Klâsik Türk şiirinde sebk-i Türkistânî/Horâsânî (Türkistan/Horasan üslûbu)
Sebk-i Türkistani/Khorâsânî in classical Turkish poetry (Turkestan /Khorasan style)
- Tez No: 941867
- Danışmanlar: PROF. DR. TUNCAY BÜLBÜL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Klasik Türk şiiri, Farsça şiir, Sebk, Sebk-i Türkistânî, Sebk-i Horâsânî, Classical Turkish poetry, Persian poetry, Sebk, Sebk-i Türkistani, Sebk-i Horâsânî
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kütahya Dumlupınar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 379
Özet
Klâsik Türk edebiyatında şairlerin, dil ve muhteva açısından çeşitli üslupların tesiriyle şiirler kaleme aldığı gerçeği karşısında edebiyat araştırmalarında üslup çalışmaları göz ardı edilen konulardan biri olarak karşımıza çıkar. Yapılacak olan üslup çalışmaları, klasik şiirimizin tüm potansiyelini ortaya koyacağı gibi şairlerin daha iyi anlaşılmasını da sağlayacaktır. Derî Farsçasında ilk defa hicrî üçüncü asrın ortasında, genel olarak Horâsân, Sistân ve Maveraünnehir'de ortaya çıkan şiir, bölgesel olarak gelişim göstermiştir.“Sebk-i Türkistânî/Horâsânî”olarak adlandırılan ve Derî Farsçasıyla yazılan bu şiir tarzı Büyük Horâsân bölgesinde ortaya çıkmış ve yine bu bölgede olgunlaşıp gelişmiştir. Sebk-i Türkistânî/Horâsânî ismi Farsça şiirin devreleri için çok geçmişi olmayan bir tanımlamadır. Hicrî 13. yüzyılda sebk-şinâsî yani üslupbilimi işinin pratik tatbikinin olgunluğa ulaşmasından sonra şahsî tecrübelerden edebî mahfillere doğru bir seyre geçildi ve ilk defa sebkin usulleri ve kaideleri yazıldı. Öte yandan Sebk-i Türkistânî, bir anlamda siyasal bir hareket olan Şuubiye Hareketinin edebiyata bir yansıması olarak da görülebilir. Türkistân (Horâsân) üslubunda anlamsal karışıklıklar az, şiir akıcı ve anlaşılması kolaydır. Irak üslubunda (Sebk-i Irâkî) şiirde irfan öne çıkarken Hind üslubunda (Sebk-i Hindî) ise anlam daha girift bir hâl almıştır. Anlaşıldığı üzere Farsça şiirdeki anlam dünyası sadeden girifte doğru bir seyir hâlindedir. Buna mukabil klasik Türk şiirinde de durum bundan çok farklı değildir. Ancak anlam dünyasının giriftleşme yolunda seyrettiği bu düzlemde şiirimizin sadeleşme çabasının bulunduğunu da göz ardı etmemeliyiz. Gerek Farsça edebiyatta ve gerekse Türk edebiyatında bir çok şair ve edip tarafından benimsenen Sebk-i Türkistânî'nin Türk edebiyatı üzerindeki etkisi üzerinde şimdiye kadar etraflı bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmada Sebk-i Türkistânî/Horâsânî'nin tarihsel gelişiminden bahsedilmiş, üslubun genel özellikleri çıkarılmış ve klasik Türk edebiyatı için önemi ortaya konmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
In the face of the fact that poets in classical Turkish literature wrote poems under the influence of various styles in terms of language and content, stylistic studies appear as one of the subjects that are ignored in literary studies. The stylistic studies to be carried out will not only reveal the full potential of our classical poetry, but also provide a better understanding of the poets. Poetry, which first appeared in Deri Persian in the middle of the third century of Hijri, generally in Khorasan, Sistan and Transoxiana, developed regionally. This style of poetry, called“Sebk-i Türkistani/Khorâsânî”and written in Deri Persian, emerged in the Great Khorasan region and matured and developed in this region. The name Sebk-i Türkistani/Khorâsânî is a non-historical description for the periods of Persian poetry. After the practical application of sebk-şinâsî, that is, stylistics, reached maturity in the 13th century of the Hijri, a course was made from personal experiences to literary gatherings and for the first time the methods and rules of sebkin were written. On the other hand, Sebk-i Turkistani can be seen as a reflection of the Shuubiye Movement, which is a political movement in a sense, to literature. In the Turkistan (Khorâsân) style, semantic confusions are few, the poem is fluent and easy to understand. While wisdom stands out in poetry in Iraqi style (Sebk-i Irâkî), the meaning has become more complex in Hindi style (Sebk-i Hindî). As it is understood, the world of meaning in Persian poetry is on a course from plain to intricate. On the other hand, the situation in classical Turkish poetry is not much different from this. However, we should not ignore that there is an effort to simplify our poetry on this plane, where the world of meaning is on the way of becoming intricate. There has not been a comprehensive study on the effect of Sebk-i Türkistani on Turkish literature, which has been adopted by many poets and writers in both Persian and Turkish literature. In this study, the historical development of Sebk-i Türkistani/Khorâsânî was mentioned, the general characteristics of the style were revealed and its importance for classical Turkish literature was tried to be revealed.
Benzer Tezler
- Klasik Türk şiirinde terkiplerin edebî yönü (Fuzûlî, Bâkî, Nâilî ve Neşâtî örneği)
Literary aspect of the compositions in classical Turkish poetry (Fuzûlî, Bâkî, Nâilî ve Neşâtî example)
HANDAN BELLİ
Doktora
Türkçe
2017
Türk Dili ve Edebiyatıİnönü ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. CAFER MUM
- Fehîm-i Kadîm Dîvânı'nda beyân ve bedî sanatları
On the Divân of Fehîm-i Kadîm beyân ve bedî arts
İSMET KARAGÖL
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. TÜRKAN ALVAN
- Fehîm-i Kadîm Dîvânı'nın anlambilim açısından incelenmesi
Investigation of Fehîm-i Kadîm Dîvân in terms of semantic
TUĞÇE YAŞA TOPRAK
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PERVİN ÇAPAN
- Halepli Edip Divanı: İnceleme-tenkitli metin-cinaslar sözlüğü
The Divan by Edip of Halep: Examince-edition critic-homonyms dictionary
CAFER MUM
Doktora
Türkçe
2004
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN HORATA
- Kelîm-i Eyyûb (Batburunzâde)'nin hayatı, eserleri, edebi kişiliği, divan'ı (Tenkitli metin-inceleme)
Kelim Eyyub (Batburun-zade) life, literary personality, works, divan's (Critical text-analysis)
YUNUS OĞUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAkdeniz ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEVKİYE KAZAN NAS