace hazard classes, the IR-WS relationship for the activities generally varied in direct proportion throughout the years of 2013-2023 (mlh, mh and mmh > 0, except the year of 2020 for the hazardous class). IR values of the activities in the more hazardous class increased the most with increasing WS, and the IR-WS relationship of these activities was the strongest. Although the FIR-WS relationship for these activities was quite variable during the years of 2013-2023, this instability could be evaluated as completely negative manner. Therefore, it was revealed that the larger workplaces were not sufficiently institutionalized in terms of OHS. While the provinces with the highest Iir index were 11-Bilecik in ranges of 2013-2015 and 2018-2022 years, 70-Karaman during the years of 2016-2017 and 77-Yalova in 2023 year, the provinces with the highest Ifir index throughout the years of 2013-2023 were quite variable. The first five provinces with the highest Iir index in 2023 were 77-Yalova, 11-Bilecik, 45-Manisa, 41-Kocaeli and 67-Zonguldak, respectively. The activity with the highest Iir index throughout the years of 2013-2023 and the highest Ifir index in ranges of 2013-2015 and 2017-2023 years was NACE 05-Coal and lignite extraction. The first five activities with the highest Iir index in 2023 were NACE 05-Mining of coal and lignite, NACE 30-Manufacture of other transport equipment, NACE 29-Manufacture of motor land vehicles, trailers and semi-trailers, NACE 51-Air transport and NACE 24-Manufacture of basic metals, respectively. Consequently, to reduce Turkey's IR and FIR values, the larger workplaces which are especially engaged in provinces and activities with higher indexes and in activities of the more hazardous class need to be institutionalized firstly. During their institutionalization process, they can benefit from the advantages of being a larger workplace. In this way, they can improve their OHS management systems which are a part of their institutional management system, and their occupational safety cultures which are a part of their institutional culture, increasing their OHS performances.
Benzer Tezler
- İş güvenliği kültürünün iş kazalarına etkileri: Metal sektörü - Denizli ili örneği
The effects on the work accidents of work safety culture: Metal sector - The example of Denizli province
BÜLENT ARPAT
Doktora
Türkçe
2015
KazalarSakarya ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YILMAZ ÖZKAN
- Farklı liderlik tarzları ve lidere duyulan güvenin örgütlerde meydana gelen iş kazaları üzerindeki etkisi
The impact of different leadership styles and trust in leader on occupational accidents in organizations
OKAN YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
İşletmeİstanbul Teknik Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT KABAKCI
- Tekstil sektöründe iş sağlığı ve güvenliği kültürünün iş kazalarına etkileri
Effects of occupational health and safety culture on work accidents in the textile industry
ZERRİN ADİYAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Tekstil ve Tekstil MühendisliğiVan Yüzüncü Yıl Üniversitesiİş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA BİLİCİ
- İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının çalışanların performansı ve örgütsel bağlılığı üzerindeki etkisi
The effect of occupational health and safety practices on the performance and organizational commitment of employees
HATİCE TELLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriUfuk Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE GÖZDE İYİCİL
- Bir manyezit işletmesinde Hata Türü ve Etkileri Analizi Yöntemi ile iş sağlığı ve güvenliği risk analizi
Occupational health and safety risk analysis with Failure Modes and Effects Analysis on a magnesit inc.
ELİF CİVELEKLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Maden Mühendisliği ve MadencilikEskişehir Osmangazi ÜniversitesiMaden Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADNAN KONUK