Türk sinemasının sektörel yapısı (2020-2024)
The sectoral structure of Turkish cinema (2020-2024)
- Tez No: 942438
- Danışmanlar: DOÇ. MUSTAFA MERT ATALAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sinema Televizyon Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Sinema Televizyon Sanat Dalı
- Sayfa Sayısı: 110
Özet
Türk sineması, başlangıcından günümüze uzanan tarihsel süreçte belirli ekonomik, sosyal ve teknolojik koşullar içerisinde gelişmiş ve üretim modelinde yaşanan her türlü gelişme, sinema sektörünün yapısal özelliklerini yeniden şekillendirmiştir. Bu gelişmeler, sektördeki sermaye yapısının yanı sıra sektörel organizasyon modellerini de etkileyerek zamanla büyük sermaye gruplarının egemen olduğu bir yapılanmanın oluşmasına zemin hazırlamıştır. 2000'li yılların ortasından itibaren yıllık film sayısında yaşanan artışa karşılık yapım, dağıtım ve gösterim süreçlerinde az sayıda sermaye grubu hâkim konuma gelmiş ve sınırlı kaynaklara sahip üreticiler sektörde varlık göstermekte güçlük çekmiştir. Sinema sektörünün bu sermayeye dayalı yapısında üretim hiyerarşik bir zeminde ilerlerken sinema ve dizi çalışanları emek süreçlerinde güvencesizleşmiştir. Sektörün güncel yapısında var olan eşitsizlikler ve ekonomik kırılganlık özellikle kriz dönemlerinde görünürlük kazanmıştır. Bu kapsamda COVID-19 pandemisi önemli bir yapısal eşik olarak öne çıkmaktadır. Bu tez, Türk sinemasının tarihsel gelişim süreci ekseninden hareketle değişen üretim ilişkileri ve sosyo-ekonomik dönüşümler çerçevesinde sinema sektörünün güncel yapısını çok boyutlu bir biçimde incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, ekonomik göstergeler, üretim aşamaları, sermaye yapıları ve emek süreçleri ele alınarak mevcut sektörel yapı bütüncül bir perspektifle değerlendirilmiştir. İlk bölümde Türk sinemasının tarihsel gelişimi genel boyutlarıyla aktarılmış, ikinci bölümde sektörün güncel ekonomik durumu incelenmiştir. Üçüncü bölümde yapım, dağıtım ve gösterim aşamaları ile bu alanlardaki yoğunlaşmalar ve üreticilerin pazar payları değerlendirilmiştir. Dördüncü bölümde ise, emek süreçlerinin konumu irdelenmiştir. Araştırmada niteliksel ve niceliksel yöntemler birlikte kullanılmış; tarihsel bağlamın inşası amacıyla literatür taramasına başvurulmuştur. Güncel yapının analizinde ulusal ve uluslararası sektör raporları, Box Office verileri ve Türkiye İstatistik Kurumu'nun yayımladığı niceliksel veri setlerinden yararlanılmıştır. Emeğin yapısı incelenirken sektör çalışanlarının deneyimini doğrudan aktarabilmek adına gerçekleştirilen kişisel görüşmelere yer verilmiştir. Elde edilen bulgular, pandemi sonrası dönemde sektörde ekonomik bir daralma yaşandığına işaret etmiş ve sinema üretiminin yapım, dağıtım ve gösterim aşamalarında oligopolistik bir yapının var olduğunu ortaya koymuştur. Sermaye yapısında görülen yoğunlaşmaya karşın emek sürecinin parçalı ve örgütsüz nitelikte olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
Turkish cinema has evolved within specific economic, social, and technological conditions throughout its historical trajectory from its inception to the present. Each transformation in its production model has reshaped the structural characteristics of the film industry. These developments have influenced not only the capital structure but also the organizational models of the sector, gradually paving the way for a configuration dominated by large capital groups. Despite a quantitative increase in the number of films since the mid-2000s, the production, distribution, and exhibition processes have increasingly come under the control of a limited number of capital groups, rendering it difficult for producers with limited resources to maintain a presence in the sector. Within this capital-driven organization of the industry, production has proceeded along a hierarchical axis, while film and television workers have faced increasing precarity in labor processes. The existing inequalities and economic fragilities of the sector have become particularly visible during times of crisis. In this context, the COVID-19 pandemic stands out as a significant structural threshold. This thesis aims to examine the current structure of the Turkish film industry in a multidimensional manner, based on the historical development of Turkish cinema and within the framework of changing production relations and socio-economic transformations. In the study, the current sectoral structure is evaluated from a holistic perspective by addressing economic indicators, stages of production, capital structures, and labor processes. The first section presents an overview of the historical development of Turkish cinema, while the second section analyzes the current economic condition of the industry. The third section evaluates the stages of production, distribution, and exhibition, along with the concentration in these areas and the market shares of producers. The fourth section focuses on the position of labor processes. Both qualitative and quantitative methods were employed in the research; literature review was conducted to construct the historical context. For the analysis of the current structure, national and international industry reports, Box Office data, and datasets published by the Turkish Statistical Institute were utilized. In examining the structure of labor, personal interviews were conducted to directly reflect the experiences of industry workers. The findings indicate that the post-pandemic period witnessed an economic contraction in film exhibition and revealed the existence of an oligopolistic structure in the production, distribution, and exhibition stages of film production. Despite the concentration observed in capital structure, it was concluded that the labor process remains fragmented and unorganized.
Benzer Tezler
- Türk sinemasındaki çalışma koşullarının üretime etkisi ve dönemler üzerinden karşılaştırmalı analizi
The effects of working conditions on production in Turkish cinema and comparative analysis on periods
DENİZ REKA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Radyo-TelevizyonMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSinema Televizyon Ana Sanat Dalı
PROF. DR. ALEV İDRİSOĞLU
- 2000 sonrası Türk sinemasında görsel efekt ve gerçeklik ilişkisi
Relation of visual effects and reality in Turkish cinema after 2000's
TEVFİK ALTAN DOYRAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Sahne ve Görüntü SanatlarıSakarya ÜniversitesiGörsel İletişim Tasarımı Ana Bilim Dalı
PROF. SÜREYYA ÇAKIR
- Türk sinemasında erkek egemen bakışın seçili filmler üzerindeki yansımaları
The reflections of male dominant view on selected films in Turkish cinema
BURCU YÜCELİR KOKAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sahne ve Görüntü SanatlarıMaltepe ÜniversitesiSanat Politikaları ve İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELAHATTİN YILDIZ
- Başlagıcından günümüze Türk sinemasında saç, makyaj, kostüm, aksesuar kullanımları ve estetik yapılanmadaki etkileri
Hair, makeup, costume, accessory pratices in Turkish cinema from the beginning up to present and respective influences on aesthetic structuring
ZEYNEP YÜKSEL AKTAŞ
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2003
Sahne ve Görüntü SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSinema Televizyon Ana Sanat Dalı
PROF. DR. SAMİ ŞEKEROĞLU
- Yeni Türk sineması: 2000 sonrası Türk sinemasına sosyolojik bir bakış
The new Turkish cinema: A sociological perspective at the post 2000 Turkish cinema
ZEYNEP SEVİNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Sahne ve Görüntü SanatlarıDumlupınar ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞEHRİBAN KAYA