Cihânnümâ Topkapı-Revan 1624 nüshası [İnceleme-metin-sözlük]
Cihânnümâ Topkapı-Revan 1624 copy [Review-text-dictionary]
- Tez No: 941810
- Danışmanlar: PROF. DR. FİKRET TURAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 2703
Özet
Cihânnümâ, 17. yüzyılda Kâtib Çelebi (d. 1609-ö. 1657) tarafından Osmanlı Türkçesi ile kaleme alınmış olan tercümeye dayalı derleme bir coğrafya eseridir. Telifine iki defa başlanılan, ancak her iki telifte de çeşitli sebeplerle yarım kalmış olan eser, günümüze müellif müsveddeleri hâlinde ulaşmıştır. Bu tezin konusunu Cihânnümâ'nın aynı zamanda İbrahim Müteferrika'nın 1732'deki baskısına da temel teşkil eden Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Revan Koleksiyonu nr. 1624/I'de 1b-158b varakları arasında kayıtlı olan ikinci telif müellif müsveddesi oluşturmaktadır. Tezin giriş kısmında Kâtib Çelebi'nin hayatı, ilmî şahsiyeti, eserleri ve özelde Cihânnümâ'nın yazılış serüveni, konusu, planı, kaynakları, nüshaları, üzerinde yapılan çalışmalar hakkında kısaca bilgi verildikten sonra literatürde ikinci telif müellif müsveddesi olarak bilinen ve tezin esas konusunu oluşturan TSMK Revan 1624'te kayıtlı olan Cihânnümâ nüshası tanıtılmıştır. Ayrıca yazmada Kâtib Çelebi'ye ait olan kayıtlar, haritalar hakkında bilgi verilmiş ve metnin neşri, sözlük-dizini hazırlanırken takip edilen yöntemler açıklanmıştır. İnceleme kısmını oluşturan birinci bölümde Kâtib Çelebi'nin dili kullanım özellikleri, cümle kurguları ve Cihânnümâ'nın öne çıkan sentaks özellikleri hakkında bilgi verilmiştir. Metin kısmını oluşturan ikinci bölümde Cihânnümâ'nın ilmî neşir kuralları çerçevesinde hazırlanan transkripsiyonlu metni sunulmuştur. Sözlük-Dizin kısmını oluşturan üçüncü bölümde Cihânnümâ'nın bağlamlı sözlüğü ve özel adlar dizinine yer verilmiştir. Sonuç bölümünde çalışmadan elde edilen veriler ve ulaşılan sonuçlar yorumlanarak değerlendirilmiştir. Kaynakça kısmında tezin başlangıcından itibaren başvurulan ve çalışmanın her aşamasında istifade edilen kaynaklar, kategorize edilerek sıralanmıştır. Ekler kısmında ise yazmanın derkenarlarına başkaları tarafından yazılan notlar ve bilgiler paylaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
Cihânnümâ is a compiled geography work based on translation, written in Ottoman Turkish by Kâtib Çelebi (b. 1609-d. 1657) in the 17th century. The work, which was started to be written twice, but was left unfinished for various reasons in both versions, has survived to the present day in the form of author's drafts. The subject of this thesis is the second copyright author's draft of Cihânnümâ, which is recorded between pages 1b-158b in the Topkapı Palace Museum Library Revan Collection nr. 1624/I, which also forms the basis for İbrahim Müteferrika's edition in 1732. In the introduction part of the thesis, brief information is given about Kâtib Çelebi's life, his scientific personality, his works, and in particular the writing adventure of Cihânnümâ, its subject, plan, sources, copies and the studies on it, and then the copy of Cihânnümâ recorded in TSMK Revan 1624, which is known as the second copyright author's draft in the literature and constitutes the main subject of the thesis is introduced. In addition, information about the records and maps belonging to Kâtib Çelebi was given in the manuscript, and the methods followed in the publication of the text and the preparation of the dictionary-index were explained. In the first part, which constitutes the review part, information is given about Kâtib Çelebi's language usage features, sentence constructions and prominent syntax features of Cihânnümâ. In the second part, which constitutes the text part, Cihânnümâ's transcribed text prepared within the framework of scientific publication rules is presented. In the third part, which constitutes the dictionary-index part, Cihânnümâ's contextual dictionary and proper names index are included. In the conclusion part, the data obtained from the study and the results were interpreted and evaluated. In the bibliography part, the sources that have been referenced since the beginning of the thesis and benefited from at every stage of the study are categorized and listed. In the appendices part, notes and information written by others on the margins of the manuscript are shared.
Benzer Tezler
- İSTANBUL SİLÜETİNİN COĞRAFİ ETİKETLİ GÖRSELLER ARACILIĞI İLE DEĞERLENDİRİLMESİ VE BAKI NOKTALARININ TESPİT EDİLMESİ
RECOGNIZING ISTANBUL'S SKYLINE VIA ANALYSIS OF GEO-TAGGED IMAGES AND DETECTION OF VIEW POINTS
BUŞRA NUR BABAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HANDAN TÜRKOĞLU
- Muhyî ve Cihânnümâsı (inceleme-metin)
Muhyî and his Cihânnumâ (investigation-edition critics)
CÜVEYRİYE İLTUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
DinÇukurova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HAYRİ KAPLAN
- Katib Çelebi'nin Cihannüma'sı ve kaynakları
Başlık çevirisi yok
FİKRET SARICAOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
1990
Tarihİstanbul ÜniversitesiYeniçağ Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FERİDUN M. EMECEN
- Kâtip Çelebi Cihânnümâ'sında Doğu Anadolu şehirleri ve toplumsal hayat
Eastern Anatolia cities and social life in Katip Celebi's Cihânnümâ
GIYASETTİN KOÇLARDAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
TarihMuş Alparslan ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MURAT ALANOĞLU
- Coğrafya derslerinde harita kazanımları ile ilgili tarihi bir kaynak: Cihannüma (Kâtip Çelebi)
A historical source of map acquisition in geography courses: Cihannüma (Katip Çelebi)
SEMİH EKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
CoğrafyaGazi ÜniversitesiSosyal Bilimler ve Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÜLKÜ ESER ÜNALDI