Nâbî'nin Hayriyye'si ile Sünbülzâde Vehbî'nin Lutfiyye'sinde idealize edilen insan tipinin mukayesesi
Comparison of the idealized human type in Nabî's Hayriyye and Sünbülzâde Vehbî's Lutfiyye
- Tez No: 941470
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET SELMAN YİĞİT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gümüşhane Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 77
Özet
Eski Türk edebiyatının önemli türlerinden biri olan nasihatnâmeler, uzun yıllardır pek çok araştırmacının ilgisini çekmiştir. Genellikle bu eserler, tür içindeki konumları bağlamında değerlendirilmiş, ancak çeşitli yönleriyle ele alınmamaları nedeniyle elde edilen sonuçlar sınırlı kalmıştır. Türk edebiyatında nasihatnâme türünde pek çok eser kaleme alınmış ve bu eserler, insana dair ahlaki ve manevi öğütler sunarak, bireysel ve toplumsal hayatı şekillendirmeyi amaçlamıştır. Bu türün en tanınmış eserlerinden biri, Nâbî'nin 17. yüzyılda yazdığı Hayriyye adlı eseridir. Hayriyye, yalnızca dönemi içinde büyük bir ilgi görmemiş, aynı zamanda kendisinden sonraki şairler için de önemli bir örnek teşkil etmiştir. Nâbî'nin eserinden etkilenen şairlerden biri de 18. yüzyılda yaşamış olan Sünbülzâde Vehbî'dir. Vehbî, Nâbî'nin Hayriyye eserine nazire olarak, kendi oğluna ithafen Lutfiyye adlı eserini kaleme almıştır. Her iki eser de yazıldıkları dönemin toplumsal ve kültürel yapısını yansıtırken, ideal insanın sahip olması gereken nitelikleri de belirgin bir şekilde ortaya koymuştur. Hayriyye ve Lutfiyye, sadece edebi birer eser değil, aynı zamanda insan ve toplum ilişkilerini düzenlemeyi hedefleyen rehberler olarak dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, yaklaşık bir asır arayla yazılmış olan bu iki eserde idealize edilen insan tipi ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır. Eserlerin hem edebi özellikleri hem de içerik açısından taşıdığı değerler karşılaştırılacak, yazıldıkları dönemin insanı ile günümüz insanı arasında bir bağ kurulmaya çalışılacaktır. Ayrıca, ideal insanın sahip olması gereken özellikler, her iki eserde verilen öğütler ışığında tespit edilecektir. Bu analiz, yalnızca edebi bir inceleme sunmakla kalmayacak, aynı zamanda ahlaki ve toplumsal açıdan insanın yüceltilmesine yönelik bir anlayışın izlerini ortaya koyacaktır.
Özet (Çeviri)
One of the significant genres in classical Turkish literature, nasihatnâme (books of advice), has attracted the attention of numerous scholars over the years. Generally, these works have been analyzed in terms of their position within their genre; however, due to the lack of multidimensional evaluations, the results obtained from such studies have often been limited. In Turkish literature, many works belonging to the nasihatnâme genre have been written, aiming to shape individual and social life by offering moral and spiritual advice concerning human conduct. Among the most renowned examples of this genre is Hayriyye, written by Nâbî in the 17th century. Hayriyye not only garnered significant attention during its time but also served as an important model for poets who followed. One of the poets influenced by Nâbî's work is Sünbülzâde Vehbî, who lived in the 18th century. Vehbî composed Lutfiyye, a work dedicated to his son, as a nazire (a literary emulation) of Nâbî's Hayriyye. Both works reflect the social and cultural dynamics of their respective periods while delineating the qualities of the ideal human in a clear and distinct manner. Hayriyye and Lutfiyye stand out not only as literary creations but also as guides aimed at regulating human relationships and societal structures. This study focuses on the idealized human figure presented in these two works, written approximately a century apart. The literary characteristics and thematic values of the texts will be compared, and connections will be drawn between the envisioned individuals of their time and contemporary humans. Additionally, the traits deemed essential for an ideal individual will be identified based on the advice offered in both texts. This analysis seeks not only to provide a literary examination but also to uncover traces of a perspective that aims to elevate humanity both morally and socially.
Benzer Tezler
- Klasik Türk Edebiyatı Mesnevilerinde İsrâîliyyât
Israiliyyât in Masnavi of Classical Turkish Literature
SÜMEYYE BAYRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinAtatürk Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REYHAN KELEŞ
- Nâbî'nin Zeyl-i Siyer-i Veysî'si (İnceleme-metin)
Nabi's book of Zeyl-i Siyer-i Veysi (Examination-text)
MEHMET ALTUNMERAL
Doktora
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıBalıkesir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDÜLKERİM GÜLHAN
- Nâbî'nin Hayriyye adlı eserindeki deyim ve atasözlerinin Türkçe ders kitaplarında yer alma durumlarının incelenmesi
Investigation of the situations of Nabî's expressions and proverbs in Hayriyye's work in the Turkish course books
MEHMET ARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimMehmet Akif Ersoy ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. RIZA OĞRAŞ
- Nâbî'nin Hayriyye adlı eserindeki ayet ve hadis iktibasları ile Nâbî'nin dinî ve ahlaki bakış açısı
Nâbî's religious and moral perspective with the verses and hadith quotations from Nâbî's Hayriyye
MURAD CANBOLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıGaziantep ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİL İBRAHİM YAKAR
- Nâbî'nin Türkçe Divanı ve Hayriyye'sine göre söz, şiir ve şairlik hakkındaki görüşleri
Aspects of speech, poetry and being a poet in Nâbî's Hayyri̇ye and Türkçe Divan
NALAN GÜNDEBAHAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıManisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KENAN ERDOĞAN