Kâtip Çelebi Cihânnümâ'sında Doğu Anadolu şehirleri ve toplumsal hayat
Eastern Anatolia cities and social life in Katip Celebi's Cihânnümâ
- Tez No: 738402
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MURAT ALANOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Muş Alparslan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 188
Özet
1609'da İstanbul'da dünyaya gelen ve çok kısa sayılan ömrüne birçok eseri sığdıran Kâtip Çelebi, XVII. yüzyıla damga vurmuş önemli isimlerden biridir. On dört yaşında babasının yanında göreve başlayan, yaklaşık on yılını seferde geçiren Kâtip Çelebi, tarih, biyografi, astronomi, felsefe ve matematik gibi değişik alanlarda birçok eser kaleme alan ender Osmanlı yazarlarındandır. Girit seferiyle birlikte coğrafya ve haritalara merak salan Kâtip Çelebi bu alanda müstesna bir eser olan Cihânnümâ'yı iki kez yazmaya başlamış olsa da tamamlayamamıştır. Kâtip Çelebi'nin bu eseri kendisinden yetmiş beş yıl sonra İbrahim Müteferrika tarafından bazı eklemeler yapılarak tamamlanmış ve matbaada bastırılmıştır. Bu eser, coğrafya ilminde yeni bir çığır açmış ve sonraki çalışmalar için önemli bir kaynak işlevi görmüştür. Cihânnümâ'da dünyayı tanıtmayı hedefleyen Kâtip Çelebi, bu kapsamda Doğu Anadolu şehirlerini de kaleme almayı düşünmüş, ama ömrü sadece Van eyaletini yazmaya yetmiştir. Erzurum ve Diyarbekir şehirleri İbrahim Müteferrika tarafından eserindeki üsluba sadık kalınarak kaleme alınmıştır. Kitâb-ı Cihânnümâ'da, XVII. yüzyılda Anadolu'nun doğusunda yer alan Van, Erzurum ve Diyarbekir eyaletleri ile bunlara bağlı sancak, kaza ve nahiye gibi idari birimler ve nitelikleri bu eserde açıklanmıştır. İdari ve coğrafi özellikler yanında din, sanat ve gelenek gibi kültürel özellikler ile ticaret, para, hayvancılık, tarım ve maden gibi ekonomik özellikler hakkında önemli bilgiler verilmiştir. Bununla birlikte bu yerlerde bulunan dağ, göl ve ırmak gibi coğrafi unsurlar da tanıtılmıştır. Ayrıca bu eyaletlerin yolları, bu yolların güzergâhları ve tarihi hakkında önemli bilgileri ihtiva eden Cihânnümâ tarihi coğrafya açısından önemli bir kaynak niteliğindedir. Bu çalışma, Diyarbekir, Erzurum ve Van ile buna bağlı yerleşim yerlerinde geçmişten günümüze meydana gelen değişimleri gözler önüne sermesi ve bu yerlerle ilgili çalışma yapacaklara kaynak oluşturması açısında önem arzetmektedir.
Özet (Çeviri)
Kâtip Çelebi, who was born in Istanbul in 1609 and wrote many works in his very short life, is a very important person who left his mark to the 17th century. Kâtip Çelebi, who started to work with his father at the age of fourteen and spent about ten years on a campaign, is one of the rare Ottoman writers who wrote many works in different fields such as history, biography, astronomy, philosophy and mathematics. Kâtip Çelebi, who became interested in geography and maps with the Crete Campaign, started to write Cihânnümâ twice, which is an exceptional work in this field, but did not complete it. This work of the author was completed seventy-five years later by İbrahim Müteferrika with some additions and was printed in the printing house. This work opened a new era in the science of geography and served as an important source for subsequent studies. Aiming to introduce the world in Cihânnümâ, Kâtip Çelebi thought to write about the cities of Eastern Anatolia in this context, but his life was only enough to write the Province of Van. The cities of Erzurum and Diyarbekir were written by İbrahim Müteferrika, remaining faithful to the style in the work. The pravinces of Van, Erzurum and Diyarbekir, which ere located in the east of Anatolia in the 17th century, and the characteristich of their admin is trative units such as sanjak, district and town ship are mentioned in the Cihânnümâ. In addition to administrative and geographical features, important information is given about cultural features such as religion, art and tradition, and economic features such as trade, money, livestock, agriculture and mining. In addition, geographical elements such as mountains, lakes and rivers in these places were also introduced. Besides, Cihânnümâ, which contains important information about the roads of these provinces, the routes of these roads and their history, is an important source in terms of historical geography. This study is an important study in terms of revealing the changes from past to present in Diyarbekir, Erzurum and Van and their associated settlements and being a resource for those who will work on these places.
Benzer Tezler
- Keşfü'z-Zünûn ve Katip Çelebi'nin bilim anlayışı
Keşfü'z-Zünûn ve Katip Çelebi's understanding of science
BİLAL YURTOĞLU
- Coğrafya derslerinde harita kazanımları ile ilgili tarihi bir kaynak: Cihannüma (Kâtip Çelebi)
A historical source of map acquisition in geography courses: Cihannüma (Katip Çelebi)
SEMİH EKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
CoğrafyaGazi ÜniversitesiSosyal Bilimler ve Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÜLKÜ ESER ÜNALDI
- Mecmûa-i Ulûm-i Riyâziye'nin astronomi bölümünün transkripsiyonu ve incelenmesi
Transcription and analysis of the astronomy section of Mecmûa-i Ulûm-i Riyâziye
FATİH AYDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Astronomi ve Uzay Bilimleriİstanbul Medeniyet ÜniversitesiBilim Tarihi ve Felsefesi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ORHAN GÜNEŞ
- Tarihi Akdeniz haritalarında konum doğruluğu
Location accuracy on historical Mediterranean maps
ESMANUR KIVRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Jeodezi ve FotogrametriAfyon Kocatepe ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BAYRAM TURGUT
DOÇ. DR. MUSTAFA YILMAZ