Türkçede özneye yeniden bakış
Revisiting subject in Turkish
- Tez No: 943612
- Danışmanlar: PROF. DR. MURAT ÖZGEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Genel Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Dilbilim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 230
Özet
Özne terimi dilbilim içinde uzun bir tarihe sahip olmasına rağmen, güncel dilbilgisi kuramları tarafından bütüncül ve tekçil bir dağılım göstermemektedir. Alanyazında çeşitli çalışmaların öznenin üyelik değerini tartışması ve sözdizim alanındaki güncel gelişmeler özneye yönelik birçok sorun oluşturmaktadır. Uyum, durum, konum gibi dilbilgisi incelemelerinde rol oynayan öznenin yapı içinde etiketlenmesine ilişkin çalışmalar öznelik özelliklerine dair birçok öneri sunmaktadır. Öznenin net olarak tanımlanamaması, tüm dillerde ortak olan ve sadece özneye ait olan evrensel öznelik özelliklerinin belirlenememesi Evrensel Dilbilgisi (Universal Grammar) için sorun oluşturmaktadır. Türkçe geleneksel dilbilgisi çalışmaları öznenin kendisini tanımlamak yerine öznenin görünüşlerine yönelik çeşitli öneriler sunmaktadır. Öte yandan, Türkçe gibi zengin bir uyum dizgesine sahip dillerde yapılan güncel çalışmalar uyum birimlerinin özne olarak ele alınabileceğine sezdirimektedir. Türkçe alanyazınında güncel çalışmaların adılların doğasına yönelik geleneksel önerilere karşıt veriler sağladığı görülmektedir. İlgili gözlemler özne, özne konumu, uyum birimleri, adılların doğası gibi olguların Üretici Dilbilgisi (Generative Grammar) çerçevesinde kapsamlı bir incelemeye ihtiyaç olduğunu sezdirir. Bu iki temel sorundan hareketle, bu tezde öncelikle özne görünümü ve özneye yönelik tanıları genel özellikleri ile çeşitli dillerden verilerle tanıtacağız. Ardından, Türkçe çerçevesinde güncel ve geleneksel çalışmaların özneye yönelik sözdizimsel görünümlerini ele alacağız. Türkçede özne olarak ele alınan kurucuları özneye ait dillerarası özelliklerle karşılaştırarak özneye yönelik sorunları sunacağız. Bunun sonucunda Türkçede özneye yönelik üç mimari yapı önereceğiz. Çözümleme I, Çözümleme II ve yeni bir öneri altında ele aldığımız yapılar ile“Türkçede özne nedir?”sorusuna çözümleme sunmayı amaçlamaktayız. Önerilerimizin özne görünümlerini açıklama gücünü test edip adılların doğası, bağlama (binding) ve açı alma ilişkisi (scope relations) gibi sorunları önerimiz çerçevesinde yorumlayacağız.
Özet (Çeviri)
Though the notion of subject has been discussed in linguistics for centuries, current theories lack evidence for a holistic and monistic distribution of subjecthood. Studies analyzing the argumenthood of subjects and recent syntactic developments reveal theoretical problems. Research on labeling subjects playing a role in agreement, case, and position propose numerous subjecthood properties, yet the literature has not established a universal set of subjecthood properties applicable to all languages, which raises problems for Universal Grammar. Traditional Turkish grammar studies examine subjects through their syntactic appearances (e.g., agreement, case) rather than offering direct definitions. However, recent studies analyzing languages with“rich”agreement systems like Turkish suggest that agreement markers may function as subjects. In the Turkish literature, recent studies provide data on the nature of pronouns, suggesting comprehensive reanalysis of subject, subject position, agreement markers, and the nature of pronouns within the framework of Generative Grammar. Based on these problems, we first introduce the general features of subject appearance and subjecthood diagnostics. Then, we discuss the syntactic views of current and traditional studies on the subject in Turkish. We compare subjects in Turkish with cross-linguistic features of the subject and present the related problems. As a result, we propose three syntactic structures: Analysis I, Analysis II, and a new proposal. We aim to provide an analysis of the question,“What is the subject in Turkish?”We test the explanatory power of our proposals to capture subject appearances and re-evaluate the problems related to the nature of pronouns, binding, and scope relations.
Benzer Tezler
- Türkçede çevirikurgu çevirisi: Çevirmen seçim ve kararları
The translation of transfiction works into Turkish: Translator choices and decisons
CAZİBE YİĞİT
Doktora
Türkçe
2024
Batı Dilleri ve EdebiyatıYıldız Teknik ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. LALE ÖZCAN
- The acquisition of null and overt subjects in L2 Turkish at the syntax discourse interface across different languages
Farklı dillerde sözdizim-söylem ara yüzünde boş ve dolu özne adıllarının D2 olarak Türkçede edinimi
OKTAY ÇINAR
Doktora
İngilizce
2021
DilbilimHacettepe Üniversitesiİngiliz Dilbilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. IŞIL ÖZYILDIRIM
- Türkçe Sözlük'te meslek adları
Profession names in the 'Türkçe Sözlük'
HAMİT ÖZÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Aydın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜNAY KARAAĞAÇ
- Türkçede ilgi tümceciklerinin yapısı: -Dık ve -an biçimbirimlerinin seçim stratejisi
The structure of relative clauses in Turkish: The strategy for election between -dik and -an morphemes
ALEKSANDRİNA STEFANOVA GÜNDOĞAN
Doktora
Türkçe
2023
DilbilimAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PAŞA YAVUZARSLAN
- Dil bilgisel ve söz dizimsel açıdan çağdaş Rus ve Türk dillerinde özneyi oluşturan kelime ve kelime grupları (N. M. Pipçenko ve L. Karahan örneği)
Words and word groups forming the subject in contemporary Russian and Turkish languages from a grammatical and syntactic perspective (The example of N. M. Pipchenko and L. Karahan)
ŞULE NUR KALKAVAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Batı Dilleri ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiRus Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HADİ BAK